به گزارش پردیسان آنلاین، با توجه به روندهای اخیر جمعیتی کشور، موضوع ازدواج و فرزندآوری به یکی از دغدغه‌های مهم مسئولان، کارشناسان و خانواده‌ها تبدیل شده است، همچنین رابطه موجود میان نرخ ازدواج و میزان فرزندآوری ضرورت توجه جدی به سیاست‌های حمایتی و فرهنگی در این حوزه را دوچندان کرده است. کارشناسان معتقدند اگرچه عوامل اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی متعددی در تأخیر یا کاهش تمایل به ازدواج در میان جوانان نقش دارند، اما می‌توان با طراحی برنامه‌های هدفمند، زمینه را برای ترغیب نسل جوان به تشکیل خانواده فراهم ساخت.
یکی از نخستین گام‌ها، تسهیل شرایط اقتصادی ازدواج است. هزینه‌های بالای مسکن، اشتغال و معیشت از مهم‌ترین موانع پیش‌روی جوانان به شمار می‌رود. حمایت‌های دولتی در قالب وام‌های کم‌بهره، تأمین مسکن جوانان، ایجاد فرصت‌های شغلی پایدار و ارائه بسته‌های تشویقی می‌تواند بخشی از این موانع را برطرف کند. تجربه کشورهای موفق نشان می‌دهد که سیاست‌های اقتصادی در کنار اقدامات فرهنگی، نقش تعیین‌کننده‌ای در افزایش تمایل به ازدواج دارند.
در کنار مسائل اقتصادی، نگاه فرهنگی و اجتماعی به مقوله ازدواج نیز نیازمند بازنگری است؛ بسیاری بر این باور هستند که تبلیغ سبک زندگی ساده، پرهیز از تجمل‌گرایی و بازگشت به الگوهای بومی و دینی می‌تواند نقش مهمی در تغییر نگرش‌ها داشته باشد. رسانه‌ها، مراکز آموزشی و نهادهای فرهنگی وظیفه دارند با روایت‌های مثبت، الگوسازی از خانواده‌های موفق و اطلاع‌رسانی دقیق، فضای عمومی جامعه را به سمت ازدواج پایدار سوق دهند.
از سوی دیگر، افزایش آگاهی و مهارت‌های زندگی مشترک برای جوانان نیز اهمیت زیادی دارد و برگزاری دوره‌های آموزشی قبل و بعد از ازدواج، مشاوره‌های تخصصی و برنامه‌های توانمندسازی زوجین می‌تواند کیفیت زندگی مشترک را ارتقا دهد و نگرانی‌ها نسبت به آینده ازدواج را کاهش دهد. در واقع، آموزش صحیح می‌تواند نه تنها آمار ازدواج را افزایش دهد، بلکه میزان پایداری خانواده‌ها را نیز تضمین کند.
نقش خانواده‌ها و نهادهای مردمی نیز در این زمینه پررنگ است. خانواده‌ها با حمایت عاطفی و مالی از جوانان می‌توانند آنها را در مسیر ازدواج همراهی کنند، همچنین تشکل‌های مردمی و سازمان‌های مردم‌نهاد می‌توانند با ارائه خدمات حمایتی، تسهیلگری در تهیه جهیزیه یا حتی ایجاد بانک‌های اطلاعاتی همسان‌گزینی، شرایط را برای جوانان فراهم سازند.
خانواده‌ها در امر ازدواج، سخت‌گیری بی‌مورد بر جوانان نداشته باشند / نقش مؤثر وام ازدواج برای جوانان
ایمان خدری، تسهیلگر ازدواج جوانان، کنشگر و مبلغ حوزه جمعیت و خانواده و کارشناس ارشد الهیات و معارف اسلامی با بیان اینکه یکی از راهکارهای اصلی برای ترغیب جوانان به ازدواج، گفت‌وگوی چهره به چهره است که در این گفت‌وگوها، به طور معمول گره‌های ذهنی جوانان شناسایی و مورد بررسی قرار می‌گیرد، به خبرنگار پردیسان آنلاین می‌گوید: در جمع آقایان جوان، دغدغه‌هایی همچون سربازی و اشتغال مطرح می‌شود که در پاسخ به این نگرانی‌ها، بر قوانین جدید مربوط به سربازان متأهل تأکید می‌شود. قوانینی که به فرد امکان می‌دهد مشابه یک کارمند، صبح تا ظهر در خدمت سربازی حضور پیدا کرده و حقوق مناسب دریافت کند و بعد از ظهر نیز در شغل دیگری مشغول شود، همچنین با وجود یک شغل حداقلی، پس از ازدواج برکت الهی به زندگی وارد شده و جای نگرانی وجود ندارد.
وی درباره اهمیت همراهی خانواده و دستگاه‌های ذی ربط برای تسهیل ترغیب جوانانبله ازدواج می‌افزاید: ازدواج پیوندی اصولی در جامعه است و هرگونه سیاست‌گذاری در حوزه جمعیت بدون توجه به مسئله ازدواج، نتیجه‌ای کامل به همراه نخواهد داشت، بر همین اساس نگاه کلان کشور باید همزمان به تقویت نهاد خانواده و رفع موانع ازدواج جوانان معطوف شود.
تسهیلگر ازدواج جوانان و کنشگر و فعال حوزه جوانی جمعیت با اشاره به اینکه در میان برخی جوانان موضوع ادامه تحصیل به عنوان دغدغه اصلی مطرح می‌شود، ادامه می‌دهد: در این زمینه تأکید می‌شود که امکان جمع میان ازدواج و تحصیلات عالی وجود دارد؛ به عنوان نمونه برخی با وجود رسیدن به مدارج علمی و حرفه‌ای همچون دکترا، معلمی و استادی، اکنون از تأخیر در ازدواج ابراز پشیمانی کرده و حاضر به پذیرش ازدواج با افراد بزرگ‌تر یا دارای فرزند شده‌اند، چرا که به گفته آنها در مسیر تحصیلات، از اصل مهم تشکیل خانواده غفلت کرده‌اند.
خدری با تاکید بر اینکه در موضوع آسان‌گیری ازدواج و فراهم کردن مقدمات آن برای جوانان، توجه خانواده‌ها به نیازهای فرزندان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، عنوان می‌کند: خانواده‌ها باید به یاد بیاورند که خود با چه امکاناتی تشکیل خانواده داده‌اند و در امر ازدواج، سخت‌گیری بی‌مورد بر جوانان نداشته باشند؛ به علاوه تسهیلگری در امر ازدواج از سوی خانواده‌ها باید مورد توجه جدی قرار گیرد.
وی اضافه می‌کند: مسئولان باید به گونه‌ای عمل کنند که وام ازدواج به عنوان مشوقی مؤثر، انگیزه لازم را برای جوانان جهت تشکیل خانواده ایجاد کند، چراکه این اقدام می‌تواند نقش قابل توجهی در کاهش تأخیر در ازدواج جوانان ایفا کرده و شرایط تهیه ملزومات ابتدایی زندگی را برای زوجین فراهم سازد.
تسهیلگر ازدواج جوانان و کنشگر حوزه جمعیت و خانواده با اشاره به تاثیر منفی تجمل‌گرایی و مصرف‌گرایی بر ازدواج جوانان خاطرنشان می‌کند: در حوزه فرهنگی نیز ضرورت دارد پدیده‌هایی همچون تجمل‌گرایی و مصرف‌گرایی در ازدواج مدیریت شود، زیرا این مسائل می‌تواند اصل ازدواج را تحت‌الشعاع قرار داده و در متن زندگی مشترک تأثیرات منفی و مخربی بر جای بگذارد.
تلفیق حمایت‌های اقتصادی و فرهنگی در راستای تسهیل ازدواج جوانان
مائده سلیمی، مشاور خانواده درباره اهمیت تلفیق حمایت‌های اقتصادی و فرهنگی در راستای تسهیل ازدواج جوانان به خبرنگار پردیسان آنلاین می‌گوید: با توجه به روندهای کنونی جمعیتی در کشور، ازدواج و فرزندآوری به کانون توجه سیاستگذاران و خانواده‌ها تبدیل شده است. بر اساس داده‌های مرکز آمار ایران، نرخ رشد جمعیت در سال‌های اخیر روندی کاهنده داشته که این مسئله لزوم برنامه‌ریزی جامع برای تسهیل ازدواج جوانان را بیش از پیش آشکار ساخته است.
وی درباره واقعیت‌های جمعیتی و ضرورت اقداماتی اصولی برای این موضوع می‌افزاید: بر اساس آخرین گزارش‌های رسمی، نرخ باروری کلی پایین‌تر از سطح استانداردهای جمعیتی است و این روند اگر ادامه یابد، در آینده با چالش‌های جدی از جمله سالخوردگی جمعیت و کاهش نیروی فعال روبه‌رو خواهیم شد، از این رو توجه به مقوله ازدواج و تشکیل خانواده به عنوان اساس رشد جمعیت، امری حیاتی محسوب می‌شود.
این مشاور خانواده ادامه می‌دهد: مطالعات متعددی از جمله پژوهش‌های انجام شده در مرکز پژوهش‌های توسعه و آینده‌نگری دانشگاه تهران نشان می‌دهد که یکی از مهم‌ترین موانع بر سر راه ازدواج جوانان، مسائل اقتصادی است، بر این اساس طراحی برنامه‌های حمایتی هدفمند می‌تواند تأثیر بسزایی در تسهیل ازدواج جوانان و تشکیل خانواده داشته باشد. در این راستا، تصویب طرح‌های حمایتی مانند وام ازدواج ، اعطای وام قرض‌الحسنه فرزندآوری و ارائه تسهیلات مسکن جوانان، گام‌های مثبتی در جهت کاهش موانع اقتصادی ازدواج محسوب می‌شود، البته این حمایت‌ها باید بیش از پیش تقویت شود و روندی مستمر داشته باشد.
سلیمی با اشاره به لزوم توجعه به بعد فرهنگی ازدواج به عنوان ضرورتی انکارناپذیر تصریح می‌کند: اگرچه حمایت‌های اقتصادی یکی از شرط‌های لازم برای تسهیل ازدواج است، اما شرط کافی نیست، زیرا بر اساس مطالعات انجام شده، ترویج ارزش خانواده و تقویت باورهای مثبت نسبت به ازدواج، سهم بسزایی در ترغیب جوانان به تشکیل خانواده دارد، در این زمینه اجرای برنامه‌های آموزشی مهارت‌های زندگی، برگزاری کارگاه‌های آمادگی برای ازدواج و ترویج الگوهای موفق خانوادگی در رسانه‌ها می‌تواند به تقویت نگرش مثبت به ازدواج بین جوانان کمک کند.
راهکارهایی اساسی برای ترغیب جوانان به ازدواج
وی معتقد است: بهترین نتایج درباره ترغیب جوانان به ازدواج زمانی حاصل می‌شود که حمایت‌های اقتصادی و برنامه‌های فرهنگی به صورت همزمان و مکمل یکدیگر اجرا شوند. پژوهش‌های انجام شده نشان می‌دهد برنامه‌های تلفیقی که هم به نیازهای مادی و هم به نیازهای روانی-اجتماعی جوانان توجه دارند، تا ۴۰ درصد بیشتر از برنامه‌های تک‌بعدی موفق بوده‌اند. کشورهای مختلفی از جمله سوئد و سنگاپور با اجرای برنامه‌های تلفیقی موفق شده‌اند، نرخ ازدواج و باروری را در کشور خود افزایش دهند. این کشورها با ترکیب هوشمندانه مشوق‌های مالی، برنامه‌های آموزشی و اصلاح قوانین، بستر مناسبی برای تشکیل و تثبیت خانواده فراهم آورده‌اند.
این مشاور خانواده می‌گوید: تسهیل ازدواج جوانان تنها از عهده یک نهاد برنمی‌آید و مشارکت نهادهای مختلفی از جمله خانواده، دانشگاه، رسانه و بخش خصوصی را می‌طلبد. خانواده‌ها در ایجاد نگرش مثبت، دانشگاه در ارائه آموزش‌های لازم، رسانه در ترویج فرهنگ صحیح، و بخش خصوصی در ایجاد اشتغال پایدار، هر یک سهم مهمی در این مسیر دارند. با اجرای برنامه‌های تلفیقی و همه‌جانبه، مشارکت نهادهای مختلف و الگوبرداری از تجارب موفق، می‌توان امیدوار بود که در آینده‌ای نزدیک شاهد افزایش نرخ ازدواج پایدار و تشکیل خانواده‌های مستحکم باشیم. این مهم نه تنها موجب بهبود شاخص‌های جمعیتی می‌شود، بلکه به تحکیم بنیان‌های جامعه و تقویت سرمایه‌های اجتماعی منجر خواهد شد. اقدامات انجام شده در سال‌های اخیر نشان می‌دهد که با عزم ملی و برنامه‌ریزی علمی می‌توان بر چالش‌های جمعیتی فائق آمد و آینده‌ای روشن برای نسل جوان و کشور ترسیم کرد.
به باور تحلیلگران، مجموعه‌ای از اقدامات هماهنگ اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی می‌تواند به شکل‌گیری موجی تازه از امید و انگیزه در میان جوانان منجر شود. در شرایطی که آینده جمعیتی کشور وابسته به تقویت نهاد خانواده و افزایش فرزندآوری است، پرسش کلیدی این است که چه سیاست‌ها و برنامه‌هایی می‌تواند در کوتاه‌مدت و بلندمدت جوانان را بیش از پیش به سمت ازدواج سوق دهد و زمینه‌ساز جامعه‌ای پویا و پرنشاط شود؟
نخست آن‌که ازدواج و فرزندآوری پیوندی ناگسستنی دارند و هرگونه سیاست‌گذاری در حوزه جمعیت بدون توجه به مسئله ازدواج، نتیجه‌ای کامل به همراه نخواهد داشت. بر همین اساس، نگاه کلان کشور باید همزمان به تقویت نهاد خانواده و رفع موانع ازدواج جوانان معطوف شود.
به علاوه مجموعه‌ای از حمایت‌های اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی می‌تواند موتور محرک اصلی در این مسیر باشد؛ از تسهیلگری در مسکن و اشتغال گرفته تا بازنگری در الگوهای فرهنگی و ترویج سبک زندگی ساده، همگی ابزارهایی هستند که می‌تواند جوانان را به سمت ازدواج پایدار و مسئولانه ترغیب کنند.
نقش رسانه‌ها، خانواده‌ها و نهادهای مردمی به‌عنوان بازوی فرهنگی و اجتماعی در این زمینه نیز بی‌بدیل است. ایجاد روایت‌های امیدبخش، آموزش مهارت‌های زندگی مشترک و همراهی عملی با جوانان می‌تواند آینده‌ای روشن‌تر برای نهاد خانواده و افزایش پویایی جمعیتی کشور رقم بزند.
