به گزارش پردیسان آنلاین، ساختمان‌ها، ستون‌های اصلی زندگی شهری امروز هستند؛ سازه‌هایی که قرار است پناه و مأمن شهروندان در برابر تهدیدهای طبیعی و انسانی باشند، اما همین بناها اگر اصول ایمنی در آن‌ها رعایت نشود، می‌توانند به کانون خطر و بحران تبدیل شوند. تجربه‌های تلخ سال‌های اخیر در ایران – از آتش‌سوزی فاجعه‌بار پلاسکو گرفته تا حوادث ریز و درشتی که در شهرهای مختلف رخ داده – نشان داده است که بی‌توجهی به ایمنی ساختمان‌ها تنها یک کاستی عمرانی یا فنی نیست، بلکه موضوعی است که با جان انسان‌ها، سرمایه‌های اقتصادی و اعتماد عمومی گره خورده است. هر بار که زنگ حادثه‌ای به صدا درمی‌آید، نگاه‌ها به سمت همین سازه‌هایی می‌رود که قرار بود خانه، محل کار یا مرکز خرید امن ما باشند، اما به دلیل نقص‌های ساختاری و تجهیزاتی، به تهدیدی جدی برای ساکنان و استفاده‌کنندگان خود بدل می‌شوند.
در کلان‌شهرهای ایران، موضوع ایمنی ساختمان‌ها سال‌هاست که به دغدغه‌ای جدی برای مدیریت شهری و نهادهای متولی تبدیل شده است. تهران، مشهد، شیراز، تبریز و حالا اصفهان، همگی با چالش بناهایی روبه‌رو هستند که یا در دهه‌های گذشته بدون رعایت استانداردهای مهندسی ساخته شده‌اند یا با گذشت زمان و فرسودگی، توان ایستادگی در برابر حریق، زلزله یا حتی حوادث ساده شهری را از دست داده‌اند.
بخش عمده‌ای از این ساختمان‌ها دارای کاربری عمومی و تجاری هستند؛ یعنی محل رفت‌وآمد هزاران نفر در طول روز. کافی است یک جرقه یا حادثه کوچک رخ دهد تا جان صدها نفر در معرض خطر قرار گیرد و خسارت‌های سنگین اقتصادی و اجتماعی به بار آید.
در چنین شرایطی، نقش مدیریت شهری و سازمان‌های امدادی به‌ویژه آتش‌نشانی بیش از پیش برجسته می‌شود. وظیفه شناسایی، هشدار و در صورت لزوم پلمب ساختمان‌های پرخطر، بخشی از مأموریت حیاتی آن‌هاست. اما این تنها یک روی ماجراست؛ روی دیگر، همکاری و مسئولیت‌پذیری مالکان ساختمان‌هاست که متأسفانه در بسیاری از موارد به دلیل هزینه‌های بالای مقاوم‌سازی و نگرانی از توقف فعالیت اقتصادی، از انجام اقدامات اصلاحی سرباز می‌زنند. این تضاد میان ضرورت ایمنی و موانع اقتصادی، روند اصلاح را به‌شدت کند کرده و بسیاری از بناها سال‌ها در وضعیت پرخطر باقی می‌مانند.
کلان‌شهر اصفهان، به‌عنوان یکی از مهم‌ترین مراکز تاریخی، فرهنگی و اقتصادی کشور، از این قاعده مستثنی نیست. شهری که به‌واسطه گردشگری، مراکز تجاری پرتردد و ساختمان‌های قدیمی‌اش شناخته می‌شود، امروز با تهدید جدی ناایمنی ساختمان‌ها مواجه است.
آمارهای رسمی نشان می‌دهد که تاکنون بیش از ۴۲۰ ساختمان ناایمن در سطح شهر شناسایی شده و دست‌کم چهار ساختمان پرخطر پلمب شده‌اند. بسیاری از این ساختمان‌ها در قلب شهر، در محلات پرجمعیت یا راسته‌های تجاری واقع شده‌اند؛ بناهایی که روزانه صدها یا حتی هزاران نفر در آن‌ها رفت‌وآمد می‌کنند. نبود تجهیزات استاندارد اطفای حریق، فقدان سیستم‌های هشداردهنده مؤثر، مسیرهای خروج اضطراری ناکافی و فرسودگی ساختاری از جمله ضعف‌هایی است که کارشناسان بر آن تأکید دارند.
این واقعیت تلخ یادآور می‌شود که اصفهان، با همه تاریخ و تمدن درخشانش، اگر امروز به مسئله ایمنی بناها توجه نکند، فردا ممکن است با حادثه‌ای روبه‌رو شود که نه‌تنها جان انسان‌ها بلکه اعتماد عمومی و جایگاه شهری آن را نیز تحت‌الشعاع قرار دهد. سازمان آتش‌نشانی و مدیریت بحران استان تلاش کرده‌اند با تشکیل کارگروه‌های تخصصی، بازدیدهای میدانی و همکاری نهادهای مختلف، روند اصلاح را تسریع کنند، اما همان‌گونه که مدیران این حوزه تأکید کرده‌اند، بدون همکاری جدی مالکان، حمایت‌های قانونی و تأمین مشوق‌های اقتصادی، حل این بحران دشوار خواهد بود.
امروز دیگر بحث ساختمان‌های ناایمن یک موضوع فنی یا محدود به مهندسان سازه نیست؛ این مسئله‌ای اجتماعی، اقتصادی و حتی فرهنگی است. از یک سو باید قوانین سخت‌گیرانه‌تر و ضمانت‌های قضائی قوی‌تر در برابر بی‌توجهی مالکان به کار گرفته شود، و از سوی دیگر آموزش و فرهنگ‌سازی عمومی تقویت شود تا همه شهروندان، از کسبه بازار گرفته تا ساکنان ساختمان‌های مسکونی، اهمیت ایمنی را درک کنند. شاید انتشار عمومی فهرست ساختمان‌های پرخطر، اعطای وام‌های کم‌بهره برای مقاوم‌سازی و اجرای طرح‌های حمایتی از سوی دولت و شهرداری بتواند انگیزه لازم برای اصلاح وضعیت را فراهم کند.
آنچه مسلم است، ایمنی امروز ساختمان‌ها، تضمین‌کننده آینده‌ای امن برای شهرها و شهروندان است. اصفهان و دیگر کلان‌شهرهای ایران اگر می‌خواهند از سایه سنگین حوادثی مشابه پلاسکو در امان باشند، باید همین امروز برای ایمن‌سازی بناها اقدام کنند؛ فردا ممکن است دیر باشد.
۵۰۰ ساختمان آسیب‌پذیر در استان اصفهان شناسایی شده است
منصور شیشه‌فروش، مدیرکل مدیریت بحران استانداری استان اصفهان با اشاره به اینکه کارگروه شناسایی ساختمان‌های آسیب‌پذیر در برابر حوادث با دستورالعملی مشخص در همه شهرداری‌ها تشکیل شده است، به خبرنگار پردیسان آنلاین می‌گوید: بر اساس این طرح شهرداری‌ها موظف هستند ایمنی ساختمان‌ها را از نظر تجهیزات ورود و خروج و سیستم‌های ایمنی با همکاری شرکت‌های برق و گاز بررسی کنند.
وی می‌افزاید: در صورت مشاهده نقص به مالک ساختمان اخطار داده می‌شود و اگر در زمان‌بندی تعیین‌شده اقدام به رفع نواقص صورت نگیرد موضوع به قوه قضائیه معرفی خواهد شد.
مدیرکل مدیریت بحران استانداری استان اصفهان می‌گوید: طبق گزارش‌های ارائه‌شده تاکنون ۵۰۰ ساختمان آسیب‌پذیر در سطح استان شناسایی شده است؛ از این تعداد ۱۰۰ ساختمان نسبت به رفع نقص اقدام کرده‌اند و برای ۴۰۰ ساختمان باقی‌مانده زمان‌بندی‌های مختلفی ابلاغ شده است؛ در صورتی که اقدامی برای رفع خطر انجام نشود قوه قضائیه ورود خواهد کرد.
شیشه‌فروش بیان می‌کند: مسئولیت پایش ایمنی ساختمان‌های بلندمرتبه بر عهده وزارت راه و شهرسازی و اداره کل شهرسازی است؛ این نهادها تاکنون ۷۰ ساختمان بلندمرتبه را شناسایی کرده‌اند و اطلاعات آن‌ها به مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی کشور ارسال شده است تا اقدامات لازم برای ارزیابی و رفع نواقص صورت گیرد.
وی تصریح می‌کند: در حوزه ساختمان‌های تجاری نیز تأکید شده است که تمام صنوف موظف به نصب سیستم‌های ایمنی حریق، اصلاح سیستم‌های برق و رعایت الزامات ایمنی هستند؛ اتاق اصناف و بازرسی اتاق اصناف مسئولیت نظارت بر اجرای این الزامات را بر عهده دارد، همچنین به شهرداری اصفهان ابلاغ شده است که ۱۲ هزار واحد تجاری واقع در راسته بازار میدان امام علی (ع) تا میدان امام خمینی (ره) باید به‌صورت مستمر تحت ارزیابی ایمنی قرار گیرند.
مدیرکل مدیریت بحران استانداری استان اصفهان می‌گوید: از سوی دیگر حوزه حمل‌ونقل و ترافیک شهرداری مکلف شده است تمهیدات لازم برای ایمنی تردد خودروهای امدادی و آتش‌نشانی در مسیرهای شمس‌آبادی، حافظ، میدان امام (ره)، اطراف چهارباغ و خیابان‌های سنگفرش‌شده را فراهم آورد؛ هدف از این اقدام، ایجاد بسته‌ای اضطراری برای تسهیل دسترسی خودروهای امدادی است.
پلمب ساختمان‌های پرخطر؛ ارتقای فرهنگ عمومی ایمنی در شهر مکمل اقدامات قانونی است
امید باقری، مدیرعامل سازمان آتش‌نشانی و خدمات ایمنی شهرداری اصفهان اظهار می‌کند: سازمان آتش‌نشانی به‌عنوان متولی اصلی ایمنی شهر اصفهان روند نظارت بر ساخت‌وسازها را از زمان صدور پروانه تا مرحله نازک‌کاری، سفت‌کاری و پایان کار به‌طور مستمر دنبال می‌کند.
وی می‌افزاید: در این فرایند مشکلات ایمنی به مالکان ساختمان‌ها ابلاغ می‌شود و تا رفع کامل آن‌ها مراحل بعدی صدور مجوز انجام نمی‌گیرد، به همین دلیل ساختمان‌های جدید با قدمت کمتر از ۱۵ تا ۲۰ سال بیشتر دارای حداقل استانداردهای ایمنی مطابق مقررات ملی ساختمان هستند و تأییدیه ایمنی از سازمان آتش‌نشانی دریافت می‌کنند.
مدیرعامل سازمان آتش‌نشانی و خدمات ایمنی شهرداری اصفهان می‌گوید: مشکل اصلی ایمنی در اصفهان مربوط به ساختمان‌های قدیمی است، به‌ویژه پاساژها، بازارچه‌ها و سراهای قدیمی که امکان تخریب و نوسازی در آن‌ها وجود ندارد، از این‌رو برای این دسته بناها سازمان آتش‌نشانی راهکارهای جایگزین از جمله نصب جعبه‌های F8، خاموش‌کننده‌ها در نقاط مختلف و سامانه‌های اعلام و اطفای حریق ارائه می‌دهد، همچنین بخش زیادی از این خدمات به‌صورت رایگان انجام می‌شود تا مالکان تشویق به اجرای اقدامات ایمنی شوند.
باقری با اشاره به اینکه شناسایی ساختمان‌های ناایمن از طریق گشت‌های میدانی، شکایات مردمی و بررسی‌های کارشناسی توسط «کارگروه ساختمان‌های ناایمن» انجام می‌شود، تاکید می‌کند: در این کارگروه سازمان آتش‌نشانی نیز حضور دارد؛ ساختمان‌های پرخطر به‌ویژه آن‌هایی که استفاده عمومی دارند توسط هیئت کارشناسی بررسی و به مالکان یا مدیران مربوطه اخطار داده می‌شود، در صورت وجود خطر جدی پلمب بنا با دستور قضائی انجام خواهد شد؛ اگر نقص‌ها قابل رفع باشد، مهلت مشخصی برای اصلاح داده می‌شود و پس از بازدید مجدد در صورت بی‌توجهی مالک پلمب قطعی صورت می‌گیرد.
وی ادامه می‌دهد: بازدارندگی در این زمینه از طریق هماهنگی با مناطق مختلف شهرداری و پیگیری قضائی اعمال می‌شود، به این ترتیب در صورت بی‌توجهی مالکان اقدامات اجرایی توسط شهرداری و مراجع قضائی به مرحله اجرا درمی‌آید.
مدیرعامل سازمان آتش‌نشانی و خدمات ایمنی شهرداری اصفهان می‌گوید: در کنار اقدامات قانونی موضوع آموزش و فرهنگ‌سازی نیز به‌عنوان بخش مهمی از ایمن‌سازی شهر مورد توجه قرار دارد؛ آموزش‌های محله‌محور، برنامه‌های مدارس و فعالیت‌های فرهنگی موجب شده است شهروندان و کسبه با مسئولیت‌پذیری بیشتری برای ایمن‌سازی محل سکونت یا کسب‌وکار خود اقدام کنند، بسیاری از مالکان نیز به‌صورت داوطلبانه برای دریافت مشاوره و خدمات ایمنی به سازمان مراجعه می‌کنند.
باقری خاطرنشان می‌کند: ارتقای فرهنگ عمومی ایمنی در شهر مکمل اقدامات قانونی است و می‌تواند سهم مهمی در کاهش خطرات ناشی از ناایمنی ساختمان‌ها ایفا کند.
به گزارش پردیسان آنلاین، بی‌تردید، مسئله ساختمان‌های ناایمن تنها یک دغدغه محلی یا شهری نیست، بلکه موضوعی ملی و حیاتی است که مستقیماً با جان مردم گره خورده است. در جهانی که هر ثانیه تأخیر در مهار حادثه می‌تواند به فجایعی جبران‌ناپذیر منتهی شود، بی‌توجهی به استانداردهای ایمنی مساوی است با بازی با جان انسان‌ها. امروز اصفهان با شناسایی صدها ساختمان پرخطر قدم مهمی برداشته است، اما تا زمانی که مالکان و دستگاه‌های اجرایی عزم مشترک برای اصلاح وضعیت نداشته باشند، این تلاش‌ها به نتیجه مطلوب نخواهد رسید. پلمب چند ساختمان یا صدور چند اخطار تنها بخش کوچکی از ماجراست؛ آنچه اهمیت دارد، تغییر رویکرد کلی در مدیریت شهری و اجتماعی است تا ایمنی به یک ارزش عمومی و نه یک اجبار قانونی تبدیل شود.
از سوی دیگر، تجربه نشان داده است که آموزش و فرهنگ‌سازی می‌تواند معادله را تغییر دهد. اگر خانواده‌ها، کسبه و مدیران ساختمان‌ها به‌خوبی درک کنند که اجرای الزامات ایمنی هزینه اضافی نیست بلکه سرمایه‌گذاری برای حفظ جان و مال آن‌ها و نسل‌های آینده است، مسیر اصلاح هموارتر خواهد شد. امروز وقت آن است که ایمنی به مطالبه عمومی شهروندان تبدیل شود؛ مطالبه‌ای که هم شهرداری و سازمان آتش‌نشانی را در اجرای وظایف یاری کند و هم مالکان و ذی‌نفعان را به حرکت وادارد. آینده اصفهان و دیگر کلان‌شهرهای ایران در گروی همین همکاری‌هاست؛ همکاری‌ای که اگر امروز آغاز شود، می‌تواند فردا را برای همه شهروندان امن‌تر و پایدارتر کند.
