به گزارش پردیسان آنلاین، جایگاه زنان در خانواده و جامعه، یکی از موضوعات بنیادین و تأثیرگذار در زندگی اجتماعی است که بررسی آن در آموزه‌ها و سیره پیامبر اکرم (ص) می‌تواند الگوی عملی و الهام‌بخش برای امروز باشد. پیامبر اسلام (ص)، در جامعه‌ای ظهور کردند که زنان اغلب فاقد جایگاه اجتماعی و فردی مشخص بودند و بسیاری از حقوق انسانی و کرامت آن‌ها نادیده گرفته می‌شد. در چنین شرایطی، پیامبر (ص) با رفتار، کلمات و تصمیمات خود نشان دادند که زنان انسان‌هایی صاحب کرامت، توانمند و نقش‌آفرین در خانواده و اجتماع هستند.
یکی از شاخصه‌های اساسی نگاه پیامبر به زنان، توجه به ارزش انسانی آن‌ها بود؛ زنان پیش از هر چیز به‌عنوان انسان مورد احترام قرار می‌گرفتند و زمینه رشد فردی و شکوفایی استعدادهایشان فراهم می‌شد؛ همچنین پیامبر با ایجاد بسترهای مناسب در خانواده و جامعه اسلامی، امکان آموزش، عبادت و مشارکت اجتماعی را برای زنان فراهم کردند و در زندگی شخصی خود، برخورد ایشان با حضرت خدیجه (س) به عنوان همسر و دخترشان حضرت فاطمه (س) نمونه‌ای از تثبیت کرامت زنان بود.
پیامبر اکرم (ص) نقش زنان در فعالیت‌های فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی را به رسمیت می‌شناختند و از آن حمایت می‌کردند. این آموزه‌ها، امروز نیز قابل بهره‌برداری هستند و احترام به کرامت زنان، ایجاد فرصت برای شکوفایی استعدادها و مشارکت آن‌ها در زندگی خانوادگی و اجتماعی می‌تواند الگویی عملی برای ارتقای جایگاه زنان در جامعه مدرن باشد. بررسی دقیق رفتار و تصمیمات پیامبر (ص) نشان می‌دهد که وقتی زنان به رسمیت شناخته شوند و زمینه رشد و اثرگذاری آن‌ها فراهم شود، خانواده و جامعه به‌طور هم‌زمان از حضور فعال و نقش‌آفرین آن‌ها بهره‌مند خواهند شد.
نگرش پیامبر اکرم (ص) بر ارزش انسانی زنان تأکید دارد / زن، موجودی الهی و با ارزش
فاطمه ترکان، نویسنده، پژوهشگر و فعال حوزه زنان، کارشناس ارشد فلسفه و مؤلف کتاب راه سوم با اشاره به مهم‌ترین شاخصه نگاه پیامبر (ص) به زنان در خانواده و جامعه به خبرنگار پردیسان آنلاین می‌گوید: برای شناسایی مهم‌ترین شاخصه‌های نگاه پیامبر (ص) به زنان در خانواده و جامعه، ابتدا باید به ویژگی‌های اصلی نگرش ایشان نسبت به هویت فردی زنان توجه کرد، زیرا هویت خانوادگی و اجتماعی بر پایه هویت فردی شکل می‌گیرد و اگر جایگاه یک زن به‌درستی شناخته شود و ابعاد فردی، انسانی و جنسیتی او به‌گونه‌ای شایسته تثبیت شود، به تبع آن می‌تواند نقش‌های خود را در خانواده و جامعه به‌خوبی ایفا کند.
وی با تاکید بر اینکه نگرش پیامبر اکرم (ص) که به طور کامل منطبق با نگرش اسلام است، بر ارزش انسانی زنان تأکید دارد، می‌افزاید: در درجه نخست، زن و مرد فارغ از جنسیت خود، انسان بوده و از نظر ابعاد انسانی با یکدیگر همسان هستند، از این‌رو ملاک برتری نیز همان معیار قرآنی «إن أکرمکم عند الله أتقاکم» است، بنابراین در نگاه پیامبر (ص)، زن ابتدا به‌عنوان انسان مورد توجه قرار می‌گیرد و ابعاد انسانی او محور اصلی نگاه است.
پژوهشگر و فعال حوزه زنان ادامه می‌دهد: نکته جالب دیگر این است که پیامبر اسلام (ص)، زن را به‌عنوان یک موجود با ارزش الهی می‌نگریستند؛ زن با زن بودنش ارزشمند است و جنسیت او باید پذیرفته و به رسمیت شناخته شود، همان‌طور که در روایت معروف آمده است که در مضمون آن جنسیت و ویژگی‌های زن باید همان‌گونه که وجود دارد، پذیرفته شود و تغییر آن معنا ندارد.
ترکان با اشاره به اینکه با به رسمیت شناختن جنسیت زن، خداوند نقش‌ها و کارکردهای ویژه‌ای را برای او تعریف کرده است که در زندگی خانوادگی و اجتماعی قابل تحقق است، عنوان می‌کند: از منظر قرآن و روایات، انسان از همان آغاز خلقت دارای کرامت است و خداوند او را مختار و توانمند آفریده تا با انتخاب‌های خود رشد کند و استعدادهای بالقوه‌اش را بالفعل سازد؛ این اصل در زندگی اجتماعی نیز اهمیت دارد و جامعه‌ای که بستر لازم برای رشد و شکوفایی افراد را فراهم کند، امکان انتخاب صحیح و بالفعل شدن استعدادهای آن‌ها را فراهم می‌آورد.
پیامبر اکرم (ص) چگونه جایگاه زنان را به‌عنوان انسان‌هایی صاحب کرامت و نقش‌آفرین تثبیت می‌کردند؟
وی در پاسخ به این سوال که پیامبر (ص) چگونه جایگاه زنان را به‌عنوان انسان‌هایی صاحب کرامت و نقش‌آفرین تثبیت می‌کردند؟ اضافه می‌کند: پیامبر اکرم (ص) در جامعه‌ای ظهور کرد که زن جایگاه اجتماعی و فردی مشخصی نداشت و گاهی به‌عنوان کالایی بی‌ارزش تلقی می‌شد؛ ایشان با آموزه‌ها و سیره خود نشان دادند که زن انسانی ارزشمند است و بستر رشد و پیشرفت او باید فراهم شود و در جامعه اسلامی و با تشکیل حکومت اسلامی، پیامبر زمینه‌های کسب معرفت، عبادت و رشد فردی و اجتماعی برای زنان را فراهم کردند.
نویسنده، پژوهشگر و فعال حوزه زنان خاطرنشان می‌کند: پیامبر در برخورد با زنان، چه در خانواده و چه در جامعه، کرامت و حق انتخاب آن‌ها را تثبیت می‌کردند؛ با محارم خود برخوردی مبتنی بر احترام و محبت داشتند، همچنین زنان مسلمان دیگر را نیز در عرصه‌های مختلف فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و علمی مورد حمایت قرار می‌دادند، حتی زنان می‌توانستند به راحتی خدمت پیامبر برسند، سوال بپرسند و کسب معرفت کنند.
پیامبر اسلام (ص) به دنبال نزدیک‌تر کردن زن به جایگاه طبیعی و فطری خود بوده است
هدی صادق‌زادگان، نویسنده، کارشناس و پژوهشگر حوزه زنان و خانواده و کارشناس ارشد الهیات با اشاره به مهم‌ترین شاخصه نگاه پیامبر (ص) به زنان در خانواده و جامعه به خبرنگار پردیسان آنلاین می‌گوید: نمی‌توان یک شاخصه مشخص را به‌عنوان مهم‌ترین نگاه پیامبر (ص) به زنان معرفی کرد، اما ابتدا باید محیط آن دوران شناسایی شود، محیطی که غالب بر آن، جاهلیت بود، به تعبیر قرآن «جاهلیت اولی» و رفتار با کرامت پیامبر اسلام (ص) با زنان در آن زمان نشان از جایگاه و ارزشمندی زن در جامعه داشت، نگاهی که منشأ جایگاه زن در جوامع امروزی شده است.
وی با تاکید بر اینکه پیامبر (ص) به دنبال نزدیک‌تر کردن زن به جایگاه طبیعی و فطری خود بوده است، می‌افزاید: در چنین شرایطی، پیامبر اکرم (ص) نه تنها به دنبال تحول، بلکه تلاش می‌کرد تا حال جامعه را نسبت به زن دگرگون سازد.
پژوهشگر حوزه زنان و خانواده ادامه می‌دهد: مهم است به سیره پیامبر اکرم (ص) در برخورد با محارم ایشان توجه کنیم؛ در این زمینه مرور گزارش قرآن کریم بسیار راهگشا است، آیه نخست سوره تحریم نشان می‌دهد که رضایت همسران پیامبر (ص) برای ایشان اهمیت بسیار بالایی داشت تا جایی که گاهی خود را محدود می‌کردند و حلال‌ها را برای خود حرام می‌کردند تا همسرانشان راضی باشند.
صادق‌زادگان عنوان می‌کند: پیامبر اکرم (ص) در مورد دختر بزرگوارشان فاطمه زهرا (س) مناسباتی ویژه و احترامی خاص برقرار می‌کردند و ضمن حفظ اوج صمیمیت و محبت، روایت مشهوری وجود دارد که نشان می‌دهد، زمانی که حضرت فاطمه (س) وارد منزل پیامبر می‌شد، حضرت دست ایشان را می‌بوسیدند و در جای خود می‌نشاندند.
وی با اشاره به نمونه‌هایی از رفتار پیامبر (ص) که نشان می‌دهد زنان در رشد و پیشرفت جامعه مؤثر بودند، اضافه می‌کند: پیامبر اکرم (ص) از همان ابتدای زندگی مشترک خود نشان دادند که انتخاب همسر محدود به زنان بدون اهتمام اجتماعی نیست؛ حضرت خدیجه (س) در زمان پیامبر، در شعب ابی‌طالب به‌عنوان یکی از دو رکن اصلی کنار ابوطالب نقش داشت و تلاش می‌کرد بحران تحریم‌های شدید و طاقت‌فرسا را مدیریت و دفع کند یا کاهش دهد.
کارشناس ارشد الهیات و پژوهشگر حوزه زنان با بیان اینکه پیامبر اکرم (ص) در عرصه‌های فرهنگی و اجتماعی نیز از زنان مستعد حمایت می‌کردند تا ذوق و قریحه آن‌ها ظهور و بروز پیدا کند و آثار فرهنگی پدید آید، خاطرنشان می‌کند: در صدر اسلام، زنان شاعر فعالیت می‌کردند و در جهت تعالی جبهه حق و مقابله با دشمنان اسلام شعر می‌سرودند.
صادق‌زادگان می‌افزاید: موردی دیگر از نمونه‌های سیره نبوی در مورد کنش اجتماعی زنان، اهدای ملک استراتژیک و ویژه‌ای به نام فدک به دختر بزرگوارشان حضرت فاطمه زهرا (س) بود که ایشان را موظف به مدیریت و بهره‌برداری از این ملک می‌کرد و نشان می‌داد، پیامبر زنان را هم‌پای مردان در عرصه‌های اقتصادی و اجتماعی جامعه مؤثر می‌دانستند.
چگونه آموزه‌های سیره پیامبر اسلام (ص) را به‌طور عملی وارد سبک زندگی خانواده‌ها کنیم؟
وی با بیان رویکرد پیامبر اسلام (ص) و درس‌هایی برای بهبود روابط خانوادگی و ارتقای نقش زنان در جامعه امروز تاکید می‌کند: در روابط خانوادگی، تأمین رضایت همسر تا حدی که حتی گاهی برای آن حلال الهی را محدود کنند، خود یک معیار رفتاری و شاقول اخلاقی است و از سوی دیگر، نقش حمایتی پیامبر از بانوان، نمونه‌ای از ایجاد امنیت و فرصت برای زنان مستعد در جامعه است تا استعداد و توان خود را برای پیشرفت جبهه حق به کار گیرند.
کارشناس و پژوهشگر حوزه زنان و خانواده در پاسخ به این سوال که چگونه آموزه‌های سیره پیامبر (ص) را به‌طور عملی وارد سبک زندگی خانواده‌های امروز کنیم؟ عنوان می‌کند: مهم‌ترین اقدام برای ورود عملی آموزه‌های نبوی و آموزه‌های دیگر چهارده معصوم (ع) این است که ما، به‌عنوان مبلغان و تبیین‌گران، فراتر از تکرار کلیشه‌ها عمل کنیم، اگرچه تکرار مکررات خالی از فایده نیست، اما مؤثرترین راه، همانند یک فیلمنامه‌نویس یا کارگردان، پردازش دقیق جزئیات سیره پیامبر (ص) است.
صادق‌زادگان ادامه می‌دهد: تمرکز بر رفتار و تصمیمات مستند تاریخی پیامبر اسلام، به‌جای نگاه کلی و سطحی، امکان بهره‌برداری عملی از آموزه‌های ایشان را در زندگی روزمره خانواده‌ها فراهم می‌کند و این روش به ما کمک می‌کند تا سیره نبوی را نه به‌صورت دید کلی، بلکه به‌صورت عملی و ملموس در سبک زندگی امروز وارد کنیم.
نگرش پیامبر اکرم (ص) نسبت به زنان، بهترین الگوی ممکن است که زنان را فارغ از جنسیت، در درجه اول انسان می‌بیند و کرامت، استعداد و نقش‌آفرینی آن‌ها را به رسمیت می‌شناسد؛ این نگرش نشان می‌دهد احترام به هویت فردی زنان و فراهم کردن فرصت رشد و اثرگذاری در خانواده و جامعه، نه تنها حق زنان است، بلکه موجب سلامت و پیشرفت کل جامعه می‌شود. رفتار و سیره پیامبر، از برخورد محبت‌آمیز با همسر و دختران تا حمایت از زنان فعال در عرصه‌های فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی، مصداق عملی این نگاه است.
مقام معظم رهبری با اشاره به مفهوم «الگوی سوم زن»، این نگرش پیامبر را در شرایط امروز معرفی کرده‌اند، به‌گونه‌ای که زن هم می‌تواند نقش‌های سنتی خانوادگی و تربیتی خود را ایفا کند و هم در فعالیت‌های اجتماعی و فرهنگی مشارکت داشته باشد. این الگو بر اهمیت بهره‌گیری از استعدادها و کرامت زنان در مسیر پیشرفت جامعه تأکید دارد و نشان می‌دهد که تحقق عدالت و تعادل در زندگی خانوادگی و اجتماعی بدون رعایت این نگرش ممکن نیست.
