به گزارش پردیسان آنلاین، صنعت تجهیزات معدنی ایران در سال ۱۴۰۴ رشد معناداری داشته که پیامد سیاست‌های توسعه صنعت داخلی و جایگزین کردن واردات است.
ایجاد ظرفیت تولید داخلی برای تجهیزات معدنی نه‌تنها نیازهای داخلی را برآورده می‌کند بلکه فرصت‌های صادراتی نیز به وجود می‌آورد، این توسعه صنعتی در شرایط تحریم‌های بین‌المللی و محدودیت‌های مالی از اهمیت استراتژیکی خاصی برخوردار است، سرمایه‌گذاری‌های صورت‌گرفته در این حوزه نشان‌دهنده تعهد دولت به خودکفایی صنعتی و کاهش وابستگی به واردات است.
بر اساس اطلاعات رسمی وزارت صمت و سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران (IMIDRO)، شرکت‌های بزرگ متخصص در تولید تجهیزات سنگین معدنی موفق شدند در سال‌های اخیر تولید خود را به‌طور چشمگیری افزایش دهند.
در سال ۱۴۰۱ یک رشد قابل‌توجه به ثبت رسید و شرکت‌های فعال در صنعت تجهیزات معدنی و راهسازی موفق شدند تولید خود را به میزان ۱۰۰ درصد (دو برابری) افزایش دهند به طوری که در این سال حدود ۳ هزار و ۵۰۰ دستگاه ماشین‌آلات معدنی و راهسازی تولید شد، در حالی‌که سال ۱۴۰۰ این تعداد تنها هزار و ۷۰۰ دستگاه بود.
این دستاورد توسط ۱۰ شرکت بزرگ خصوصی به‌همراه شرکت سنگین‌ساختی ایران (HEPCO) به‌دست آمد زیرا مهندسان و متخصصان ایرانی در این شرکت‌ها توانستند محصولات مختلفی از جمله غلتک‌های معدنی، بیل‌مکانیکی، اکسکاوتورها، گریدرها، بولدوزرها و انواع کامیون‌های معدنی و خاکریزی را طراحی و تولید کنند؛ این تجهیزات نشان‌دهنده توانایی صنعت داخلی ایران در طراحی و ساخت ماشین‌آلات پیچیده و سنگین است.
روند صعودی صنعت تولید تجهیزات معدنی و راهسازی
اهداف تعیین شده برای سال ۱۴۰۲ شامل افزایش ۴۰ درصدی تولید نسبت به سال قبل بود و در این سال نیز رشد مثبت در این صنعت ثبت شد تا جایی که بر اساس آمار ۱۰ ماهه اول این سال، رشد ۳۰ درصدی در تولید تجهیزات معدنی و راهسازی به دست آمد که اگرچه این رشد پایین‌تر از سال قبل بود اما نشان‌دهنده روند صعودی پایدار در صنعت است.
در این دوره زمانی، تولید شامل تکمیل سفارش‌های موجود و تعمیرات بزرگ برای بهسازی ناوگان معدنی کشور بود. انجمن‌های صنعتی و سازمان‌های دولتی اعلام کردند که حدود ۱۵ هزار دستگاه ماشین‌آلات معدنی و راهسازی فرسوده و فاقد کارایی در کشور وجود دارد که بیشتر آن‌ها بالای ۲۰ سال سن دارند و نیاز به تعویض یا نوسازی دارند و این شرایط برای صنعت تجهیزات معدنی بازار مطمئن و پایدار ایجاد کرده است.
تحقق هدف تولید ۵ هزار دستگاه ماشین‌آلات معدنی
برنامه سال جاری نیز افزایش تولید تجهیزات معدنی است. بر اساس اطلاعات رسمی، اهداف تولید برای سال جاری تا پایان اسفند برای تولید ۵ هزار دستگاه در نظر گرفته شده است که در ۹ ماهه نخست سال نزدیک به ۳ هزار و ۷۰۰ دستگاه ماشین‌آلات معدنی تولید شده و پیش‌بینی می‌شود که در صورت اجرای درست برنامه‌ریزی و تخصیص منابع، هدف سالانه ۵ هزار دستگاه محقق خواهد شد.
شرکت‌های بزرگ همچون حفاری ایران و پیمان کاران (HEPCO) اعلام کرده‌اند که هدف آن‌ها تولید هزار دستگاه ماشین‌آلات معدنی در سال جاری است که نشان‌دهنده دو برابری تولید این شرکت نسبت به سال قبل خواهد بود همچنین این رشد مستقیم نتیجه دستورالعمل‌های دولت برای افزایش تولید داخلی و کاهش واردات است.
جنبه اقتصادی و مالی این رشد قابل توجه است چرا که تولید داخلی تجهیزات معدنی میلیاردها دلار ارزش در سال صرفه‌جویی کرده است. بر اساس گزارش‌های IMIDRO، سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی، در سال ۱۴۰۲ حدود ۸۸۲ میلیون دلار ارز صرفه‌جویی شد که این رقم نسبت به سال ۱۴۰۱ افزایش ۲۰ درصدی داشت و بیش از هدف تعیین‌شده آن سال بود.
در سال ۱۴۰۴ نیز هدف IMIDRO برای صرفه‌جویی ارزی از طریق تولید داخلی تجهیزات معدنی ۸۹۳.۲ میلیون دلار تعیین شده و قرار است این صرفه‌جویی از طریق تولید داخلی قطعات، تجهیزات و فناوری‌های مختلف توسط ۱۳ شرکت بزرگ معدنی و فولادی کشور انجام شود.
بین سال‌های ۱۳۹۹ تا ۱۴۰۴ میزان کل صرفه‌جویی ارزی از تولید داخلی تجهیزات معدنی به حدود ۳.۴۴ میلیارد دلار رسیده است.
رشد تولید تجهیزات معدنی و راهسازی ایران (۱۴۰۰-۱۴۰۴)
بهبود فناوری تجهیزات تولیدی
تکنولوژی و فناوری به‌کاررفته در تجهیزات تولیدی ایران رفته‌رفته بهبود پیدا کرده است، شرکت‌های تولیدکننده معدنی با همکاری دولت و حمایت‌های مالی، توانسته‌اند ماشین‌آلات جدیدتر و کارآمدتر به‌کار بگیرند و قابلیت خود را در ایجاد محصولات با کیفیت بالاتر افزایش دهند.
HEPCO و دیگر شرکت‌های بزرگ ۲۳ نوع ماشین‌آلات معدنی و راهسازی تولید می‌کنند که می‌توانند بخش قابل‌توجهی از تقاضای داخلی را پوشش دهند همچنین برای نخستین‌بار تولیدکنندگان ایرانی توانستند ماشین‌آلات معدنی خود را به‌صورت صادرات به دیگر کشورها به ویژه کشورهای آفریقایی بفرستند و در سال جاری ۲۳ دستگاه تجهیزات معدنی معیار صادراتی به ارزش ۶ میلیون دلار به قاره آفریقا صادر شده است.
چالش تأمین مواد اولیه و نیمه ساخته
چالش‌های اساسی در تولید تجهیزات معدنی وجود دارد که باید مورد توجه قرار گیرند، یکی از مهم‌ترین مشکلات، تأمین مواد اولیه و نیمه‌ساخته است زیرا شرکت‌های تولیدکننده با کمبود فولاد کیفی و قطعات یدکی با استاندارد جهانی روبه‌رو هستند.
دومین چالش مربوط به کمبود انرژی و سوخت است که به ویژه در فصول سرد سال توانایی تولید را کاهش می‌دهد. سومین مشکل نیز پیری و نیاز به به‌روزرسانی تجهیزات تولید در خود کارخانه‌ها است؛ بسیاری از ماشین‌آلات کارخانه‌ها بالای ۲۰ سال سن دارند و نیاز به تعمیرات و سرمایه‌گذاری دارند.
نیاز به سرمایه‌گذاری خارجی و انتقال فناوری پیشرفته چهارمین چالش است اگرچه ایران موفق شده درخت‌های مختلفی را محلی‌سازی کند، اما هنوز به فناوری‌های جدیدتر نیاز دارد.
برنامه رشد ۱۳ درصدی صنعت و معدن
برنامه‌ریزی دولت برای توسعه صنعت تجهیزات معدنی در طول برنامه هفتم توسعه ملی بسیار جامع است، هدف دولت دستیابی به رشد ۱۳ درصدی در کل صنعت و معدن کشور تعیین شده که نقش تجهیزات معدنی در این رشد محوری است. برای رسیدن به این اهداف، دولت بیش از ۳۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری را برنامه‌ریزی کرده که این سرمایه‌گذاری‌ها برای تکمیل پروژه‌های نیمه‌تمام معدنی، توسعۀ زیرساخت‌ها و تأمین انرژی مورد نیاز است.
در صورتی که این اهداف محقق شود، صنعت معدنی ایران می‌تواند تا ۱۵ میلیارد دلار درآمد ارزی تولید کند، همچنین برنامه‌های دولت شامل ایجاد صندوق نوسازی معادن، مذاکره با کشورهای روسیه و چین برای انتقال فناوری و جذب سرمایه‌گذاری خصوصی است.
آینده صنعت تجهیزات معدنی ایران پر امید است اما به شرط اصلاح‌های ساختاری و حمایت‌های دولتی مستمر زیرا بر اساس تحلیل‌های رسمی در صورت ادامه روند کنونی، تا سال ۱۴۰۶ تولید تجهیزات معدنی ایران می‌تواند به دو برابر سطح فعلی برسد که این پیشرفت در زمینه صادرات نیز قابل‌توجه خواهد بود؛ ایران اکنون در حال آزمایش صادرات محصولات معدنی خود به آفریقا، آسیای جنوبی و دیگر بازارهای نوظهور است.
صنعت تجهیزات معدنی ایران می‌تواند بخش مهمی از توانایی‌های تولیدی و صادراتی کشور در دهه آینده باشد هرچند چالش‌های فراوانی وجود دارد، اما تعهد دولت به تولید داخلی، حمایت‌های مالی و توسعه فناوری نشان می‌دهد که این صنعت راه درازی برای رشد و توسعه دارد.
بومی‌سازی تجهیزات معدنی ایران و صرفه‌جویی ارزی (۱۴۰۲-۱۴۰۴)
دستاورد جایگزینی تولید داخلی با واردات
روند سال‌های اخیر نشان می‌دهد که رشد دو برابری تولید تجهیزات معدنی ایران در سال جاری و سال‌های اخیر یکی از دستاوردهای معنادار سیاست‌های توسعه تولید داخلی و جایگزین‌سازی واردات است.
از سال ۱۴۰۰ با هزار و ۷۰۰ دستگاه تا سال ۱۴۰۴ با هدف پنج هزار دستگاه، رشد نزدیک به ۲۰۰ درصد دیده می‌شود. صرفه‌جویی‌های ارزی حاصل از این تولید داخلی و فرصت‌های صادراتی جدید، اهمیت استراتژیکی این توسعه را بیشتر می‌کند گرچه چالش‌های تأمین مواد اولیه، انرژی و فناوری‌های پیشرفته همچنان نیازمند توجه است اما برنامه‌های دولت و حمایت‌های صنعتی نشان می‌دهد که صنعت تجهیزات معدنی ایران در مسیر رشد و توسعه پایدار قرار دارد.
در نگاه کلی این موفقیت نه تنها برای بخش معادن بلکه برای کل اقتصاد صنعتی ایران اهمیت دارد و می‌تواند الگویی برای دیگر صنایع در راستای خودکفایی صنعتی باشد.
