به گزارش پردیسان آنلاین، کودکان به‌عنوان بذر آینده جامعه شناخته می‌شوند و تربیت و مراقبت از کودک، همواره یکی از دغدغه‌های اصلی خانواده‌ها بوده است و طب سنتی ایرانی با پشتوانه‌ای هزار ساله، راهکارهایی دقیق و مؤثر برای پرورش سالم جسم و روان کودک ارائه می‌دهد.
کودکان به‌دلیل لطافت مزاج و حساسیت بدنی، بیشتر از بزرگسالان تحت‌تأثیر عوامل محیطی، تغذیه و سبک زندگی قرار می‌گیرند و طب سنتی با شناخت دقیق مزاج کودک، توصیه‌هایی برای تغذیه، خواب، رفتار تربیتی و حتی نوع بازی و فعالیت بدنی ارائه می‌دهد که این توصیه‌ها نه‌تنها برای حفظ سلامت جسمی کودک مؤثر است، بلکه در شکل‌گیری شخصیت، خلق‌وخو و توانایی‌های ذهنی او نیز نقش دارند.
در سال‌های اولیه زندگی، بدن و ذهن کودک در حال رشد و تثبیت است و طب سنتی این دوره را بسیار حیاتی می‌داند و بر مراقبت‌های ظریف و هماهنگ با طبیعت تأکید می‌کند و از انتخاب غذاهای مناسب گرفته تا تنظیم ساعت خواب و پرهیز از محرک‌های مزاجی، همه این عوامل در سلامت بلندمدت کودک مؤثر است و حتی نوع رفتار والدین و فضای روانی خانه، از دیدگاه طب سنتی می‌تواند بر مزاج و تعادل کودک اثر بگذارد.
دوران کودکی، دوره بنیادین شکل‌گیری مزاج، قوای بدنی و ساختار روانی انسان است و در این سال‌ها، بدن و ذهن کودک همچون خاکی حاصل‌خیز آماده پذیرش تأثیرات محیط، تغذیه، رفتار و تربیت است؛ هر تغذیه، هر لمس، هر واژه و هر تجربه در این مرحله، می‌تواند ریشه‌ای عمیق در سلامت آینده فرد بگذارد و طب سنتی با نگاه دقیق به این دوره، توصیه‌هایی ارائه می‌دهد که نه‌تنها از بیماری‌ها پیشگیری می‌کنند، بلکه مسیر رشد طبیعی، متعادل و هماهنگ با طبیعت را برای کودک هموار می‌سازند.
به طور کلی، دوران کودکی مرحله‌ای حیاتی برای پایه‌گذاری سلامت کل عمر انسان است و در این سال‌ها، قوای بدنی، مزاج و ساختار روانی کودک در حال شکل‌گیری است و هر عامل بیرونی می‌تواند تأثیرات بلندمدت بر جسم و جان او بگذارد و طب سنتی، این دوره را فرصتی طلایی برای پیشگیری از بیماری‌ها، تقویت قوای حیاتی و تربیت متعادل می‌داند.
یکی از ویژگی‌های برجسته طب سنتی، نگاه کل‌نگر آن به انسان است و با توجه به ضرورت آگاهی والدین از نحوه صحیح مراقبت از کودک از منظر طب سنتی، تغذیه، خواب، مزاج‌شناسی، تقویت حافظه و پیشگیری از بیماری‌ها در کودکان، با بهنام یوسفیان، پزشک و متخصص طب سنتی گفت‌وگویی داشتیم که شرح آن را در ادامه می‌خوانید.
پردیسان آنلاین: در طب سنتی ایرانی چه نوع تغذیه‌ای برای تقویت رشد جسمی و ذهنی کودک توصیه شده است؟
یوسفیان: در طب سنتی، تغذیه کودک نقش اساسی در رشد جسمی، تقویت ذهن و تعادل مزاج دارد و غذاهایی که طبع معتدل دارند و به راحتی هضم می‌شوند، برای کودکان مناسب‌تر هستند و از جمله توصیه‌ها می‌توان به مصرف سوپ‌های سبک، آش‌های مقوی، شیر تازه، زرده تخم‌مرغ نیم‌پز و حریره بادام اشاره کرد که این غذاها علاوه بر تأمین انرژی، به تقویت مغز و حافظه نیز کمک می‌کنند.
مصرف عسل طبیعی به مقدار کم، به‌ویژه در ترکیب با آب ولرم یا شیر، برای تقویت سیستم ایمنی و افزایش انرژی توصیه می‌شود، همچنین استفاده از گیاهانی مانند کندر البته در حد بسیار کم و با مشورت متخصص، برای تقویت حافظه در سنین مدرسه رایج بوده است.
از دیدگاه طب سنتی، باید از غذاهای سنگین، سرخ‌شده و بسیار سرد یا بسیار گرم برای کودکان پرهیز کرد، چراکه دستگاه گوارش کودک هنوز کامل نشده و مزاج آنها لطیف‌تر از بزرگسالان است و مصرف زیاد لبنیات سرد، نوشابه‌ها و خوراکی‌های صنعتی نیز می‌تواند باعث ایجاد بلغم و اختلال در تمرکز و رشد شود.
تغذیه کودک باید با توجه به مزاج او تنظیم شود؛ کودک دموی نیاز به غذاهای سبک‌تر دارد، کودک بلغمی باید از غذاهای گرم‌تر استفاده کند و کودک صفراوی باید از غذاهای خنک‌کننده بهره ببرد و باید توجه داشت که شناخت مزاج کودک، کلید تغذیه صحیح در طب سنتی است.
پردیسان آنلاین: چگونه می‌توان با شناخت مزاج کودک، رفتار تربیتی مناسب‌تری با او داشت؟
یوسفیان: مزاج کودک نه‌تنها بر جسم او تأثیر دارد، بلکه بر خلق‌وخو، رفتار و نحوه یادگیری او نیز اثرگذار است و شناخت مزاج کودک به والدین کمک می‌کند تا روش تربیتی مناسب‌تری انتخاب کنند، به عنوان مثال کودک دموی به طور معمول اجتماعی، پرانرژی و خوش‌خلق است و نیاز به فعالیت‌های گروهی و تعامل دارد.
کودک صفراوی ممکن است زودجوش، حساس و گاهی پرخاشگر باشد و در تربیت این کودک باید از روش‌های آرام‌سازی، گفت‌وگوی منطقی و پرهیز از تنبیه‌های شدید استفاده کرد، همچنین کودک بلغمی به طور معمول آرام، کند و گاهی گوشه‌گیر است و باید با بازی‌های تحرکی و تغذیه گرم، او را فعال‌تر کرد.
کودک سوداوی نیز به طور معمول درون‌گرا، دقیق و گاهی مضطرب است و در تربیت این کودک باید از روش‌های حمایتی، تشویق‌های ملایم و ایجاد حس امنیت استفاده کرد و شناخت این ویژگی‌ها باعث می‌شود والدین به جای برخورد یکسان با همه کودکان، تربیت فردی‌سازی‌شده داشته باشند.
طب سنتی با ترکیب مزاج‌شناسی و روان‌شناسی سنتی، بستری فراهم می‌کند تا تربیت کودک بر اساس طبیعت او انجام شود و این رویکرد علاوه بر اینکه باعث کاهش تنش‌های تربیتی می‌شود، رشد روانی کودک را نیز تسهیل می‌کند.
پردیسان آنلاین: طب سنتی چه راهکارهایی برای تقویت حافظه و تمرکز در کودکان ارائه می‌دهد؟
یوسفیان: در طب سنتی، تقویت حافظه و تمرکز به تعادل مزاج مغز و تغذیه مناسب بستگی دارد و یکی از توصیه‌های رایج، استفاده از کندر به مقدار بسیار کم و با نظارت متخصص است، کندر به‌عنوان یک ماده مقوی مغز شناخته می‌شود و در گذشته در ترکیب با عسل یا شیر برای دانش‌آموزان استفاده می‌شده است.
مصرف غذاهای گرم و تر مانند حریره بادام، شیر بادام و مغزهای خیسانده‌شده مانند گردو و پسته نیز برای تقویت ذهن توصیه می‌شود و این مواد مغذی به بهبود عملکرد مغز، افزایش تمرکز و کاهش خستگی ذهنی کمک می‌کنند.
از نظر رفتاری، طب سنتی توصیه می‌کند که کودک در محیطی آرام، بدون سر و صدای زیاد و با نور طبیعی مطالعه کند، همچنین خواب کافی و منظم، به‌ویژه خواب شبانه، نقش مهمی در تثبیت حافظه دارد و بی‌خوابی یا خواب نامنظم می‌تواند باعث اختلال در تمرکز شود.
در کنار تغذیه و سبک زندگی، استفاده از بخورهای گیاهی مانند اسطوخودوس یا گلاب در فضای اتاق کودک می‌تواند به آرام‌سازی ذهن و افزایش تمرکز کمک کند و طب سنتی به‌جای استفاده از داروهای شیمیایی، بر تنظیم مزاج و تقویت طبیعی مغز تأکید دارد.
پردیسان آنلاین: چه گیاهان دارویی یا دمنوش‌هایی برای کاهش بی‌قراری و اضطراب کودک توصیه می‌شود؟
یوسفیان: در طب سنتی، بی‌قراری و اضطراب کودک به طور معمول ناشی از غلبه مزاج‌های سرد یا صفراوی است و برای آرام‌سازی کودک، استفاده از گیاهان دارویی ملایم و بی‌ضرر توصیه می‌شود که یکی از رایج‌ترین‌ها، دمنوش بابونه است که خاصیت آرام‌بخش دارد و برای کودکان بالای دو سال با دز کم قابل استفاده است.
دمنوش گل گاوزبان بدون سنبل‌الطیب نیز در موارد خاص و با مشورت متخصص می‌تواند به کاهش اضطراب کمک کند، همچنین استفاده از گلاب در محیط اتاق یا ماساژ ملایم با روغن بنفشه یا بادام شیرین روی کف پاها، به آرام‌سازی کودک کمک می‌کند.
در کنار گیاهان دارویی، طب سنتی توصیه می‌کند که کودک در محیطی با نور طبیعی، صدای ملایم و فضای آرام زندگی کند و پرهیز از محرک‌های شدید مانند بازی‌های دیجیتال، نورهای تند و صدای بلند نیز در کاهش بی‌قراری مؤثر است.
نکته مهم این است که مصرف گیاهان دارویی برای کودکان باید با احتیاط و زیر نظر متخصص طب سنتی انجام شود، چراکه بدن کودک حساس‌تر است و دزهای بالا یا گیاهان نادرست می‌توانند اثرات منفی داشته باشند.
پردیسان آنلاین: نقش خواب و تنظیم ساعت خواب در سلامت مزاج و رشد کودک از دیدگاه طب سنتی چیست؟
یوسفیان: خواب در طب سنتی یکی از ارکان اصلی حفظ سلامت بدن و تعادل مزاج است و برای کودکان، خواب کافی و منظم نه‌تنها به رشد جسمی کمک می‌کند، بلکه در تثبیت حافظه، تنظیم خلق‌وخو و تقویت سیستم ایمنی نیز مؤثر است و طب سنتی توصیه می‌کند که کودکان زود بخوابند و زود بیدار شوند.
از دیدگاه مزاجی، خواب شبانه باعث کاهش غلبه صفرا و سودا می‌شود و به تعادل مغز کمک می‌کند و کودکانی که دیر می‌خوابند یا خواب نامنظم دارند، بیشتر دچار بی‌قراری، پرخاشگری یا ضعف تمرکز می‌شوند و تنظیم ساعت خواب باید با توجه به سن کودک و فصل انجام شود.
برای بهبود کیفیت خواب، طب سنتی توصیه‌هایی مانند ماساژ کف پا با روغن بنفشه، نوشیدن شیر گرم قبل خواب و پرهیز از بازی‌های هیجانی قبل از خواب دارد، همچنین استفاده از نور کم، سکوت و فضای آرام در اتاق خواب کودک بسیار مهم است.
خواب یک نیاز فیزیولوژیک به شمار می‌رود و در طب سنتی، به‌عنوان یک عامل درمانی شناخته می‌شود و تنظیم خواب کودک، پایه‌ای برای سلامت جسمی و روانی او است و نباید نادیده گرفته شود.
پردیسان آنلاین: طب سنتی چه توصیه‌هایی برای پیشگیری از بیماری‌های شایع کودکان در فصل‌های مختلف دارد؟
یوسفیان: در طب سنتی، فصل‌ها تأثیر مستقیمی بر مزاج بدن دارند و کودکان به‌دلیل لطافت مزاج خود، بیشتر تحت تأثیر تغییرات فصلی قرار می‌گیرند، برای پیشگیری از بیماری‌های شایع، باید تغذیه، پوشش و سبک زندگی کودک با فصل هماهنگ شود، به عنوان مثال در فصل پاییز که مزاج سرد و خشک غالب است، کودکان مستعد خشکی پوست، سرفه و یبوست می‌شوند.
در پاییز، مصرف غذاهای گرم و تر مانند آش‌های سبک، خوراک عدس و دمنوش‌هایی از جمله آویشن و بابونه توصیه می‌شود، همچنین استفاده از روغن‌های گیاهی مانند روغن بادام یا بنفشه برای ماساژ بدن کودک، به حفظ رطوبت پوست و آرام‌سازی کمک می‌کند.
در زمستان، بدن کودک نیاز به گرما و انرژی بیشتری دارد و مصرف خوراکی‌هایی مانند شلغم، هویج، سوپ‌های مقوی و خرما در حد متعادل می‌تواند از سرماخوردگی و ضعف عمومی جلوگیری کند و پوشش گرم، پرهیز از هوای سرد مستقیم و خواب کافی نیز از توصیه‌های مهم هستند.
در بهار و تابستان، با افزایش گرما و رطوبت، کودکان ممکن است دچار گرمازدگی، بی‌قراری یا مشکلات گوارشی شوند و مصرف غذاهای سبک، میوه‌های فصل و نوشیدنی‌های طبیعی مثل شربت سکنجبین یا خاکشیر با مشورت متخصص می‌تواند به تعادل بدن کمک کند.
پردیسان آنلاین: طب سنتی چه توصیه‌هایی برای تقویت سیستم ایمنی و رشد طبیعی کودک در سال‌های اولیه زندگی دارد؟
یوسفیان: سال‌های اولیه زندگی کودک به‌عنوان دوره شکل‌گیری مزاج، رشد اعضای حیاتی و تثبیت قوای بدنی شناخته می‌شود و برای تقویت سیستم ایمنی، تغذیه مناسب، خواب کافی و پرهیز از عوامل مخل مزاج اهمیت زیادی دارد و یکی از توصیه‌های مهم، استفاده از غذاهای طبیعی و ساده مانند حریره بادام، سوپ‌های سبک و شیر تازه است.
مصرف عسل طبیعی در سنین بالای یک سال و با دز کم، سیاه‌دانه در ترکیب با عسل و گیاهانی مانند آویشن و پونه در غذاها می‌تواند به تقویت ایمنی بدن کمک کند، همچنین استفاده از روغن‌های گیاهی برای ماساژ بدن کودک، به‌ویژه در فصل‌های سرد، باعث افزایش گردش خون و تقویت قوای بدنی می‌شود.
کودک باید در محیطی آرام، با نور طبیعی و بدون استرس رشد کند و تماس با طبیعت، بازی‌های فیزیکی و ارتباط با خاک و گیاهان نیز در تقویت سیستم ایمنی مؤثر است و پرهیز از مصرف زیاد خوراکی‌های صنعتی، لبنیات سرد و نوشیدنی‌های مصنوعی از دیگر توصیه‌ها است.
در کنار این موارد، طب سنتی به نقش والدین، آرامش روانی خانواده و مراقبت معنوی نیز توجه دارد و رشد طبیعی کودک فقط به تغذیه محدود نمی‌شود، بلکه مجموعه‌ای از عوامل جسمی، روانی و محیطی باید در تعادل باشند تا کودک سالم و قوی بزرگ شود.
