به گزارش سرویس ترجمه پردیسان آنلاین، بارسلونا، خواهرخوانده اصفهان، شهری پیشرو در سیاست‌های زیست‌محیطی و برنامه‌ریزی شهری است که با اجرای پروژه‌ای نوآورانه در حوزه انرژی‌های تجدیدپذیر، توجه جهانیان را به خود جلب کرده است. نصب نخستین پیاده‌روی خورشیدی اسپانیا در منطقه گلوریس نه‌تنها نمادی از تحول در زیرساخت‌های شهری است، بلکه الگویی قابل‌تکرار برای سایر شهرهای پرتراکم جهان محسوب می‌شود. این پروژه آزمایشی، بخشی از برنامه گسترده بارسلونا برای دستیابی به بی‌طرفی کربن تا سال ۲۰۵۰ و نشان‌دهنده تعهد عملی این شهر به توسعه پایدار و بهره‌برداری هوشمند از فضاهای شهری است.
بارسلونا در قالب برنامه جامع خود برای کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای، پروژه‌های متعددی را در حوزه انرژی‌های پاک آغاز کرده است. یکی از این اقدامات، نصب پیاده‌روهای خورشیدی در مناطق پرتردد شهری است که با هدف تولید انرژی در محل مصرف، کاهش وابستگی به منابع فسیلی و بهبود کیفیت زیست‌محیطی اجرا می‌شود.
پروژه نصب پیاده‌روی خورشیدی در میدان گلوریس، واقع در تقاطع سه خیابان اصلی شهر، نخستین نمونه از این فناوری در اسپانیا است. این پروژه با مشارکت شرکت پلاتیو سولار از بوداپست، که در زمینه طراحی سیستم‌های خورشیدی مدولار تخصص دارد، اجرا شده و بخشی از برنامه «سنگفرشهای مولد» شهرداری بارسلونا برای بهره‌برداری از سطوح شهری در تولید انرژی است.
مشخصات فنی و عملکرد انرژی
نصب اولیه شامل ۵۰ متر مربع پنل‌های خورشیدی غیرلغزنده است که به‌طور ویژه برای تردد عابران پیاده طراحی شده‌اند. این پنل‌ها در قالب کاشی‌های خورشیدی با ابعاد دقیق ۳۴۰ در ۳۴۰ میلی‌متر و ضخامت ۶۱ میلی‌متر ساخته شده‌اند. هر کاشی با روکشی از شیشه بسیار مقاوم پوشانده شده است که مقاومت بالایی در برابر ضربه، خراش و شرایط جوی مختلف از جمله باران، برف و تابش شدید خورشید دارد. این مقاومت به‌گونه‌ای است که حتی در محیط‌های شهری پرتردد، دوام و کیفیت عملکرد این سیستم حفظ می‌شود.
طراحی ضدلغزش این پوشش‌ها اطمینان می‌دهد که عابرین پیاده می‌توانند با ایمنی کامل روی آن‌ها حرکت کنند و هیچ خطری برای لغزش و سقوط وجود نداشته باشد. یکی از ویژگی‌های برجسته این پروژه، استفاده از مصالح بازیافتی در ساختار پایه پنل‌هاست. اجرای هر متر مربع از این پیاده‌روی خورشیدی، معادل بازیافت ۴۰۰ بطری پلاستیکی PET است که به کاهش زباله‌های پلاستیکی شهری کمک قابل‌توجهی می‌کند. پایه‌های پنل‌ها از پلاستیک بازیافتی، شیشه خردشده و نخاله‌های ساختمانی ساخته شده‌اند که ضمن کاهش پسماند، به تحقق اصول اقتصاد چرخشی در طراحی شهری کمک می‌کنند.
این مصالح نه‌تنها از نظر زیست‌محیطی پایدار هستند، بلکه مقاومت بالایی در برابر فشار، ضربه و شرایط آب‌وهوایی دارند. سازه زیرین، نقش تکیه‌گاه اصلی کاشی را ایفا می‌کند و باید توان تحمل بارهای مکانیکی ناشی از عبور عابران و وسایل نقلیه سبک همچون دوچرخه، ویلچر و کالسکه را داشته باشد.
توان پیک مجموع این سطح خورشیدی حدود ۹ کیلووات است و برآوردهای انجام شده نشان می‌دهد که این پنل‌ها قادرند سالانه حدود ۷۵۶۰ کیلووات‌ساعت برق تولید کنند. این میزان انرژی تولیدشده به اندازه مصرف سالانه سه خانوار متوسط در بارسلونا است که می‌تواند به‌طور مستقیم در تأمین برق بخش‌هایی از شهر به‌کار گرفته شود.
انرژی تولید شده به‌صورت جریان مستقیم (DC) است که با استفاده از اینورتر به جریان متناوب (AC) تبدیل و سپس به شبکه برق شهری تزریق می‌شود تا در تأمین برق عمومی پیرامون این منطقه سهم داشته باشد. اینورترها از نوع مبدل‌های فرکانس پایین با راندمان بالا هستند که می‌توانند تا حدود ۹۵ درصد انرژی ورودی را به خروجی تبدیل کنند. سیستم پنل‌های استفاده‌شده با ولتاژ پایین کار می‌کند تا ایمنی الکتریکی در محیط‌های عمومی تضمین شود.
فرایند تولید و انتقال انرژی از طریق تجهیزات اندازه‌گیری هوشمند، کنترلرهای محلی و مانیتورینگ از راه دور به شکل پایش‌شده و کنترل‌شده صورت می‌گیرد تا عملکرد بهینه و ایمن سیستم تضمین شود. علاوه‌بر تولید برق، این پروژه به‌صورت مستمر مورد پایش قرار می‌گیرد تا میزان بازدهی انرژی، دوام مصالح و عملکرد تجهیزات در شرایط واقعی محیط شهری سنجیده شود. این تجربه می‌تواند زمینه‌ساز توسعه گسترده‌تر چنین فناوری‌هایی در دیگر مناطق بارسلونا و شهرهای مشابه شود تا به شکل مؤثر و پایدار از فضاهای شهری برای تولید انرژی پاک بهره برداری شود.
کاربردهای چندمنظوره در زیرساخت شهری
انرژی تولیدشده از پیاده‌روی خورشیدی نصب‌شده، در حال حاضر برای تأمین برق ایستگاه اجاره دوچرخه عمومی منطقه گلوریس مورد استفاده قرار می‌گیرد که به‌صورت روزانه در خدمت شهروندان و گردشگران است و با بهره‌گیری از انرژی پاک، جایگزینی مؤثر برای حمل‌ونقل سنتی محسوب می‌شود. با توسعه این فناوری و افزایش سطح نصب پنل‌ها، امکان تأمین برق برای طیف گسترده‌ای از زیرساخت‌های شهری از جمله روشنایی معابر، تابلوهای اطلاع‌رسانی، چراغ‌های راهنمایی، ایستگاه‌های شارژ خودروهای برقی، دوربین‌های نظارتی، حسگرهای محیطی و تجهیزات هوشمند مدیریت ترافیک فراهم می‌شود. این قابلیت‌ها به‌ویژه در مناطق پرتراکم شهری که نصب پنل‌های سقفی دشوار یا غیرممکن است، اهمیت دوچندان پیدا می‌کنند.
طراحی ماژولار و انعطاف‌پذیر این سیستم، نصب سریع و آسان آن را ممکن ساخته است؛ به‌طوری‌که فرایند نصب مشابه نصب سنگفرشهای معمولی شهری انجام می‌شود و نیازی به تخریب یا تغییرات اساسی در زیرساخت‌های موجود ندارد. این ویژگی نه‌تنها هزینه‌های اجرایی را کاهش می‌دهد، بلکه امکان گسترش پروژه در سایر نقاط شهر را با حداقل مداخله عمرانی فراهم می‌سازد. قابلیت تعمیر یا تعویض موضعی پنل‌ها بدون نیاز به توقف کامل عملکرد سیستم، نگهداری آن را برای مدیریت شهری ساده‌تر و مقرون‌به‌صرفه‌تر کرده است
سرمایه‌گذاری و ارزیابی عملکرد
شهرداری بارسلونا حدود ۳۰ هزار یورو در این پروژه سرمایه‌گذاری کرده است و بخش باقی‌مانده هزینه‌ها توسط شرکت تولیدکننده تأمین شده است. دوره آزمایشی شش‌ماهه برای ارزیابی عملکرد سیستم در زمینه تولید انرژی، مقاومت فیزیکی، هزینه نگهداری و بازده اقتصادی در نظر گرفته شده است.
در صورت موفقیت‌آمیز بودن این مرحله، شهرداری قصد دارد این فناوری را در سایر مناطق شهری گسترش دهد. این اقدام بخشی از راهبرد کلان بارسلونا برای تولید انرژی در نزدیکی مراکز مصرف و کاهش وابستگی به منابع خارجی است.
بارسلونا در حال حاضر یکی از پیشگامان جهانی در استفاده از پیاده‌روهای خورشیدی محسوب می‌شود. در حالی‌که شهرهایی همچون سان‌فرانسیسکو، اوترخت، آمستردام و سئول نیز پروژه‌هایی مشابه را آغاز کرده‌اند، بارسلونا نخستین شهر در اسپانیا و از معدود شهرهای اروپایی است که این فناوری را در مقیاس شهری آزمایش می‌کند.
این پروژه از نمونه مشابهی در شهر اوترخت هلند الهام گرفته است که مسیر دوچرخه‌سواری خورشیدی نه‌تنها برای روشنایی بلکه برای گرم‌کردن سطح مسیر در زمستان نیز استفاده می‌شود. چنین تجربه‌هایی نشان می‌دهند که استفاده خلاقانه از سطوح شهری می‌تواند کاربردهای چندگانه‌ای در حوزه انرژی، ایمنی و خدمات شهری داشته باشد.
چالش‌ها و چشم‌انداز آینده
با وجود مزایای متعدد، پیاده‌روهای خورشیدی هنوز با چالش‌هایی روبه‌رو هستند. از جمله این چالش‌ها می‌توان به هزینه‌های اولیه بالا، محدودیت در تولید انرژی نسبت به پنل‌های سقفی و نیاز به نگهداری منظم اشاره کرد، همچنین این فناوری به‌تنهایی قادر به تأمین کامل انرژی شهری نیست و باید در کنار منابع دیگر همچون مزارع خورشیدی و نیروگاه‌های بادی خارج از شهر مورد استفاده قرار گیرد.
مدیر دیده‌بان پایداری اسپانیا هشدار داده است که پروژه‌های عظیم خورشیدی خارج شهری که صدها هکتار از زمین‌های کشاورزی و جنگلی را اشغال می‌کنند، مطلوب نیستند و تمرکز باید بر نصب یک میلیون سامانه خورشیدی روی پشت‌بام‌ها و پیاده‌روهای شهری باشد تا شهروندان به استقلال انرژی برسند.
بر اساس آخرین اطلاعات منتشرشده تا سپتامبر ۲۰۲۵، پروژه پیاده‌رو خورشیدی بارسلونا در میدان گلوریس همچنان به‌عنوان یک طرح آزمایشی در حال ارزیابی است و هنوز به مرحله توسعه گسترده در سطح شهر نرسیده است. این پروژه که در آوریل ۲۰۲۱ رونمایی شد، با هدف بررسی عملکرد فنی، دوام فیزیکی، و بازده اقتصادی در یک دوره شش‌ماهه آغاز شد، با این حال تاکنون هیچ گزارش رسمی مبنی بر آغاز فاز دوم یا گسترش سراسری این فناوری در مناطق دیگر شهر منتشر نشده است.
در عین حال، شهرداری بارسلونا مشغول اجرای چند پروژه بزرگ دیگر در حوزه زیرساخت‌های شهری و اقلیمی از جمله بازطراحی میدان گلوریس، توسعه فضای سبز و اصلاح مسیرهای حمل‌ونقل عمومی است، این اقدامات نشان می‌دهند که پروژه‌های اقلیمی همچنان در دستور کار قرار دارند، اما گسترش پیاده‌روهای خورشیدی به ارزیابی‌های فنی و بودجه‌ای بیشتری نیاز دارد.
پروژه پیاده‌روی خورشیدی بارسلونا، نمونه‌ای ملموس از هم‌گرایی فناوری، پایداری و طراحی شهری است. این ابتکار نه‌تنها به کاهش انتشار کربن کمک می‌کند، بلکه نشان می‌دهد که حتی سطوحی به‌ظاهر ساده همچون سنگ‌فرش‌ها می‌توانند در تحول انرژی شهری نقش‌آفرین باشند.
در جهانی که شهرها به‌طور فزاینده‌ای با چالش‌های زیست‌محیطی، انرژی و تراکم جمعیت روبه‌رو هستند، اقدامات نوآورانه‌ای همچون این پروژه می‌توانند مسیر آینده را روشن‌تر کنند. این سنگ‌فرش خورشیدی، نمونه‌ای برجسته از تلاقی فناوری و شهرنشینی هوشمند است که می‌تواند چراغ راه شهرهای دیگری باشد که به دنبال توسعه پایدار و هوشمند هستند.
