به گزراش پردیسان آنلاین، در دنیای پرشتاب امروز که تحولات فناوری هر روز زندگی و کار انسان‌ها را دگرگون می‌کند، دیگر نمی‌توان با تکیه بر روش‌های قدیمی انتظار موفقیت داشت. اگر تا همین دو دهه پیش مدرک دانشگاهی و ورود به یکی از مشاغل سنتی برای تضمین آینده شغلی کافی به نظر می‌رسید، امروز این معادله به کلی تغییر کرده است. بازار کار دیگر محدود به شهر یا کشور نیست، بلکه مرزها کنار رفته‌اند و افراد برای یافتن فرصت‌های شغلی باید توانایی رقابت در سطح جهانی را داشته باشند، در چنین شرایطی، تنها کسانی می‌توانند مسیر حرفه‌ای مطمئنی برای خود بسازند که مهارت‌های به‌روز، انعطاف‌پذیری بالا و نگاه خلاقانه به آینده داشته باشند.
یکی از کسانی که در سال‌های اخیر توانسته با تجربه عملی، آموزش و پژوهش در حوزه مهارت‌آموزی و کارآفرینی به نسل جوان راهکارهای ارزشمندی ارائه کند، محمد میزایی است، وی مشاور کسب‌وکار و پژوهشگر حوزه اقتصاد دیجیتال و مهارت‌های آینده است. میرزایی بیش از ۱۵ سال است که در دانشگاه‌های مختلف به تدریس دروس مرتبط با کارآفرینی، بازاریابی و فناوری اطلاعات مشغول است. علاوه بر فعالیت‌های علمی، او سابقه همکاری با شرکت‌های نوپا، استارتاپ‌ها و مجموعه‌های بزرگ اقتصادی را در کارنامه دارد و همین پیوند میان دانش دانشگاهی و تجربه عملی، موجب شده دیدگاه‌هایش برای دانشجویان و فعالان اقتصادی ارزش مضاعف داشته باشد.
زندگی حرفه‌ای میرزایی تنها محدود به تدریس و پژوهش نیست. او نویسنده چندین مقاله علمی و کاربردی در زمینه مدیریت نوآوری و اقتصاد دیجیتال است و به عنوان مشاور با تیم‌های کارآفرینی دانشجویی همکاری دارد. بسیاری از دانشجویانی که در دوره‌های او شرکت کرده‌اند، امروز خود در مسیر ایجاد کسب‌وکار یا فعالیت در پروژه‌های بین‌المللی قرار دارند. همین تجربه ملموس، اعتبار سخنان او را دوچندان می‌کند، زیرا تنها از پشت میز تدریس سخن نمی‌گوید، بلکه خود با چالش‌های بازار و کارآفرینی مواجه بوده است.
میرزایی معتقد است برای ورود به آینده‌ای روشن، دانشجو باید از سه سرمایه اساسی برخوردار باشد (دانش، مهارت و شبکه ارتباطی)، گفت‌وگوی حاضر با میرزایی تلاشی است برای پاسخ به چند پرسش کلیدی که ذهن بسیاری از جوانان، به‌ویژه دانشجویان، را به خود مشغول کرده است. پرسش‌هایی از این دست که کدام مهارت‌ها برای آینده اهمیت بیشتری دارند، استادان و دانشگاه‌ها چه نقشی در مسیر حرفه‌ای دانشجویان بازی می‌کنند و آیا می‌توان بدون سرمایه اولیه کسب‌وکار موفقی راه‌اندازی کرد؟ پرسش‌هایی که پاسخ به آن‌ها می‌تواند مسیر زندگی بسیاری را تغییر دهد.
پردیسان آنلاین: چه مهارت‌هایی برای آینده و درآمدزایی اهمیت بیشتری دارند؟
میرزایی: اگر بخواهیم دقیق نگاه کنیم، باید بپذیریم که بازار کار آینده تفاوت زیادی با گذشته خواهد داشت. شغل‌های سنتی به تدریج کم‌رنگ می‌شوند و مهارت‌های دیجیتال جای آن‌ها را می‌گیرند. بنابراین دانشجوی امروز اگر به دنبال آینده شغلی مطمئن است، باید از همین حالا روی مهارت‌هایی تمرکز کند که در ده سال آینده نیز ارزش و کاربرد خواهند داشت.
نخستین و مهم‌ترین مهارت، بازاریابی دیجیتال است. امروز هیچ کسب‌وکاری بدون حضور در فضای مجازی دوام نمی‌آورد. دانشجویی که توانایی تبلیغ در شبکه‌های اجتماعی، تولید محتوای جذاب یا اجرای کمپین‌های دیجیتال داشته باشد، همیشه مشتری خواهد داشت. ویژگی مثبت این حوزه آن است که یادگیری آن نیاز به سرمایه قابل توجهی ندارد، اما می‌تواند درآمد چشمگیری ایجاد کند.
مهارت دوم، برنامه‌نویسی و فناوری اطلاعات است. حتی اگر فردی قصد نداشته باشد به عنوان برنامه‌نویس حرفه‌ای فعالیت کند، دانستن اصول اولیه کدنویسی و کار با ابزارهای دیجیتال یک برگ برنده محسوب می‌شود. بازار جهانی برنامه‌نویسی همچنان در حال رشد است و پروژه‌های زیادی وجود دارد که به شکل آزادکاری انجام می‌شود.
سومین حوزه مهم، هوش مصنوعی است. این فناوری در حال دگرگون کردن تمام عرصه‌هاست؛ از پزشکی و مهندسی گرفته تا آموزش و هنر، فردی که توانایی کار با ابزارهای هوش مصنوعی، تولید محتوای خلاقانه یا ارائه خدماتی همچون ترجمه و تحلیل داده را داشته باشد، بدون تردید جایگاه ویژه‌ای در آینده پیدا خواهد کرد.
چهارمین مهارت، تسلط بر زبان خارجی است. در دنیایی که ارتباطات محدود به مرزها نیست، فردی که زبان انگلیسی یا زبان‌های پرکاربرد دیگر را بداند، می‌تواند با مشتریان خارجی همکاری کند، در پروژه‌های بین‌المللی مشارکت کند و حتی شانس بیشتری برای مهاجرت تحصیلی یا شغلی داشته باشد، بخش زیادی از پروژه‌های آزادکاری به زبان انگلیسی هستند و این توانایی می‌تواند مسیرهای جدیدی باز کند.
پنجمین مهارت، تولید محتوا و طراحی است. امروز مخاطبان بیشتر جذب تصویر و ویدئو می‌شوند. بنابراین یادگیری طراحی گرافیک، موشن‌گرافیک و تدوین ویدئو ارزش بالایی دارد. بسیاری از کسب‌وکارها حاضرند برای محتوای باکیفیت هزینه کنند تا تبلیغات موثرتری داشته باشند؛ در کنار این‌ها، مهارت‌های نرم نیز اهمیت فراوان دارند، توانایی‌هایی همچون مدیریت زمان، شبکه‌سازی، ارتباط مؤثر و کار گروهی همان‌قدر ارزشمند هستند که مهارت‌های فنی، بسیاری از افراد با وجود داشتن دانش فنی، به دلیل ناتوانی در معرفی خود یا همکاری با دیگران فرصت‌های ارزشمند را از دست می‌دهند، آینده به کسانی تعلق دارد که ترکیبی از مهارت‌ها را در اختیار دارند. فردی که هم برنامه‌نویسی می‌داند، هم با بازاریابی دیجیتال آشناست و هم توانایی تولید محتوا دارد، شانس بیشتری نسبت به فردی خواهد داشت که تنها یک مهارت محدود بلد است.
پردیسان آنلاین: استادان و دانشگاه چه نقشی در مسیر شغلی دانشجویان دارند؟
میرزایی: دانشگاه فقط مکانی برای گذراندن واحدها و دریافت مدرک نیست؛ بلکه می‌تواند مرکزی برای شبکه‌سازی و یادگیری تجربی باشد، استادان به دلیل تجربه و ارتباطات گسترده، نقش بزرگی در موفقیت شغلی دانشجویان ایفا می‌کنند، به شرطی که خود دانشجو نیز فعال باشد، استادان سال‌ها در یک حوزه کار و تحقیق کرده‌اند. آن‌ها علاوه بر دانش علمی، ارتباطات حرفه‌ای دارند، بسیاری از فرصت‌های شغلی یا پژوهشی که به آسانی در دسترس عموم قرار نمی‌گیرد، از طریق استادان به دانشجویان می‌رسد، به همین دلیل ارتباط صمیمی و حرفه‌ای با استاد می‌تواند مسیرهای تازه‌ای ایجاد کند.
این ارتباط باید بر پایه یادگیری واقعی شکل بگیرد. برخی دانشجویان از ابتدا تنها به فکر دریافت فرصت شغلی یا مالی هستند، چنین رویکردی نتیجه معکوس دارد، استاد زمانی که ببیند دانشجو به‌راستی دنبال یادگیری است، به طور طبیعی فرصت‌ها را در اختیار او قرار می‌دهد، اما اگر احساس کند تنها انگیزه مالی وجود دارد، دلسرد می‌شود، یکی از راه‌های مؤثر برای بهره‌گیری از تجربه استاد، مشارکت در پروژه‌های علمی یا پژوهشی به شکل داوطلبانه یا کارآموزی است. دانشجو می‌تواند حتی بدون دریافت دستمزد در این پروژه‌ها حضور پیدا کند. این مسیر علاوه بر یادگیری مهارت، اعتماد استاد را نیز جلب می‌کند. وقتی استاد انگیزه و تلاش دانشجو را ببیند، در آینده پروژه‌های جدی‌تر یا شغل‌های مرتبط را به او معرفی خواهد کرد.
پردیسان آنلاین: دانشجو چگونه می‌تواند از فرصت‌های ارتباطی و راهنمایی استادان در دانشگاه بیشترین بهره را برای موفقیت شغلی خود ببرد؟
دانشگاه همچنین فرصت ارتباط با دیگر دانشجویان و گروه‌های علمی را فراهم می‌کند. بسیاری از پروژه‌ها و کسب‌وکارهای کوچک از دل همین ارتباطات دانشجویی آغاز می‌شوند، همکاری با هم‌کلاسی‌ها در یک استارتاپ یا فعالیت پژوهشی تجربه‌ای ارزشمند است که در خارج از دانشگاه به آسانی به دست نمی‌آید، از سوی دیگر، استادان می‌توانند نقش راهنما داشته باشند، آن‌ها بهتر می‌دانند چه مهارت‌هایی در بازار کار ارزشمند هستند، چه مسیرهایی آینده‌دارند و چه اشتباهاتی باید پرهیز شوند. یک توصیه درست از سوی استاد می‌تواند مسیر زندگی شغلی دانشجو را تغییر دهد، وظیفه استاد و دانشگاه فراهم کردن بستر یادگیری و ارتباط است، اما خود دانشجو باید فعال باشد، پرسش کند، فرصت‌ها را جست‌وجو کند و از تجربه استاد بهره ببرد. اگر این ارتباط دوسویه شکل بگیرد، هم استاد از تربیت دانشجوی موفق خوشحال خواهد شد و هم دانشجو آینده روشن‌تری خواهد ساخت.
پردیسان آنلاین: آیا می‌توان بدون سرمایه اولیه کسب‌وکار راه‌اندازی کرد؟
میرزایی: بسیاری تصور می‌کنند برای شروع کسب‌وکار باید سرمایه زیادی داشته باشند؛ مغازه بگیرند، تجهیزات بخرند یا سرمایه‌گذار پیدا کنند، این نگاه در گذشته درست بود، اما امروز در عصر دیجیتال شرایط تغییر کرده است. واقعیت این است که شمار زیادی از کسب‌وکارهای موفق دنیا و ایران با کمترین سرمایه یا حتی بدون سرمایه آغاز شده‌اند، آنچه اهمیت دارد، ایده، مهارت و شبکه‌سازی است، برای نمونه می‌توان به راه‌اندازی یک فروشگاه آنلاین اشاره کرد. برای فروش محصولات خود یا دیگران نیازی به مغازه نیست. کافی است صفحه‌ای در شبکه‌های اجتماعی همچون اینستاگرام، ایتا یا آپارات ایجاد شود و محصول یا خدمات معرفی گردد. بسیاری از افراد امروز به شیوه دراپ‌شیپینگ فعالیت می‌کنند؛ یعنی محصولی را که در اختیار ندارند، تبلیغ می‌کنند و پس از سفارش مشتری، آن را از تولیدکننده تهیه کرده و برای خریدار ارسال می‌کنند، این مدل نه سرمایه اولیه می‌خواهد و نه ریسک مالی بالایی دارد.
در حوزه تولید محتوا نیز به جز یک گوشی یا لپ‌تاپ، ابزار دیگری نیاز نیست، توانایی نوشتن، طراحی یا ساخت ویدئو کافی است تا فرد بتواند خدمات تولید محتوا برای کسب‌وکارها ارائه دهد و دستمزد دریافت کند، بسیاری از فعالان موفق این حوزه کارشان را از اتاق کوچک خانه آغاز کرده‌اند، حتی در زمینه بازاریابی دیجیتال نیز کافی است فرد مهارت کسب کند، بسیاری از کسب‌وکارهای کوچک حاضرند مدیریت شبکه‌های اجتماعی، تولید محتوا یا پاسخ‌گویی به مشتریان خود را به دانشجویان بسپارند، در این مسیر هیچ سرمایه‌ای جز دانش و زمان لازم نیست.
پردیسان آنلاین: مهارت و خلاقیت می‌تواند جایگزین سرمایه اولیه برای شروع یک کسب‌وکار شود؟
داشتن سرمایه البته مزیت است و می‌تواند سرعت رشد را افزایش دهد، اما نبود سرمایه مانع جدی محسوب نمی‌شود. اگر فردی توانایی شبکه‌سازی و خلاقیت داشته باشد، می‌تواند اولین مشتریان یا پروژه‌های خود را از طریق دوستان، هم‌کلاسی‌ها یا استادان پیدا کند، باید توجه داشت که سرمایه اصلی خودِ فرد است: مهارت، دانش و توانایی ارتباطی. اگر این سه وجود داشته باشد، پول به‌طور طبیعی جذب می‌شود. برعکس، اگر فرد مهارتی نداشته باشد، حتی با سرمایه مالی هم احتمال شکست بالا است، راه‌اندازی کسب‌وکار بدون سرمایه اولیه امکان‌پذیر است، فضای دیجیتال این فرصت را فراهم کرده که تنها با یک گوشی هوشمند و اینترنت، مسیر کارآفرینی آغاز شود، شرط موفقیت، صبر، حرکت گام‌به‌گام و استفاده از فرصت‌های کوچک برای رسیدن به موفقیت‌های بزرگ است.
