به گزارش پردیسان آنلاین، صنعت نفت ایران به عنوان یکی از قدیمی‌ترین و مهمترین بخش‌های اقتصاد کشور، همچنان نقش کلیدی در رشد و توسعه ملی ایفا می‌کند. با وجود تحریم‌های بین‌المللی، ایران توانسته است با تکیه بر توانمندیهای داخلی و استفاده از فناوری‌های نوین، میدان‌های نفتی جدیدی را کشف و به بهره برداری برساند. این موفقیت‌ها نه تنها امیدواری‌ها برای آینده صنعت نفت را افزایش داده‌اند، بلکه نشاندهنده ظرفیت‌های بالای ایران در زمینه اکتشاف، استخراج و صادرات نفت هستند. به عنوان مثال، کشف میدان نفتی «نامداران» در خلیج فارس و توسعه میدان‌های مشترک همچون «آزادگان» و «یادآوران»، گواهی بر این پیشرفت‌هاست.
در سال‌های اخیر، سرمایه‌گذاری‌های کلان در بخش نفت و گاز، از جمله توسعه میدان‌های نفتی و گازی، به عنوان یکی از عوامل امیدآفرین در اقتصاد کشور مطرح شده است. دولت سیزدهم با اجرای پروژه‌های زیربنایی و افزایش سرمایه‌گذاری در صنعت نفت، توانسته است تولید نفت را از ۲.۱ میلیون بشکه در روز به حدود ۳.۴ میلیون بشکه در روز برساند. این اقدامات نه تنها در کوتاه مدت اثرات مثبتی داشته، بلکه در بلندمدت نیز به افزایش تولید ناخالص ملی و اشتغالزایی کمک شایانی خواهد کرد.
یکی از مهمترین دستاوردهای اخیر، توسعه میدان گازی پارس جنوبی، بزرگترین میدان گازی جهان، است. با سرمایه‌گذاری ۱۸ میلیارد دلاری در این پروژه، پیش‌بینی می‌شود که درآمدزایی قابل توجهی برای کشور به همراه داشته باشد و اشتغال مستقیم و غیرمستقیم برای ۶۰ هزار نفر ایجاد کند. این پروژه نه تنها به افزایش تولید گاز طبیعی و میعانات گازی کمک می‌کند، بلکه نقش مهمی در تأمین خوراک صنایع پتروشیمی و تقویت اقتصاد ملی ایفا خواهد کرد.
با وجود چالش‌های مانند تحریم‌ها و کمبود سرمایه‌گذاری خارجی، ایران با برنامه‌ریزی دقیق و استفاده از فناوری‌های نوین، گام‌های بلندی در جهت توسعه صنعت نفت برداشته است. کشف و بهره برداری از میدان‌های نفتی جدید، توسعه میدان‌های مشترک و افزایش راندمان استخراج نفت، نشاندهنده ظرفیت‌های بالای این صنعت برای آینده‌ای روشن است. با ادامه این روند و افزایش همکاری‌های منطقه‌ای و بین‌المللی، ایران می‌تواند به یکی از بازیگران اصلی بازار جهانی نفت تبدیل شود و سهم خود را در اقتصاد جهانی افزایش دهد.
برنامه هفتم توسعه؛ فرصتی برای تحول در انرژی ایران
محمد صادق مهرجو، کارشناس انرژی به خبرنگار پردیسان آنلاین می‌گوید: به طور کلی، به‌طور تقریبی کمتر از یک درصد جمعیت جهان را داریم، در حالی که به‌طور تقریبی ۹ درصد معادن کل جهان در اختیار ما قرار دارد. توسعه معادن به صورت عمده توسط شرکت‌های خصوصی و خصولتی انجام می‌شود. معادن مختلف، از جمله مس، روی، طلا، سنگ و انواع دیگر، یکی از مزایای نسبی ما در منطقه محسوب می‌شوند. این معادن، با توجه به قیمت تمام‌شده و هزینه بهره‌برداری، سوددهی بسیار خوبی دارند.
وی می‌افزاید: نزدیک به ۷۰ درصد درآمد ارزی کشور حاصل از صادرات نفت خام، گاز و محصولات پتروشیمیایی است. ۳۰ درصد باقیمانده به سایر زمینه‌های خاص کشور اختصاص دارد. به عنوان مثال، اگر ۱۰ درصد درآمد ارزی ما از محصولات کشاورزی مانند پسته، محصولات باغی و فرش تأمین شود (که به نظر من کمتر از این مقدار است و زیر یک میلیارد دلار است)، می‌توان گفت که ۲۰ تا ۲۵ درصد از درآمد ارزی ما وابسته به معادن و ارزش افزوده‌ای است که در زنجیره توسعه ارزش معادن وجود دارد. این رقم قابل توجهی است و ما ظرفیت بسیار خوبی برای توسعه انواع معادن خود داریم. با این حال، به دلیل سرمایه‌گذاری محدود شرکت‌های مختلف و بورس که می‌تواند جذب سرمایه کند، زمینه‌های بکر بسیاری برای توسعه معادن ما وجود دارد که نیازمند سرمایه‌گذاری بیشتر است.
کارشناس انرژی تصریح می‌کند: ایران سومین تولیدکننده نفت خام اوپک پس از عربستان و عراق و چهارمین دارنده مخازن نفت خام دنیا و دومین دارنده مخازن گاز دنیا است، با این حال، به دلیل مصرف بسیار بالا و توسعه نامناسب و نامتقارن در زنجیره‌های توسعه ارزش، جزو ۱۰ کشور اول صادرکننده محصولات کربنی نیست و همچنان وابسته به خام‌فروشی است.
مهرجو خاطرنشان می‌کند: میزان مصرف ما به نسبت GDP تولیدی در کشور تناسب چندانی ندارد. ما به اندازه کل قاره اروپا گاز مصرف می‌کنیم در حالی که GDP ما کمتر از یک درصد GDP کل دنیا است حتی جزو ده کشور اول آسیا به لحاظ تولید محصولات مختلف به‌ویژه در زمینه نفت و گاز نیستیم و سرمایه محدودی را در اختیار داریم و بیشتر مصرف‌کننده هستیم و شکاف ناترازی باعث شده که نیازمند واردات گاز باشیم که این وضعیت برای کشوری که دومین دارنده منابع گاز دنیا است، مناسب نیست.
وی بیان می‌کند: در زمینه فراورده‌ها، مصرف بنزین ما نزدیک به دو و نیم برابر ترکیه است. ترکیه با جمعیتی برابر و تعداد خودروهای بیشتر، روزانه ۳۵ میلیون لیتر بنزین مصرف می‌کند، در حالی که مصرف بنزین ما نزدیک به ۱۲۵ میلیون لیتر در روز است. این آمار بسیار هشداردهنده‌ای است و مصرف بنزین ما نزدیک به سه و نیم برابر ترکیه است، همچنین قدمت بالای ناوگان حمل و نقل ما و وابستگی بیش از اندازه نیروگاه‌های کشور به سوخت‌های جایگزین مایع، باعث شده که ما ارزآوری کمتری در زمینه صادرات فراورده داشته باشیم.
مهرجو با ارائه راهکار برای چالش‌های موجود عنوان می‌کند: تنوع سبد سوختی کشور، کنترل تقاضا و بهینه‌سازی در بخش‌های مختلف صنعتی و خانگی می‌تواند در زمینه مصرف هیدروکربن راهگشا باشد، همچنین راه‌اندازی بازار ثانویه فراورده می‌تواند به توزیع عادلانه‌تر این ثروت و فراورده‌های نفتی کمک شایانی کند.
وی با اشاره به برنامه دولت چهاردهم تصریح می‌کند: اجرایی کردن سندهای بالادستی، به‌ویژه برنامه هفتم توسعه می‌تواند از نقاط قوت دولت چهاردهم باشد. در این برنامه، تکالیف بسیار روشنی در زمینه توسعه معادن و مخازن زیرزمینی از جمله رسیدن به ظرفیت تولید چهار و نیم میلیون بشکه نفت خام در روز و تولید گاز به میزان یک میلیارد و ۲۴۰ میلیون متر مکعب، تعریف شده است.
پتانسیل‌های پنهان صنعت نفت ایران: با سرمایه‌گذاری هوشمندانه، گامی بلند به سوی خودکفایی
حسن مرادی، کارشناس انرژی به خبرنگار پردیسان آنلاین می‌گوید: وقتی از معادن نفتی صحبت می‌کنیم، در واقع به ذخایر اشاره داریم. ذخایر نفتی پس از آغاز برداشت، به معادن تبدیل می‌شوند. این معادن نیز همچون سایر کانی‌ها و ثروت‌های خدادادی زیرزمینی، در معرض اکتشاف قرار می‌گیرند. پس از کشف، ظرفیت‌سنجی انجام می‌شود و با توجه به اینکه دومین یا سومین منابع بزرگ نفتی دنیا را در اختیار داریم، اما آیا تمام این معادن که به صورت پتانسیل و ذخیره هستند، قابلیت استخراج دارند؟ پاسخ منفی است. این ذخایر باید کشف شوند.
وی می‌افزاید: سیستم‌های اکتشافی باید عمق، گستردگی و حجم آن‌ها را مشخص کنند و سپس بررسی شود که آیا این منابع مانند منابع سراجه قم در صحراها و کویرها قرار دارند یا خیر. ما در سمنان، قم، سرخس و بسیاری نقاط دیگر منابع نفتی داریم. همچنین، منابع دریایی نیز در زیر دریا قرار گرفته‌اند که هر کدام نیازمند سرمایه‌گذاری ویژه و خاصی برای استحصال هستند. به این ترتیب می‌توان این پتانسیل‌ها را به واقعیت تبدیل و به سطح زمین آورد و تصفیه کرد.
کارشناس انرژی تصریح می‌کند: منابع گازی ما پس از استخراج، بیشتر «ترش» هستند به این صورت که لوله‌های انتقال گاز باید به گونه‌ای باشند که از خوردگی و آسیب‌دیدگی جلوگیری کنند. تجهیزات پمپاژ، پالایش و انتقال نیز باید ضد اسید و مقاوم باشند که این امر، قیمت آن‌ها را افزایش می‌دهد. بنابراین، بین منابع موجود یا ذخایر موجود و ذخایری که قابل استخراج هستند، تفاوت وجود دارد. همچنین، منابعی که سرمایه‌گذاری برای استخراج آن‌ها انجام شده نیز با سایر منابع تفاوت دارند. هر کدام از این موارد، یک سرفصل جداگانه هستند و تصمیم‌گیری درباره آن‌ها در نهادهای مختلف انجام می‌شود.
مرادی بیان می‌کند: هنگامی که این منابع به سطح زمین آورده می‌شوند و به پالایشگاه‌ها (پالایشگاه نفت، گاز، میعانات و مشتقات) می‌رسند، هر کدام از این مشتقات مصارفی در سیستم صنعتی کشور دارند. هرچه این مشتقات را بیشتر فرآوری کنیم و به کالاهای ویژه و گران‌تری تبدیل کنیم، درآمد کشور افزایش می‌یابد و همچون گاز را می‌توان مانند فاجعه قرارداد کرسنت، به جای سوزاندن منابع گاز ترش، به منابع شیرین و ثروت تبدیل کرد.
وی ادامه می‌دهد: گاز ترش پس از استخراج، مخرب محیط زیست است. اما پس از تبدیل به گاز شیرین، می‌تواند به عنوان خوراک پتروشیمی، سوخت CNG خودروها و مصارف خانگی مورد استفاده قرار گیرد، همچنین می‌توان آن را در پتروشیمی‌ها به کالاهای بهتر و مشتقات گران‌تری تبدیل کرد. هر چه این چرخه را توسعه دهیم، ثروت بیشتری از این ذخایر برای کشور حاصل می‌شود. به همین دلیل است که دولت‌های جدید و فرمایشات مقام معظم رهبری و برنامه‌هایی که ایشان به عنوان اسناد بالادستی توصیه می‌کنند، بیشتر بر استفاده از شرکت‌های دانش‌بنیان و تبدیل فرآورده‌ها به محصولات ارزشمندتر و جلوگیری از خام‌فروشی تاکید دارند.
کارشناس انرژی بیان می‌کند: مقدار زیادی نفت خام به بازار دنیا می‌فروشیم و با وجود تحریم‌ها، اگر نفت خام را در داخل کشور با کمک جوانان تحصیل‌کرده، نیروهای متخصص و دانشمندان به محصولات با فراوری بالا تبدیل کنیم، هم مصرف داخلی را تأمین کرده‌ایم و هم می‌توانیم آن‌ها را بدون نگرانی از تحریم‌ها به سایر کشورها بفروشیم.
مرادی خاطرنشان می‌کند: در اسناد توسعه‌ای، برنامه‌های توسعه پنج ساله و رهنمودهای مقام رهبری برای کشور و صنایع، بهره‌گیری از علم مورد تاکید قرار گرفته است. توصیه می‌شود که از دانشگاه‌ها استفاده کنیم و همکاری دولت و صنعت که از ۴۰ سال پیش مطرح شده، توسعه یابد. دولت باید تا حد امکان، فعالیت‌هایی که شرکت‌های استاندارد و دارای صلاحیت قادر به انجام آن هستند را به آن‌ها واگذار کند و در صورت عدم وجود این شرکت‌ها، به دانشگاه‌ها اعتماد کند و احساس کند که دانشگاه‌ها قابلیت تبدیل محصولات به محصولات با ارزش افزوده بالاتر را دارند. اگر این موضوع سرلوحه مدیران ما قرار بگیرد و خدای نکرده بوی تعصب یا طرفداری از شرکت‌هایی که امتیازات خاصی به مدیران می‌دهند به مشام نرسد، می‌توانیم به اهداف خود برسیم. اگر به جای خدا و معیارهای الهی و اخلاقی، دنبال منافع شخصی باشیم، به نتیجه نخواهیم رسید.
به گزارش پردیسان آنلاین، صنعت نفت ایران با وجود تحریم‌ها و محدودیت‌ها، توانسته است با اتکا به توانمندیهای داخلی و بهره‌گیری از فناوری‌های نوین، دستاوردهای چشمگیری را رقم بزند. کشف میادین جدید، توسعه میادین مشترک و افزایش تولید نفت، نشان از ظرفیت‌های بالای این صنعت برای ایفای نقش کلیدی در اقتصاد کشور دارد.
سرمایه‌گذاری‌های گسترده در بخش نفت و گاز، به‌ویژه در توسعه میدان گازی پارس جنوبی، نویدبخش افزایش درآمدزایی، اشتغالزایی و تقویت صنایع پتروشیمی است. این اقدامات، ضمن تأمین نیازهای داخلی، امکان صادرات بیشتر و حضور مؤثرتر در بازار جهانی را فراهم می‌سازد.
با توجه به اینکه ایران از نظر منابع معدنی در جایگاه ویژه‌ای قرار دارد، برنامه هفتم توسعه می‌تواند با ایجاد زمینه برای سرمایه‌گذاری بیشتر در این بخش، به توسعه معادن و افزایش ارزش افزوده در زنجیره تولید کمک کند. این امر مستلزم تنوع‌بخشی به سبد سوختی، کنترل تقاضا و بهینه‌سازی مصرف در بخش‌های مختلف است.
برای بهره‌برداری بهینه از منابع نفتی و گازی، لازم است با تغییر رویکردها و حرکت به سمت فرآوری محصولات و جلوگیری از خام‌فروشی، ارزش افزوده بیشتری ایجاد کرد. این امر مستلزم استفاده از ظرفیت شرکت‌های دانش‌بنیان، توسعه همکاری بین دانشگاه و صنعت و حاکمیت معیارهای اخلاقی و علمی در تصمیم‌گیری‌ها است.
