مقدمه: رادیو فقط یک جعبه کوچک نیست، بلکه جبهه فرهنگی است. نسیم، می‌وزد تا با ملایمت روح انگیز خود، جان طبیعت را بیدار کند و اصحاب صدا، با نزدیک!» همدم شب‌های بی خوابی ام! وقتی پیچ تو را می‌چرخانم، همه ستاره‌ها با شوق، لب ایوان خانه مان صف می‌کشند. امواج صدایت، فرهنگ شناوری است که، چون رود، همه جان‌های تشنه را همراه می‌کند تو، چون صدای پیامبران و زلالی لحن مؤذنان، آرامش جان‌های خسته می‌شوی و برکت را صدای تو، بوی موج‌های پرشور دریا را به اتاق کوچک من سوغات می‌آورد. صدای تو، با لهجه مرغ‌های دریایی و آواز گوش ماهی‌های دلتنگ، روحم را تازه می‌کند. سالروز تولدت را تبریک می‌گوییم و به شما پرنده‌های خوش آواز که هر روز، زندگی را برای کاش خستگیِ ناگزیر، از این دست‌های مهربان دور باشد.

از این رو خبرنگار پردیسان آنلاین؛در گفت وگویی با حجت الاسلام محمدحسین پیشاهنگ مدرس سواد رسانه‌ای و فعال رسانه‌ای و فرهنگی به نقش تاثیرگذاری رادیو دینی در باور و فرهنگ دینی جامعه پرداخته ایم.

رسا – در ابتدا کمی در رابطه با تفاوت رسانه‌های دیداری و شنیداری را توضیح دهید

رادیو مثل تلویزیون یک رسانه همگانی است منتها تفاوت‌ها و اقتضائاتی دارند که باید مورد توجه قرار بگیرد، در مزیت‌های رادیو باید به چند نکته نسبت به تلویزیون توجه کرد؛ اول اینکه رادیو در تولید و ارسال پیام سرعت بیشتری نسبت به تلویزیون دارد و ارزان‌تر و آسان تراتفاق می‌افتد.

تفاوت مهم دیگر رادیو و رسانه‌های دیداری اثرگذارتربودن رادیو نسبت به سینما و تلویزیون است، همه اذعان داریم که تصویر جذاب‌تر از رادیو و صدا هست و این تصور به وجود می‌آید که احتمالا تاثیرگذار‌تر باشد، اما اینطور نیست گرچه تصویر و رسانه‌های تصویری جذاب‌تر هستند، اما کلمه و صدا نافذتر از تصویر هستند، به همین دلیل به رادیو رسانه گرم می‌گویند چرا که دارای عمق در تاثیرگذاری است و اثرش ماندگار‌تر از رسانه‌های تصویری است ومی تواند با احساسات و اندیشه انسان‌ها بیشتر ارتباط برقرار کند البته اندیشه از جنس کلمات است ورایو در مقام بیان با اندیشه ارتباط بهتری برقرا می‌نماید و از نظر لحن صدا بهتر با احساسات انسان ارتباط برقرا می‌نماید، بنابراین رادیو به عنوان یک رسانه صوتی و گرم تاثیر عمیق‌تر و نافذتری برمخاطب دارد، به همین جهت از اهمیت بالاتری نسبت به رسانه تلویزیون برخوردار است.

نفوذ و گستردگی اجتماعی بیشتری دارد چرا که سهولت دسترسی رادیو برای مردم خیلی بیشتر است، در هر کجا و در هر حالی می‌توان رادیو گوش داد، اما برای تلویزیون و سینما نیاز به شرایط و مکان دارد در حالی که رادیو در هر زمان و مکان و کار می‌توان گوش داد و شنید و از آن استفاده کرد و از همین رو خانم‌های خانه دار از مخاطبان اصلی رادیوهستند.

نظام اندیشه‌ای و فرهنگ در یک نسل با رادیو خلق می‌شود. تلویزیون جریان ساز است، اما به شرط اینکه بستر فکری و اندیشه‌ای آن جریان قبلا توسط رادیو شکل گرفته باشد.

در دنیای اینترنت و رسانه‌های امروزی هم گرایش به صدا بیشتر از تصویر شده است برای مثال کلاب هوس به عنوان یک رسانه مبتنی بر صدا و صوت ایجاد شد ودر بین طبقات مختلف مردم بخصوص دانشجویان و حوزویان و جوانان استقبال زیادی شد و این نشان می‌دهد که در دنیای امروز رسانه‌های اجتماعی به ست رادیو استقبال و گرایش بیشتری دارند.

رسا – رادیو به عنوان یک رسانه شنیداری چه مقدار توانسته است در فرهنگ دینی و قرآنی مردم تاثیرگذار و موفق باشد؟ در صورت صلاحدید از باب مثال رادیو معارف و قرآن را ذکر نمایید.

در رابطه با ارتباط رادیو با دین باید گفت دین معجونی از اندیشه و احساس است. در روایت داریم که “هل الدین الا الحب و البغض “، اما این بغض و حب مبتنی بر اندیشه و جهانبینی است و دررابطه با رادیو هم گفتیم که رادیو یک رسانه گرمی هست که با اندیشه و احساس مخاطب بهتر ارتباط برقرار می‌کند و به همین جهت از رادیو بهتر می‌توان دین  و مباحث دینی را به مردم عرضه کرد، همانطور جنبه احساسی دین را در رادیو بهتر می‌توان ارائه کرد ولی در صداو سیما و جامعه رسانه‌ای ما متاسفانه چندان به این مهم توجه نشده است. با تقسیم مخاطب به صورت صنفی یک بخشی از جامعه را به عنوان جامعه متدین برایشان رادیویی به عنوان رادیو معارف ایجاد کرده اند و مباحث دینی و معارفی را ارائه می‌کنند به جرات می‌توان گفت رادیو معارف همانطور که شعارش رادیو فطرت و فضیلت می‌باشد توانسته نقش مهمی در تقویت بنیه دینی مردم ایفا کند، اما مخاطب خودش را صرفا حفظ کرده است و در تعمیق دینداری و یا افزایش کیفیت دینداری جامعه متدین موثر بوده است.

نشر معارف بویژه برای مبلغین دینی، ائمه جمعه و جماعات و متدینین در اقصی نقاط کشور برعهده رادیو معارف گذاشته شده است و می‌توانیم بگوییم از عهده مسئولیت به خوبی برآمده است حتی می‌توان گفت امروز رادیو معارف به واسطه دسترسی مردم به رادیو توانسته است بخشی از بار بر زمین مانده سازمان‌های تبلیغی کشور را از زمین بردارد و تبلیغ دینی انجام دهد.

رادیو معارف مثل یک مسجد عمل کرده است، اما تقریبا نتوانسته است کسی را از بیرون به این مسجد دعوت کند. رادیو معارف برنامه جذاب دارد اماهمین برنامه‌های جذاب برای مخاطب متدین خاص رادیومعارف جذاب هست و برای او تعریف شده است و نتوانسه کسی را بیرون از این دایره جذب رادیو معارف کند و اساساً درکل جریان رسانه‌ی کشور برنامه ریزی معارفی نداریم یعنی برنامه‌ای را نریخته ایم که دست مخاطب را از یک کلاس بگیریم و به کلاس بعدی هدایت کنیم. دررسانه ملی برای رشد مخاطب در مراحل بعدی حتی در رادیو معارف هم فکر و برنامه‌ای طراحی نکرده ایم.

رسا – تصور حضرتعالی از آینده فعالیت‌های دینی (رادیو دینی) چیست؟

آینده رسانه‌ها متعلق به رسانه‌های شخصی سازی شده است و به شدت دست بندی در بی مخاطبین وجود دارد و ما قطعاً در جهان مقابل و آینده رسانه‌ای مقابل خودمان باید به سمت رسانه‌های شخصی سازی شده برویم و رادیو هم مستثنی از این ماجرا نیست. ما نمونه این کار را در رادیو محرم و اربعین می‌بینیم یعنی وقتی به قشر خاصی از خاطبین در یک زمان خاص که نیاز خاصی دارند رادیو تاسیس کنیم این کار را باید برای کل سال انجام داد و البته همانطور که در سوال قبل پاسخ دادم باید کلاس بندی کنیم یعنی مخاطب یک رادیو نباید برای همیشه در همان مقطع و رادیو بماند و شهوت مخاطب باید در مدیریت رسانه‌ای از بین برود وهدف انگیزه ما رشد و تعالی مخاطب باشد بنابراین یک مسئولیت نسبت به مخاطب قبول می‌کنیم تا دست مخاطب را بگیریم و از یک پایه معرفتی به پایه بالاتر از نظر معارفی برسانیم.

رسا – آیا رادیو اینترنتی می‌تواند جایگزین رادیو‌های فعلی شود؟

اگر به رفتار مخاطب رادیوتوجه بکنیم متوجه خواهیم شد که رادیو فرکانسی با رادیو اینترنتی مخاطب متفاوتی دارد و هرکدام مخاطب خاص خود را دارد  و به هیچ وجه رادیواینترنتی نمی‌تواند جایگزین رادیو فرکانسی یا رادیو فعلی شود، اما قطعا رادیو‌های اینترنتی جای خودر ا در بین مخاطبین باز می‌کنند و از جامعه مخاطب مشتری‌های خود را پیدا بکنند. بسیاری از مخاطبین رادیو بدلیل سهولت در دسترسی محتوا در رادیوهایمعمولی مخاطب رادیو هستند و این سهولت دسترسی در رادیو اینترنتی اتفاق نمی‌افتد.

مخاطب رادیو‌های فعلی تسلیم کنداکتور است و از کنداکتوری که برایش چیده شده به عنوان یک ظرفیت و فرصت استفاده می‌کند، اما مخاطب رادیو اینترنتی مخاطب انتخاب کننده تری هست و مایل هست که به عنوان محدود دررادیو پادکست‌ها انتخاب وگوش کند، معمولا مخاطبینرادیو اینترنتی مخاطبینی هستند که محتوایخاصی مدنظرشان هست  و مشتری خاص یک برنامه به حساب می‌ایند امامخاطبین رادیو معمولی صرفاً به دنبال مجموعه محتواهایآسانتر به مجموعه محتوا‌های مورد علاقه شان به صورت عمومی و کلی هستند به همین جهت ما نمی‌توانیم توقع داشته باشیم مخاطبین رادیو‌های معمولی به سمت رادیو‌های اینترنتی بروند.

طبیعاً رادیو‌های اینترنتی رشد بیشتری خواهند کرد و مخاطبین زیادی پیدا خواهند کرد و به طور کلی جهان آینده به شدت به سمت رادیوسوق پیدا خواهد کرد و بعد از گذار مخاطب به سمت رسانه‌های تصویری شاهد رجعت مخاطبین از رسانه‌های تصویری به شنیداری خواهیم بود  و پیش بینی شده که آینده در اختیار رسانه‌های شنیداری خواهد بود.