جایگاه خیرین از نگاه وزیر پیشنهادی آموزش و پرورش

پردیسان آنلاین ـ گروه تعلیم و تربیت: امروز رئیس‌جمهور، یوسف نوری را به عنوان گزینه پیشنهادی آموزش و پرورش به مجلس معرفی کرد. 

نوری، بعد از حسین باغگلی و مسعود فیاضی، سومین گزینه پیشنهادی وزارت آموزش و پرورش برای سکانداری این وزارتخانه است.

نوری، سمت‌هایی چون معاون پشتیبانی اداره‌کل آموزش و پرورش استان ایلام، رئیس سازمان آموزش وپرورش استان ایلام، معاون پشتیبانی و توسعه مدیریت آموزش و پرورش شهر تهران و استان ایلام، مدیرکل برنامه و بودجه وزارت آموزش و پرورش و رئیس مرکز آمار و فناوری اطلاعات و ارتباطات وزارت آموزش و پرورش در کارنامه خود دارد.

او هم‌اکنون مدیر سازمان‌های مردم نهاد و خیرین دانشگاه علوم پزشکی و خدمات درمانی شهید بهشتی تهران است. او توجه به بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی را مدنظر خود دارد و در این گفت‌وگو به نقش خیرین در تحقق بیانیه گام دوم انقلاب پرداخته است.

این گفت‌وگو قبل از انتخاب ایشان به عنوان وزیر پیشنهادی گرفته شده است که امروز برای آشنا شدن با دیدگاه وزیر پیشنهادی نسبت به بیانیه گام دوم انقلاب و همچنین نقش خیرین، منتشر می‌کنیم.

** نقش خیرین در تحقق بیانیه گام دوم انقلاب

* جایگاه ایران در کمک‌های خیرخواهانه کجاست؟

بنیاد کمک‌های خیرخواهانه(CAF) هر سال، «شاخص‌های بخشش یا نیکوکاری»، «کمک مالی به غریبه‌ها»، «هدایا و کمک‌های مالی خیرین و خیریه‌ها» و «مشارکت داوطلبان» در کشورهای جهان را بررسی و اعلام می‌کند.

در سال ۲۰۲۱ دو کشور «اندونزی» و «کنیا» در دو جایگاه نخست جدول شاخص‌های جهانی بخشش قرار دارند؛ جایگاه «ایران» از نظر شاخص جهانی بخشش، تا قبل از سال ۲۰۱۷ بین ۲۰ کشور اول جهان بوده است. کشورمان در سال ۲۰۲۱ با ۳۹ درصد امتیازات از شاخص های سه گانه بخشش در رتبه ۳۲ دنیا قرار دارد. این در حالی است که پس از ظهور دین اسلام، وقف با تأثیرپذیری از جهان‌بینی اسلامی و اعتقاد به معاد، به صورتی استوار و جهت‌دار مطرح شد. بینش اسلامی باعث شد که روز به روز بر شمار موقوفات افزوده شود، تا جایی که بسیاری از مساجد، مدارس، بیمارستان‌ها، و … دارای املاک وقفی شدند، تا از این راه مخارج آنها تأمین شود.

معصومین(ع) که الگوهای عملی در مسیر تکامل بشر هستند، در عمل به این موضوع، پیش‌قدم بودند و اموال زیادی را برای مصارف مختلف وقف می‌کردند.

امروزه فعالیت های داوطلبانه، غیرانتفاعی (وقف و امور خیریه) به عنوان «بخش سوم اقتصاد»  به ادبیات اقتصاد جهان اضافه شد و این بخش از اقتصاد نقش مؤثری در تولید ملی دارد. بر این اساس کشورهای مختلف برنامه‌ریزی ‌راهبردی ‌ارتقای ‌جایگاه ‌بخش‌ سوم‌ اقتصاد‌(وقف‌ و‌ امور‌ خیریه‌) در ‌راستای‌ تأمین ‌نیازهای‌ بخش‌های مختلف را تدوین و اجرا می‌کنند. 

* خیرین در بیانیه گام دوم انقلاب چه جایگاهی دارند؟

بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی به عنوان منشوری برای دومین مرحله خودسازی، جامعه‌سازی و تمدن سازی و فصل جدید زندگی جمهوری اسلامی ایران در تاریخ ۲۲ بهمن ۱۳۹۷ و به مناسبت چهلمین سالگرد پیروزی انقلاب از سوی آیت‌الله خامنه‌ای خطاب به ملت ایران صادر شد.

بیانیه در مورد متونی به کار می‌رود که یک شخص یا گروه از آن برای بیان اصول، عقاید و اهداف خود استفاده می‌کند. لذا مولد متن برای ادامه مسیر انقلاب، به تبیین دستاوردهای چهار دهه گذشته پرداخته و ضمن بیان توصیه‌های اساسی به منظور ساخت ایران اسلامی، اداره انقلاب را از نسل گذشته به نسل جوان کشور واگذار می‌کند.

بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی، نقطه عطفی در اسناد فرادستی کشور بود. آیت الله خامنه‌ای در بیانیه‌ «گام دوم انقلاب» با مرور تجربه‌ ۴۰ ساله‌ انقلاب اسلامی اعلام کردند: انقلاب «وارد دوّمین مرحله‌ خودسازی و جامعه‌پردازی و تمدّن‌سازی شده ‌است».

گام دومی که باید در چارچوب «نظریه‌ نظام انقلابی» و با «تلاش و مجاهدت جوانان ایران اسلامی» به‌سوی تحقق آرمانِ «ایجاد تمدّن نوین اسلامی و آمادگی برای طلوع خورشید ولایت عظمی» برداشته شود.

بیانیه گام دوم در ابعاد مختلف، موضـوعات و مسائل گوناگونی را مورد توجه قرار داده است. اما در حالت کلی چارچوب اساسی بیانیه گام دوم این گونه می تواند مورد مداقه قرار گیرد که: مردم مسـلمان ایران در بازه زمانی چهل ساله بخشی از مسیر را طی کرده در مواردی بر اساس تعالیم اسلامی حرکت کرده و در برخی موارد نیز حرکت نکرده است ولی با گذر از افت و خیزها، شیرینی‌ها و تلخی‌ها به وضعیت کنونی رسیده است. طی کردن ادامه مسیر مستلزم توجه و دقت بر حوزه‌هایی چون علم و فناوری، معنویت و اخلاق، اقتصاد، عدالت و مبارزه با فساد، استقلال و آزادی، عزت ملی و مرزبندی با دشمن و سرزندگی اسـت.

تأکید بر تقویت اقتصاد مستقلّ کشور مبتنی‌ بر تولید انبوه و باکیفیّت، و توزیع عدالت‌ محور، و مصرف به‌اندازه و بی‌اسراف، و مناسبات مدیریتی خردمندانه از ارکان این بیانیه است و در سال‌های اخیر از سوی معظم له به خاطر تأثیر شگرفی است که اقتصاد می‌تواند بر زندگی امروز و فردای جامعه بگذارد، بارها تکرار و بر آن تأکید شده است.

انقلاب اسلامی راه نجات از اقتصاد ضعیف و وابسته و فاسد دوران طاغوت را به ما نشان داد، ولی برخی عملکردهای ضعیف، اقتصاد کشور را از بیرون و درون دچار چالش ساخته است. راه‌حلّ این مشکلات، سیاست های اقتصاد مقاومتی است که باید برنامه‌های اجرایی برای همه‌ بخش‌های آن تهیّه و با قدرت و نشاط کاری و احساس مسؤولیت، در دولت‌ها پیگیری و اقدام شود.

درون‌زایی اقتصاد کشور، مولّد شدن و دانش‌بنیان شدن آن، «مردمی کردن اقتصاد و تصدّی‌گری نکردن دولت»، برون‌گرایی با استفاده از ظرفیّت‌هایی که قبلاً به آن اشاره شده است، بخش‌های مهم این راه‌حل‌هاست.

مخاطب اصلی بیانیه گام دوم، «جوانان» هستند که بر اساس متن بیانیه، «بخش دیگری از جهاد بزرگ برای ساختن ایران اسلامی بزرگ» را آغاز خواهند کرد. در این بیانیه، جوانان محور تحقق نظام پیشرفته اسلامی معرفی شده‌اند که دنباله مسیر انقلاب اسلامی باید با همت و هوشیاری آنان طی شود. بیانیه مذکور، مهم ترین ظرفیت امید بخش کشور را «نیروی انسانی مستعد و کارآمد با زیربنای عمیق و اصیل ایمانی و دینی» دانسته و جمعیت جوان زیر چهل سال را فرصت ارزشمندی برای کشور قلمداد کرده است.

رهبر معظم انقلاب در این بیانیه، یکی از برکات بزرگ  انقلاب اسلامی را «به اوج رسانیدن مشارکت مردمی و مسابقه‌ خدمت‌رسانی»، اعلام نموده‌اند. ایشان در تشریح و تبیین این موضوع می فرمایند: «انقلاب اسلامی مشارکت مردمی را در مسائل سیاسی مانند انتخابات، مقابله با فتنه‌های داخلی، حضور در صحنه‌های ملّی و استکبارستیزی به اوج رسانید و در موضوعات اجتماعی مانند کمک‌رسانی‌ها و فعالیت‌های نیکوکاری که از پیش ‌از انقلاب آغاز شده بود، افزایش چشمگیر داد. پس ‌از انقلاب، مردم در مسابقه‌‌ خدمت‌رسانی در حوادث طبیعی و کمبودهای اجتماعی مشتاقانه شرکت می‌کنند».

** جایگاه مشارکت مردمی از منظر رهبر معظم انقلاب

* بر این اساس، جایگاه مشارکت مردمی در نزد مقام معظم رهبری، ویژه هست؟ 

مقام معظم رهبری به نقش تعیین‌کننده‌ مردم در تمام صحنه‌های مهم اعم از سیاست، اقتصاد، سلامت، فرهنگ و آموزش و پرورش، تأکید دارند و اصل انقلاب اسلامی را متکی به حضور مردمی می‌دانند. معظم له در دیدار خیرین سلامت کشور فرمودند: «هرگاه ایمان، توان و انگیزه‌ مردمی به میدان عمل بیاید، کارها برکت مضاعف پیدا می‌کند و مشکلات حل می‌شود». همچنین در دیدار خیرین مدرسه ساز کشور فرمودند: «در هر کاری که مسؤولان و مدیران اصلی کشور امور را به مردم محوّل کردند، کار موفّق شد و پیشرفت کرد» و افزودند: «این یک تجربه است که وقتی کار به نیروی عظیم و بی پایانِ مردم واگذار شد آن کار شکوفا می شود و رشد پیدا می کند». همچنین می فرمایند: «قوی‌ترین دولت‌ها هم قادر نیست بدون مشارکت مردم موتور اقتصاد جامعه را به راه بیندازد؛ هیچ دولتی بدون مشارکت مردم نمی‌تواند اقتصاد کشور را سامان بدهد. بعضی از ساز و کارهای فکری، سیاسی، اقتصادی، مثل نوعی از سوسیالیسم‌ها -البتّه نه همه‌ی انواع سوسیالیسم- این فکرها را کردند که بتوانند دولت ها را متصّدی کار اقتصاد کنند [امّا] شکست خوردند. امکان ندارد و بدون مشارکت مردم هیچ دولتی نخواهد توانست اقتصاد کشور را سامان بدهد و موتور اقتصاد را [راه بیندازد]. بنابراین یکی از مسائل مهمّ ما باید این باشد که استعدادهای مردم، ابتکارهای مردم، ظرفیّت های گوناگون مردم را وارد میدان اقتصاد کشور بکنیم».( هفدهم اردیبهشت ۱۳۹۹)

آیت الله خامنه‌ای در تشریح بند ۳ بیانیه گام دوم انقلاب(به اوج رسانیدن مشارکت مردمی و مسابقه‌ خدمت‌رسانی) فرمودند و رفع مشکلات موجود(تولید کشور) نیازمند همدلی خواندند و افزودند:«کسانی که سرمایه لازم را دارند و آحاد مردم که می‌خواهند مانند کمک مؤمنانه به کمک تولید بیایند، می‌توانند در این زمینه فعال شوند که «خیریه‌های مردمی»، نهادهای انقلابی و امنای مساجد فعال باید برای ساماندهی این مسأله مهم برنامه‌ریزی کنند».

یکی از راهبردهای مهم مشارکت مردمی در منظومه‌ ارزشی انقلاب اسلامی از منظر رهبر انقلاب اسلامی حرکت جهادی است. ایشان در این خصوص می‌فرمایند: «ما هرجا انقلابی عمل کردیم، پیش رفتیم و هرجا از انقلابی‌گری و حرکت جهادی غفلت کردیم، عقب ماندیم و ناکام شدیم؛ این یک واقعیّتی است… هرجا انقلابی بودیم، جهادی حرکت کردیم، پیش رفتیم؛ هرجا کوتاهی کردیم و غفلت کردیم، عقب ماندیم» ( ۱۴ خرداد ۱۳۹۵).

حرکت‌های جهادی در قالب بسیج سازندگی، اردوهای هجرت، کمک مؤمنانه و … تجلی پیدا کرده است. آیت‌الله خامنه‌ای در نمود کمک‌های مردمی برای کاهش خسارت‌های جانی و مالی ویروس عالم‌گیر کرونا فرمودند: «ملّت ایران در آزمون کرونا، در این بیماری عمومی که در واقع باید گفت این وبای مدرن، خوب درخشیدند. انصافاً مشارکت‌های مردمی هم، مشارکت‌های بسیار زیبا و صحنه‌های جالب و شگفت ‌انگیزی را به وجود آورده که در همه جا هست»( ۲۱ فروردین ۱۳۹۹).

* وقف در ایران چگونه شکل گرفت؟

درخصوص تاریخچه وقف باید گفت:«رسول خدا نظام وقف را در شهر مدینه برقرار کرد. پس از این واقعه به پیروی از سنتی که از رسول اکرم (ص) باقی مانده بود، وقف نقش بسزایی در عمران و آبادی شهرهای اسلامی ‏ایفا کرد.» بدین ترتیب وقف در جهان اسلام و همزمان با رسالت پیامبر گرامی ‏اسلام تحقق پیدا نمود و متعاقب آن حضرت علی (ع) با عمران و آبادانی اراضی بایر و حفر چاه و ایجاد نخلستان، تمامی ثمرات و منافع این اراضی را تحت عنوان وقف در جهت استفاده افراد مستمند قرار دادند و این روش و سیره پسندیده از طرف ائمه اطهار (ع) علما، صالحین، افراد خیر و نیکوکار ادامه یافت.

وقف در ایران در زمان‌های مختلف تاریخی شکل‌های خاصی به خود گرفت اما در دوران صفویه این نهاد با رشد بیشتری همراه بود. حاکمیت شاه عباس صفوی یکی از مهمترین دوران برای وقف در ایران محسوب می شود. از شاخص ترین موقوفاتی که در حکمرانی صفویان شکل گرفت، می توان به آستان قدس رضوی و آرامگاه شیخ صفی الدین اردبیلی اشاره کرد.

وقف در جمهوری اسلامی ایران جایگاه بسیار ویژه‌ای دارد. در این نهاد تلاش می‌شود تا جلب اعتماد به شکل مطلوبی شکل بگیرد. این امر کمک می‌کند تا افراد خیر و نیکوکار با خیالی آسوده اموال خود را در راه وقف، واگذار کنند.

در سال ۱۳۵۸ سازمان حج و زیارت با سازمان اوقاف ترکیب شده و یک نهاد مشترک تأسیس شد. در نهایت نیز سال ۱۳۷۰ سازمانی مجزا با ساختاری اداری، تحت عنوان سازمان اوقاف و امور خیریه بنیان نهاده شد.

از  دهه ۱۹۷۰، «بخش سوم اقتصاد» پس از بخش‌های «خصوصی» و «دولتی»، به ادبیات اقتصاد جهان اضافه شد. منظور از بخش سوم اقتصاد، فعالیت‌های داوطلبانه یا غیرانتفاعی(وقف و امور خیریه) است. این بخش از اقتصاد در کشورهای توسعه یافته نقش مؤثری در تولید ناخالص داخلی(GDP) و شاخص های توسعه انسانی(HDI)داشته است. 

**بخش سوم اقتصاد در شاخص توسعه انسانی به ویژه اشتغال ۴٫۴ درصد بوده است

* وقف بر اقتصاد دنیا چه تأثیری دارد؟

بر اساس مطالعات مراکز پژوهشی دنیا، در سال ۲۰۱۳ اثر رشد بخش سوم اقتصاد بر تولید ناخالص داخلی کشورها به طور میانگین ۴٫۵ درصد بوده است. همچنین بخش سوم اقتصاد در شاخص توسعه انسانی به ویژه اشتغال ۴٫۴ درصد بوده است.

 بخش سوم اقتصاد روز به روز در جهان در حال گسترش بوده و از اهمیت بیشتری برخوردار می‌شود. انگیزه  داوطلبانه مبتنی بر ایثار و نوع‌دوستی اشخاص و نهادهای بخش سوم اقتصاد نسبت به نهادهای خصوصی(بخش اول اقتصاد) از کارآیی بیشتر و هزینه‌های پایین‌تر نسبت به بخش دولتی(بخش دوم اقتصاد) برای ارائه خدمات اجتماعی و عام المنفعه، باعث توجه روزافزون جوامع و دانش اقتصاد به ارتقای بهره‌وری و توسعه علمی و عملی این بخش معطوف شده است.

بخش سوم اقتصاد به وسیله نهادهایی انجام می‌شود که اولا متشکل از گروه‌های مردم با حضور داوطبانه، بدون هدف کسب سود شخصی، جهت ارائه منافع و خدمات دیگران هستند، ثانیا توسط خود اعضای کنترل و اداره می‌شوند، ثالثا؛ هر گونه سود مادی کسب شده توسط اعضاء، متناسب با موارد استفاده آن نهاد به کار گرفته می‌شود و سود شخصی و سازمانی وجود نخواهد داشت.

در بخش سوم اقتصاد سازمان های غیرانتفاعی به دست مردم تأسیس و اداره می شوند و در اکثر موارد تأمین مالی و انجام فعالیت های سازمانی به عهده اعضای سازمان غیرانتفاعی و داوطلبانه است؛ بنابراین توسعه بخش سوم اقتصاد می تواند بهترین بستر برای حضور و نقش آفرینی مردم به صورت داوطلبانه باشد. در کشور ما این نهادها با عناوین؛ هیأت های مذهبی، مؤسسات خیریه، سازمان‌های مردم نهاد، گروه‌های داوطلبانه و جهادی و … نقش آفرینی می‌کنند.

* در حال حاضر وضعیت خیریه‌ها در کشور چگونه است و کدام یک در جایگاه بالاتری هستند؟

برخی از آمارهای ثبتی نشان می‌دهد که تنها مجمع خیرین مدرسه‌ساز(۲۰ هزار خیّر مدرسه‌ساز و بیش از ۵ هزار بانوی مدرسه‌ساز)، از مجموع ۵۳۰ هزار کلاس موجود کشور(کلاس های جدید و قدیم با قدمت ۵۰ ساله)، از سال ۱۳۷۷ تا سال ۱۳۹۷ حدود ۱۱۳ هزار کلاس را ساخته‌اند و  خیرین بخش سلامت نیز در سال ۱۳۹۸  با حدود ۱۴۰۰۰ مؤسسه خیریه و خیر سلامت، بالغ بر ۱۴۶۶ میلیارد ریال به بخش بهداشت و درمان کشور کمک کرده‌اند.

* بر این اساس رشد وقف و کارهای خیریه به به رشد اقتصاد کشور می‌انجامد؟

توسعه وقف و خیریه(بخش سوم اقتصاد)، به معنای افزایش فعالیت های اقتصادی و تعامل‌های نوع دوستانه در زمینه‌های دهگانه آن می‌تواند از یک جهت به علت مبادله‌های اقتصادی باعث توسعه و رشد اقتصادی مستقیم و «افزایش تولید» ناخالص داخلی، شده و از سوی دیگر به علت افزایش اعتماد و مشارکت‌های داوطلبانه در بین مردم و نیز مقابله با فقر به صورت مستقیم و افزایش سطح سواد و سلامت، شاخص توسعه انسانی را افزایش دهد. همچنین با کاهش ضریب جینی(GINI Index)، زمینه فاصله بین طبقات اجتماعی را از بعد اقتصاد خانوار کاهش دهد.

**مدیران و حتی بسیاری از کارشناسان به سختی فعالیت‌های خیریه را به عنوان بخشی از اقتصاد می‌شناسند

* برای تحقق بیانیه گام دوم انقلاب در زمینه مشارکت‌های مردمی چه چالش‌هایی وجود دارد که باید رفع شود؟

خوشبختانه با هدایت امام خمینی(ره) و مقام معظم رهبری در نظام جمهوری اسلامی ایران بخشی از این ظرفیت‌ها چون بسیج مستضعفین، جهاد سازندگی، مجمع خیرین مدرسه ساز، مجمع خیرین سلامت، گروه‌های جهادی، کمک‌های مؤمنانه و … شکوفا شده است. ولی از این ظرفیت عظیم با توجه به دستورات خداوند تبارک و تعالی، سیره معصومین(ع)، پیشینه تاریخی ایران و اقبال خیرین، استفاده بهینه نشده است.

مدیران و حتی بسیاری از کارشناسان به سختی این فعالیت‌ها را به عنوان بخشی از اقتصاد می‌شناسند و بسیار کم با مبانی نظری و تحلیلی آن آشنا هستند؛ به دلیل فقدان حساب های اقماری متمرکز این بخش از اقتصاد در کشور، آمار دقیقی از مؤسسات خیریه و عملکرد آنان در دست نیست. به همین دلیل تعداد خیریه‌ها را از ده هزار تا هفتاد هزار و تعداد سازمان های مردم نهاد در سال ۱۳۹۷، چهارده هزار ذکر شده است. همچنین به دلیل تجمیع داده های عملکرد مراکز فوق، اطلاع دقیقی از عملکرد آنان در دست نیست.

موفقیت این بخش از اقتصاد در گروی تعامل سازنده و مؤثر دو بخش دیگر اقتصاد با این بخش است. با وجودی که تاکنون قوانین و مقررات زیادی در خصوص امور خیریه تصویب شده است و حمایت هایی در قالب قانون انجام شده است(ماده ۱۷۲ قانون مالیات های مستقیم و …)، ولی قانون منسجمی که علاوه بر حمایت از این بخش مهم اقتصاد کشور، تعامل بین سه بخش اقتصاد را ترسیم کند، تصویب نشده است.

در سال ۱۳۹۹ مجلس شورای اسلامی طرح حمایت از خیرین را به پیشنهاد ۴۵ نفر از نمایندگان مجلس به منظور جلب و هدایت کمک های مردمی در ۱۱ ماده پیشنهاد کرده‌اند که با هدف تکمیل پروژه های نیمه تمام تنظیم شده و منتظر تصویب در صحن علنی مجلس شورای اسلامی است. به نظر می رسد مفاد این طرح، جامعیت عنوان آن را نمی‌رساند. امیدواریم مجلس شورای اسلامی با کسب نظر خیرین و صاحب نظران، این طرح را غنا بخشیده و به یک مصوبه جامع و فراگیر تبدیل کند.

ضعف در فرهنگ پذیرش ظرفیت واقفین و خیرین در انجام امور کشور توسط مدیران ارشد کشور از دیگر موارد است؛ مهم ترین اقدام برای ارتقای تولید، پذیرش نقش بخش سوم اقتصاد(اوقاف و خیریه) و تدوین سازوکار حضور وقف و خیریه ها به صورت نظام‌مند در اقتصاد کشور است که باید توسط قوای سه گانه انجام گیرد.

پیشنهاد می شود سیاست های این بخش از اقتصاد همانند سیاست های کلی اصل ۴۴ (خصوصی سازی) در دستور کار مجمع تشخیص مصلحت نظام قرار گیرد تا قوای سه گانه بر اساس آن، برنامه‌ها را تدوین و قوانین و مقررات را تصویب کنند.

 * پیشنهاد شما برای پشتیبانی از کار خیر و خیریه، چیست؟

بخش سوم اقتصاد(اوقاف و خیریه)، را می توان در قالب نهاد وقف و امور خیریه که ریشه عمیقی در فرهنگ اسلامی و تاریخ این مرز و بوم دارد جستجو کرد و از آنجایی که این نهاد ظرفیت عظیمی را در جهت پیشرفت و آبادانی و ارتقای رفاه انسانی جامعه ایفا کرده است، بر همگان لازم است تا در حمایت و پشتیبانی این نهاد مؤثر قدم بردارند.

از طرفی موفقیت این بخش از اقتصاد در گروی تعامل سازنده و مؤثر دو بخش دیگر اقتصاد با این بخش است. این حمایت در بخش دولتی به صورت وضع قوانین و مقررات، معافیت‌ها، مجوزها و … نمود پیدا می‌کند و در بخش خصوصی به صورت الزام شرکت‌ها به ایفای مسؤولیت اجتماعی(CSR) با مشارکت در امور خیریه و عا‌م‌المنفعه است.

شاید یکی از مهم‌ترین عوامل حمایت و پشتیبانی از این بخش از اقتصاد، کنش فعال نهاد رسانه‌های ارتباط جمعی باشد(دولتی و شبکه های اجتماعی نخبگان)، که با فرهنگ‌سازی و ترویج گفتمان، کارکرد بخش سوم اقتصاد کشور توسط این رسانه‌ها محقق می شود. متاسفانه در این زمینه  تلاش نظام‌مندی توسط این نهاد انجام نشده است.

با وجودی که تاکنون قوانین و مقررات زیادی در خصوص امور خیریه تصویب شده است و حمایت هایی در قالب قانون انجام شده است(ماده ۱۷۲ قانون مالیات‌های مستقیم و …)، ولی قانون منسجمی در حمایت از این بخش مهم اقتصاد کشور ارائه نشده است.

دولت هم نسبت به تسهیل مجوزها، توسعه مشوق‌ها، اولویت‌بندی نیازها، ایجاد سامانه‌های شفاف‌سازی و اطلاع‌رسانی با دسترسی برخط خیرین اقدام کند. همچنین مراکز آموزشی(مدارس، دانشگاه‌ها، حوزه‌های علمیه و …) نسبت به ایجاد زمینه تربیت و ترویج وقف و خیریه در برنامه های درسی اقدام کنند. 

** بروکراسی زاید و فرآیندهای پیچیده برخی از خیرین را از انجام امور خیر منصرف کرده است

* موانع باید چگونه برداشت؟

مطالعات موجود در دنیا و کشور ما نشان می‌دهد چالش های پیش روی بخش سوم اقتصاد(اوقاف و خیریه) شامل عدم ادراک مناسب تصمیم‌گیران و مسؤولان اجرایی از بخش سوم، عدم توجه به نیت واقفین و خیرین در هزینه کرد کمک های آنان، تقلید از سبک نوین زندگی غربی و عدم تسهیل گری توسط دولت است.

چالش‌های مدیریتی سازمان‌های بخش سوم نیز شامل محدودیت در شیوه‌های بهره‌برداری از موقوفات و اموال و املاک اهدایی خیرین، تبلیغات و اطلاع رسانی ضعیف برا جذب خیرین، فقدان سامانه یکپارچه نیازها و اطلاع‌رسانی کمک های واقفین و خیرین، شفاف سازی و اطلاع رسانی است.

یکی از بزرگترین موانع بر سر راه نهاد خیریه، نبود شفافیت کافی در فعالیت‌هاست. متاسفانه عدم شفافیت و اطلاع رسانی از اثرات منابع خیرین در برنامه‌ها و فعالیت‌ها موجب دلسردی بخش اعظمی از خیرین در کشور شده است. همچنین فقدان اولویت بندی نیازهای بخش دولتی و عمومی موجب عدم اجرای نیازهای ضروری و عدم توازن در استفاده بهینه از منابع خیرین را فراهم کرده است. برای رفع این مانع طراحی و استقرار حساب های اقماری این بخش و سامانه برخط با دسترسی خیرین برای هر پروژه و کمک های آنان ضروری است.

پرهیز از دیوان سالاری و حذف فرآیند اداری زائد در امور خیرین و افزایش سرعت و دقت فعالیت های این بخش می‌تواند انگیزه مردم در مشارکت را افزایش دهد. متاسفانه در کشور ما بروکراسی زاید و فرآیندهای پیچیده برخی از خیرین را از انجام امور خیر منصرف کرده است.

انتهای پیام/