پردیسان نوین – گروه استان‌ها: تالاب بین‌المللی جازموریان بزرگ‌ترین حوضه آبریز کرمان محسوب می‌شود این تالاب در جنوبی‌ترین بخش استان و هم‌مرز با سیستان و بلوچستان قرار دارد و نام هر دو نیز در لیست بحرانی‌ترین استان‌های کشور از نظر منابع آبی قرار گرفته است.

زندگی بسیاری از مردم بومی و روستاییان اطراف جازموریان به این تالاب بستگی دارد و خشک شدن آن به معنی خالی شدن روستاها از جمعیت، از دست رفتن هزاران فرصت شغلی و در نهایت مهاجرت روستاییان در یکی از محروم‌ترین مناطق کشور است.

کرمان دومین کانون بزرگ ریزگردها در کشور

مهم‌ترین عوامل خشک شدن این تالاب در سال‌های اخیر؛ احداث سدهای کوچک و بزرگ در بالادست، برداشت بی‌رویه آب از منابع زیرزمینی، تغییرات اقلیمی و تبخیر بی‌رویه آب است. طی دو سال اخیر؛ پس از بیش از یک دهه خشک‌سالی مطلق و تبدیل‌شدن بستر جازموریان به بیابانی که در بهترین حالت چراگاه شترها شده بود؛ این حوضه آبریز در فصل زمستان و بهار آبگیری می‌شود اما در نیمه‌های فصل تابستان به دلیل عدم ورود آب به تالاب بار دیگر به‌کلی خشک می‌شود و همین بستر خشکیده در کنار بیابان‌های شرق کرمان این استان را به دومین کانون بزرگ ریزگردها در ایران تبدیل می‌کند.

با تلاش فعالان محیط‌زیست و رسانه‌ها در سال‌های اخیر کارگروه احیا این تالاب آغاز به کار کرد ولی در طول تمام سال‌های فعالیت این کارگروه عملاً هیچ گام مؤثری برداشته نشده و این باران‌های اسفندماه و فروردین‌ماه بوده که باعث آبگیری جازموریان شده است.

حالا منابع محلی از آبگیری ۱۰۰ درصدی تالاب خبر می‌دهند، نکته امیدوارکننده این است که طی سال‌های اخیر برای نخستین بار است که جازموریان به‌صورت کامل آبگیری می‌شود اما خبر ناامیدکننده این است که در این تالاب که به‌احتمال فراوان در تابستان به‌کلی خشک می‌شود هیچ خبری از گونه‌های آبزی جانوری و گیاهی نیست و آبگیری سال جاری تنها سودی که دارد تغذیه سفره‌های آب زیرزمینی منطقه است.

حالا منابع محلی از آبگیری ۱۰۰ درصدی تالاب خبر می‌دهند، نکته امیدوار کننده این است که طی سال‌های اخیر برای نخستین بار است که جازموریان به صورت کامل آبگیری می‌شود

در سال جاری با افزایش بی‌سابقه بارندگی در کرمان خبرهای خوب از دورترین منطقه جغرافیایی استان به گوش مردم رسید و حالا آبگیری جازموریان طبق اعلام آب منطقه‌ای استان کرمان ۱۰۰ درصد شده است.

مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان کرمان در گفتگو با پردیسان نوین می‌گوید که روند آبگیری این تالاب همچنان ادامه دارد و امیدواریم که شاهد احیا دائمی جازموریان باشیم.

مرجان شاکری افزود: جازموریان مهم‌ترین منبع آبگیری منابع آب زیرزمینی است و موجب افزایش رطوبت و کاهش بروز ریزگردها در زمانی می‌شود که تالاب آبگیری شده و دارای رطوبت است، از سوی دیگر آبرفت‌های ناشی از سیلاب بعد از خشک شدن تالاب موجب تشدید ریزگردها می‌شود.

۲۵ درصد ریزگردهای کشور از جازموریان نشأت می‌گیرد

وی با اشاره به اینکه ۲۵ درصد ریزگردهای کشور از جازموریان نشأت می‌گیرد گفت: باید اقدامات و گام‌های عملی بین دستگاهی برای احیا این تالاب برداشته شود.

وی یکی از مهم‌ترین عوامل آبگیری جازموریان را رهاسازی حق آبه در سدهای بالادست دانست و بیان کرد: روند رهاسازی حق آبه جازموریان باید در تمام فصول سال به‌صورت متناوب انجام شود و در این صورت جازموریان با مشکل مواجه نخواهد شد.

روند رها سازی حق آبه جازموریان باید در تمام فصول سال به صورت متناوب انجام شود و در این صورت جازموریان با مشکل مواجه نخواهد شد

تالاب جازموریان قبل از خشک شدن شامل دریاچه مرکزی، باتلاق اطراف دریاچه و مراتع گسترده جاز اطراف حوضه آبگیر می‌شود، این تالاب سه هزار و ۳۰۰ کیلومترمربع مساحت دارد و ۵۱ درصد آن در کرمان و ۴۹ درصد دیگر در سیستان و بلوچستان قرار دارد و با توجه به اینکه نیمی از جمعیت کرمان در جنوب استان زندگی می‌کنند در صورت خشک شدن جازموریان نیمی از جمعیت استان در کنار شهرستان‌های شمالی هرمزگان و غربی سیستان و بلوچستان تحت تأثیر ریزگردها قرار می‌گیرند.

وعده‌های مسئولان عملی نشده و باران به فریاد جازموریان رسیده است

نماینده مردم پنج شهرستان جنوبی استان کرمان در مجلس در گفتگو با پردیسان نوین می‌گوید: تالاب جازموریان طی سال‌های اخیر با بحران مواجه بوده است و تنها بعد از بارندگی‌ها و لبریز شدن سدها شاهد باز شدن دریچه‌های سدها و آبگیری تالاب هستیم.

احمد حمزه بیان کرد: سال‌ها از سوی مسئولان برای احیای جازموریان وعده‌هایی داده می‌شود اما عملاً اقدامی برای جلوگیری از خشک شدن تالاب انجام‌نشده است.

وی تصریح کرد: مهم‌ترین عامل خشک شدن جازموریان عدم اختصاص حق آبه، خشک‌سالی و برداشت بی‌رویه از آب‌های زیرزمینی است که در صورت عدم مدیریت اکوسیستم جنوب استان کرمان تحت تأثیر قرار می‌گیرد.

مهمترین عامل خشک شدن جازموریان عدم اختصاص حق آبه، خشکسالی و برداشت بی رویه از آب‌های زیرزمینی می‌باشد

وی ادامه داد: احیای موقت جازموریان به دلیل بارندگی و بروز سیلاب در جنوب کرمان است که این روند نمی‌تواند در بلندمدت به اقتصاد مردم بومی منطقه که اکثراً کشاورز و دامدار هستند کمک کند.

حمزه گفت: شغل مردم کشاورزی است و نمی‌توان جلوی کشاورزی را گرفت بلکه باید اصلاح الگوی کشت و آبیاری مکانیزه در دستور کار قرار گیرد.

وی با اشاره به اینکه قرار بود طرح احیای دریاچه ارومیه در جازموریان نیز اجرا شود گفت: عملاً هیچ اتفاقی در این زمینه روی نداده است.

حق آبه جازموریان اختصاص نمی‌یابد

نماینده مردم پنج شهرستان جنوبی استان کرمان مهم‌ترین عامل آبگیری جازموریان را صدها رودخانه فصلی دانست که روی بسیاری از آن‌ها طرح‌های آبخیزداری انجام‌شده است و گفت: روی رودخانه هلیل رود در کرمان و بم پور در سیستان و بلوچستان سد احداث‌شده و برخلاف قول‌های مکرر مسئولان حق آب تالاب اختصاص نمی‌یابد و فقط در ایامی که احتمال سیلاب است دریچه سدها باز می‌شود.

تالاب جازموریان که زمانی موجب شده بود جنوب کرمان به هندوستان ایران و قطب تولید محصولات کشاورزی و تأمین نیاز بازار داخلی تبدیل شود حالا در ایام تابستان و تبخیر آب سیلاب‌های منطقه به کابوسی برای مردم تبدیل می‌شود و زندگی جوامع محلی را تهدید می‌کند.