پردیسان آنلاین | یکی از مغالطه‌هایی که از دهن و قلم بعضی‌ها تراوش میکنه اینه که میگن: جمهوری اسلامی و رهبری کارش مغالطه است چون به هر ایرانی که کشته میشه لقب شهید میده – پرستار، پزشک، آتش‌نشان، مرزبان و … – و این کار خلاف موازین فقهی و دینی هست.
اولاً اتهام مغالطه، خودش یکی از بدترین مغالطه‌ها است. ثانیاً این‌ها خودشون گرفتار مغالطه مشترک لفظی هستند که توضیحش در ادامه میاد:
از دیدگاه فقهی، شهید کسی است که در معرکه‌ی جنگ و جهاد، همراه با امام معصوم یا نائب او کشته میشه؛ «… الشهید و هو المقتول فی الجهاد مع الإمام علیه السلام أو نائبه الخاص» (تحریر الوسیله، ج۱، ص۶۶). همچنین کسی که در راه حفظ کیان اسلام کشته می‌شود، شهید به حساب می‌آید؛ «و یلحق به المقتول فی حفظ بیضه الإسلام» (همان).
منظور از «کسانی که در حفظ کیان اسلام کشته می‌شوند» شهدای معرکه در دفاع از اسلام و مسلمین هستند، مانند شهدای در معرکه‌ی جنگ تحمیلی (استفتاءات، ج۱، ص۸۰). منظور از معرکه، محدوده‌ی تیررسِ دشمن است – در حدودی که جنگ هست -. پس شهرهای دور، معرکه بحساب نمیان، مگه اینکه واقعاً توی محدوده‌ی جنگ باشند. (استفتاءات، ج۱، ص۵۰۴)
چنین شخصی احکام ویژه‌ای داره که در متون فقهی بین شده؛ مثلاً غسل نداره، با همان لباسی که به آن داشته دفن میشه و … «فلا یغسّل و لایحنّط و لایُکفّن» (تحریر الوسیله، ج۱، ص۶۶).
دسته‌ای دیگر از افراد هستند که شهید عرفانی و ملکوتی به حساب میان. یعنی افرادی که برخوردار از مقام اخروی شهید هستند، هرچند توی جنگ به شهادت نرسیده باشند. مثلاً افرادی که در شهرها به وسیله منافقین و … ترور میشن، یا بر اثر بمباران شهرها کشته میشن، یا افرادی که برای جهاد سازندگی در روستاها و شهرها شهید می‌شوند، شهید فقهی نیستند (غسل و کفن و … اونها ساقط نیست)، ولی اجر و پاداش شهید رو دارند (استفتاءات، ج۱، ص۷۹ و ۸۰ و ۸۳).
در روایات هم گروه‌های مختلفی از افراد را در زمره‌ی شهدا به حساب آوردند. مثل کسی که نیًت شهادت رو داشته باشه و در رختخواب بمیره؛ کسی که در راه دفاع از مال و خانواده‌اش کشته بشه؛ کسی که بتونه گناه کنه و خودش رو حفظ کنه؛ کسی که با محبت امیرالمؤمنین (علیه السلام) از دنیا بره و … . یعنی هرکسی که عقیده و فعل خدایی داشته باشه و از دنیا بره، شهید – به معنی عام – است.
ارتباط منطقی شهید فقهی و شهید عرفانی، عام و خاص من وجه هست؛ (بعضی از شهدای فقهی، شهید عرفانی هستند و بالعکس).
دسته‌ای دیگه از کشته‌شدگان هستند که شهید اجتماعی-سیاسی به شمار میان. یعنی افراد غیرمسلمان و غیرمؤمنی که در رخدادهای اجتماعی کشته میشن و از نظر حکومت اسلامی – به صورت مستقیم یا غیر مستقیم – از عناوین و مزایای اجتماعی کشته‌شدگان مسلمان و مؤمن برخودار میشن؛ چون شرط قرار گرفتن در عنوان شهید فقهی و عرفانی، اسلام و ایمان است که شهید اجتماعی-سیاسی فاقد آن‌هاست.
در حقیقت میشه گفت اصطلاح شهید در این مورد به کسی اطلاق میشه که با وجود عدم اعتقاد به معتقدات اسلامی و ایمانی، در راستای حفظ نمادها و کیان جامعه‌ای که اسلامی-ایمانی است جانِ خودش رو فدا میکنه.
حسین مرکزی مقدم
