پس از داغ شدن جو انتخاباتی در ایران و حضور مسعود پزشکیان و سعید جلیلی، یکی از موضوعاتی که بار دیگر در عرصه سیاسی ایران مطرح شد، مسئله مذاکره با آمریکا و حتی مذاکرات احیای برجام بود، موضوعی که هر یک از این دو چهره یک دیدگاه عمده در کشور را در مورد آن نمایندگی می‌کنند.
به گزارش پردیسان آنلاین، پس از داغ شدن جو انتخاباتی در ایران و حضور مسعود پزشکیان به‌عنوان یکی از نامزدهای جریان اصلاحات و سعید جلیلی به‌عنوان رئیس تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای در سال‌های ۸۶ تا ۹۲، یکی از موضوعاتی که بار دیگر در عرصه سیاسی ایران مطرح شد، مسئله مذاکره با آمریکا و حتی مذاکرات احیای برجام بود. موضوعی که پس از پایان ۸ سال دولت روحانی، در دولت شهید رئیسی نیز در دستور کار قرار گرفت تا دست کم ایران بتواند در ازای انجام تعهدات خود، انجام تعهدات طرف مقابل را پیگیری کند و به اصطلاح «چک برجام» را نقد کند، اگرچه این مذاکرات در مدت سه‌ساله عمر دولت سیزدهم به نتیجه نرسید.
از سوی دیگر، امروز در شرایطی قرار داریم که پرونده برجام (قطعنامه‌ها و تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل علیه ایران) در اکتبر ۲۰۲۵ باید مختومه شود، اما غربی‌ها نمی‌خواهند این پرونده با وضعیت کنونی بسته شود، زیرا در این صورت برنامه هسته‌ای ایران با هیچ محدودیتی روبه‌رو نخواهد بود و آن‌ها یک ابزار کلیدی فشار بر ایران را از دست خواهند داد، بنابراین به اعتقاد برخی از کارشناسان روابط بین‌الملل، غربی‌ها به‌دنبال توافق تازه‌ای هستند که محدودیت‌های بسیار بیشتری از برجام را بر ایران اعمال کنند تا در عمل کشور را خلع‌سلاح کنند و ابزارهای بازدارندگی را از دست ایران بگیرند، اما ایران زیر بار این موضوع نرفته است و بعید است که زیر بار رود.
آمریکایی‌ها نمی‌خواهند پرونده هسته‌ای ایران در شورای امنیت مختومه شود، در نتیجه ایران در ماه‌های آینده به احتمال بسیار زیاد با بحران روبه‌رو خواهد شد. در شرایط فعلی غربی‌ها فرصت زیادی ندارند، بنابراین نیازمند بحران‌سازی هستند تا با افزایش فشار، ایران را وادار به پذیرش برجام دو کنند یا با فعال کردن مکانیسم ماشه همه قطعنامه‌ها و تحریم‌های شورای امنیت را علیه ایران بازگردانند.
با توجه به این مسئله، کارشناسان هشدار می‌دهند، بسیار مهم است که رئیس‌جمهور آینده ایران در صورت فعال شدن مکانیسم ماشه و بازگشت قطعنامه‌ها و تحریم‌های شورای امنیت چگونه اقتصاد ایران را مدیریت خواهد کرد و واکنش او به فعال شدن مکانیسم بازگشت تحریم‌ها چه خواهد بود؟ آیا رئیس‌جمهور آینده ایران آن‌قدر جسور و خردمند است که برای چنین وضعیتی راه‌های جایگزین و منابع حمایتی جایگزینی را در نظر گرفته باشد و آیا در صورتی که امکان مذاکره با آمریکا وجود نداشته باشد، راه چاره‌ای برای برون‌رفت از بن‌بست اندیشیده است؟ این پرسشی است که در مناظره‌های دور دوم نامزدهای ریاست‌جمهوری نیز مطرح شد و دو رویکرد متفاوت توسط نامزدها ارائه شد.
پزشکیان، ظریف و باز شدن دوباره پرونده مذاکره با غرب
مسعود پزشکیان که پس از ورود به عرصه انتخابات، محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه دولت یازدهم و دوازدهم و چهره شاخص مذاکرات برجام را به‌عنوان مشاور در کنار خود دارد و اعلام کرده است که به احتمال زیاد ظریف وزیر امور خارجه دولتش خواهد بود، معتقد است نباید میز گفت‌وگو را ترک کرد و «همان‌گونه که میان پدر و پسر یا برادر با برادر اختلافاتی پیش می‌آید» چنین مسائلی نباید مانع مذاکره و گفت‌وگو شود، اما در عین حال باید به راه‌های جایگزین نیز اندیشید. به نظر می‌رسد رویکرد اصلی دولت احتمالی پزشکیان، گشودن دوباره پرونده مذاکره با غرب است تا به تعبیر او «ایران از قفس خارج شود» و بتواند با جهان تعامل کند، اگرچه پزشکیان پاسخ مشخصی به این سوال که اگر مذاکره محقق نشد، چه برنامه‌ای را در پیش خواهد گرفت ارائه نکرده است. او همچنین در مناظرات و در میزگرد سیاست خارجی، قانون راهبردی مجلس که ایران را موظف می‌کند گام‌بهگام و در صورت انجام تعهدات طرف مقابل، به تعهدات خود عمل کند را مانعی در سر راه برجام دانست و در مناظره آخر نیز اعلام کرد، نیاز است تا دولت با مجلس و کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی در باره این قانون به توافق برسند.
در همین راستا سعید صباح زنگنه، کارشناس مسائل بین‌الملل به خبرنگار پردیسان آنلاین، با اشاره به مباحث مطرح شده توسط نامزدهای ریاست‌جمهوری کشورمان درباره برجام اظهار کرد: برجام در بین کشورهای امضاکننده آن به‌جز آمریکا همچنان قراردادی زنده تلقی می‌شود و دولت ایران هم از این قرارداد به‌طور رسمی خارج نشده است.
وی درباره بازگشت به برجام گفت: شرایط بسیار تغییر کرده است، اما مبانی و اصول برجام همچنان پابرجا است و در عمل با پیگیری‌های وزارت امور خارجه، پیش از شهادت آیت‌الله رئیسی و همراهان ایشان، نزدیک بود به توافق کامل هم برسیم و مذاکراتی در مسقط انجام شد و به صورت دیگر تلاش می‌شد در سازمان ملل توافقاتی انجام گیرد، اما حادثه بالگرد این برنامه‌ها را متوقف کرد.
صباح زنگنه: با ترامپ هم می‌توان مذاکره کرد
کارشناس مسائل بین‌الملل با اشاره به انتخابات آتی ایالات‌متحده آمریکا و انتخاب دونالد ترامپ به‌عنوان رئیس‌جمهور این کشور تاکید کرد: اگر ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا شد می‌توان با او مذاکره کرد، چرا که در امور سیاسی و دیپلماسی هیچ‌چیز ۱۰۰ درصد منتفی نیست؛ البته مذاکره مستقیم از سوی مقام معظم رهبری نیز پذیرفته نیست و مذاکرات می‌تواند غیرمستقیم صورت بگیرد.
وی صهیونیست‌ها را در پایبندی آمریکا به برجام دخیل دانست و یادآور شد: به نظر می‌رسد صهیونیست‌ها مایل نیستند قرارداد برجام اجرا شود، بنابراین باید به فکر مهار رژیم صهیونیستی باشیم تا از اعمال فشار بر دول‌مردان آمریکا جلوگیری شود و این تأثیرات کاهش پیدا کند، البته مهار رژیم صهیونیستی با دیپلماسی و مذاکره با مراکز تصمیم‌سازی آمریکایی و گاهی اروپایی امکان‌پذیر است.
صباح زنگنه یادآور شد: رژیم صهیونیستی تحت فشارهای متعدد داخلی از طرف احزاب درونی، اروپایی‌ها و آمریکا قرار دارد و بنابراین موقعیتی که پیش‌تر داشته را از دست داده است؛ به‌طوری که در گذشته نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی در آمریکا به‌طور مستقیم وارد کنگره می‌شد و سخنرانی می‌کرد و علیه رئیس‌جمهور آمریکا مطالبی را می‌گفت که این وضعیت تغییر پیدا کرده است و در حال حاضر رژیم صهیونیستی به شدت نیازمند جلب توجه دولت‌مردان آمریکا است، البته باید منتظر پایان‌یافتن دوران انتخابات آمریکا باشیم تا شرایط جدید مشخص شود.
جلیلی، مطالبه از آمریکا و خنثی‌سازی تحریم‌ها
از سوی دیگر سعید جلیلی که سال‌ها تجربه مذاکره با غرب به‌عنوان ارشد تیم مذاکره‌کننده ایرانی را در کارنامه دارد اعلام کرده است که به اعتراف آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، ایران ۱۵ بار تمام و کمال به تعهدات خود در برجام عمل کرده و این مسئله به تأیید بازرسان آژانس نیز رسیده است، اما در مقابل چیزی جز بدعهدی و خروج ترامپ از این توافق دست ایران را نگرفته است، بنابراین راه پیش روی ایران، مطالبه از آمریکا و کشورهای غربی برای انجام تعهدات برجامی است، اما نباید به این موضوع اکتفا کرد و معطل ماند، بلکه باید راه‌های جایگزین دیگری را برای خنثی‌سازی تحریم‌ها در دستور کار قرار داد و حتی آمریکا و غرب را از تحریم ایران «پشیمان کرد»؛ رویکردی که در دولت شهید رئیسی نیز دنبال شد و پیوستن به پیمان اقتصادهای نوظهور بریکس، افزایش تعاملات با همسایگان و استفاده از ظرفیت کشورهای آسیایی، آفریقایی و آمریکای لاتین اقدامی در همین راستا بود.
در همین راستا محمدمهدی عباسی، کارشناس مسائل آمریکا به خبرنگار پردیسان آنلاین با اشاره به بالاتر بودن ترامپ در نظرسنجی‌های مختلف در آمریکا و احتمال روی کار آمدن دوباره او گفت: به اعتقاد من با دولت ترامپ به دلایل مختلف نمی‌شود توافق کرد؛ نخستین دلیل این است که ما تجربه تعامل دولت دوم آقای روحانی با دولت ترامپ را داریم که در آن برهه ترامپ از برجام خارج شد و طبیعتاً تجربه خروج از برجام توسط ترامپ یک تجربه منفی برای اذهان ایرانی‌ها است و بخشی از بدنه دولتی که احتمالاً سر کار بیاید قبل تر در آن دولت حضور داشته است.
وی افزود: نکته دوم این است که ترامپ فارغ از برجام از سایر توافق‌ها هم خارج شده و نشان داده به‌طور کلی به هیچ توافقی پایبند نیست، از توافق آب‌وهوایی پاریس تا توافقی که با روسیه در مورد موشک‌های برد بلند داشتند و یا همان توافقی که با کیم جونگ اون و کره شمالی کرد، در اواخر دوره ترامپ نقض شد؛ بنابراین این تجربه نیز پیش روی ماست.
عباسی: با کسی که می‌گوید «نه ممنون» نمی‌توان مذاکره کرد
کارشناس مسائل آمریکا یادآور شد: نکته دیگر اینکه خود ترامپ و افرادی که به ایشان نزدیک هستند و در دولت احتمالی او حضور خواهند داشت با صراحت اعلام کرده‌اند که با ایران توافقی صورت نخواهند داد، افرادی همچون تد کروز و لنسی گراهام با صراحت گفتند و توییت معروف «نه ممنون» ترامپ خطاب به ظریف وزیر خارجه وقت ایران نیز وجود دارد، لذا چنین تجربه‌ای نسبت به ترامپ هست که توافق با آمریکا را برای ما غیرممکن می‌کند؛ علاوه بر این‌ها ماجرای ترور سردار سلیمانی هم موضوع پررنگی است که حساسیت بیشتری را در افکار عمومی ایران چه در سطح سیاسی و چه مردمی برای هرگونه توافق احتمالی ایجاد می‌کند.
عباسی ادامه داد: ما تجربه روحانی و ترامپ را داریم و دیدیم که از اتفاق زمانی که ما توییت زدیم و اعلام کردیم می‌خواهیم مذاکره کنیم، با وجود اینکه او بوده که از توافق خارج شده و او بوده که در عرصه بین‌الملل تهدید و بدعهدی کرده است و سردار ما را ترور کرده، گفته است «نه ممنون» من نمی‌خواهم توافق کنیم و ما اقتصادمان معطل این ماجرا مانده است.
وی تصریح کرد: دولت ترامپ فشار حداکثری را در دستور کار دارد و در همین سخنرانی انتخاباتی ترامپ همین نکته را اشاره می‌کند که ایران نسبت به سال‌های اخیر بسیار قوی‌تر شده است، اما با صراحت گفته به‌عنوان اهرم فشار به‌ویژه در کوتاه مدت به چین میگویم اگر بخواهی از ایران نفت بخری من تعرفه‌های تجاری را افزایش می‌دهم و تو را هم تحریم می‌کنم، یعنی فشار حداکثری را به این شکل اعمال می‌کند.
باید با نظم نوین جهانی همراه شویم
کارشناس مسائل آمریکا درباره راهبرد دولت آینده ایران گفت: راهبردی که به احتمال زیاد دولت آینده در صورت وقوع چنین شرایطی باید در پیش بگیرد همین مسیری است که در این سه سال طی شد، همین پنجشنبه نیز در شهر آستانه در قزاقستان جلسه اجلاس سران شانگهای برگزار می‌شود که یکی از ابتکارات جدی دولت شهید رئیسی بود، به‌طور طبیعی نظام باید به سمت این برود که با نظم نوین جهانی که در حال رقم خوردن است، همراه شود، این نظم جدید نمادهای بسیاری دارد، از جمله همین منطقه ما که امروز تبدیل شده به یک منطقه پسا آمریکا تا عرصه بین‌الملل که دلار آمریکا ضعیف شده است و افرادی همچون رابرت کندی، ترامپ و وزیر خزانه داری آمریکا این مسئله را اعتراف کردند، بنابراین نظام باید به سمت چنین فضایی برود و در این نظم نوین جهانی ایفای نقش کند، برای مثال به شکل پیمان پولی دو جانبه، پیوستن به بریکس و شانگهای و این اقدامات به‌مرور می‌تواند منافع اقتصادی قابل توجهی را برای ایران داشته باشد.
با توجه به آنچه گفته شد، امروز دو دیدگاه کلی در برابر ما وجود دارد و دو انتخاب پیش‌روی ماست؛ نخست، رویکردی که با حضور وزیر امور خارجه دولت تدبیر و امید، بر مذاکره مجدد با آمریکا تاکید دارد درحالیکه پیش‌تر اعلام کرده بود، تحقق نکردن برجام به‌دلیل خروج آمریکا از آن بود و مشخص نیست در صورت روی کار آمدن ترامپ به‌طور دقیق چه سیاستی را در پیش خواهد گرفت، و دوم، رویکردی که در امتداد سیاست خارجی دولت سیزدهم، در عین مطالبه حقوق ایران رویکرد خنثی‌سازی تحریم‌ها را در دستور کار خواهد داشت.
Friday, 5 July , 2024