هر بار که محرم فرا می‌رسد، مردم بجنورد خاطرات خود را در مسجد جامع که تداعی‌کننده هویت فرهنگی، دینی و انقلابی شهر است، جست‌وجو می‌کنند؛ مسجدی که دیگر نیست.
به گزارش پردیسان آنلاین از خراسان شمالی، محرم که فرا می‌رسد، ناخودآگاه به یاد دورانی خاطره‌انگیز و جذاب از زندگی می‌افتیم، دوران نوجوانی که شب و روزش را می‌گذراندیم به بهانه ساعتی حضور در جمع بهترین دوستان در یکی از بهترین، زیباترین و معنوی‌ترین مکان‌های شهرمان؛ بجنورد.
شهر من بجنورد از سال‌های دور محل گردهمایی مردمی است که عاشقانه در عزای سیدالشهدا (ع) در محرم و صفر به سر و سینه می‌زدند و با برگزاری آئین‌های خاص و بومی، یاد شهدای گران‌قدر کربلا را گرامی می‌داشتند.
چندان از زمان حال دور نشویم. همین ۱۰- ۱۵ سال اخیر، نقطه‌ای از شهر همچون ستاره‌ای پر فروغ در میان خیابان‌های مرکزی شهر می‌درخشید و محل اصلی تجمع مردم ارادتمند اهل بیت (ع) و مبدا بسیاری از تحولات مذهبی، سیاسی و اجتماعی شهر بود.
مسجدی قدیمی با حداقل ۱۵۰ سال قدمت، با تیرهای چوبی، دیوارهای آجری، در و پنجره‌های سبز رنگ که به سادگی و در عین لطافت هنری منقوش در کتیبه‌های حکاکی شده بر دیوارها، دل را به سمت عرش پرواز می‌داد و هر بار با حضور در این محل، حس و حال تکرار نشدنی و هوای تازه در رگ‌های نمازگزاران جریان پیدا می‌کرد.
این مسجد، مرکز تجمع هیئت‌های مذهبی سطح شهر، دسته‌های عزاداری و عموم مردمی بود که به احترام ساحت قدسی ماه‌های محرم و صفر، دو ماه از سال را به‌عنوان مامن خود انتخاب می‌کردند.
دیدن فراز و نشیب‌های روزهای حساس پیش از انقلاب، دوران دفاع مقدس و حضور فعال و همیشگی بسیاری از شهدای گران‌قدر شهر در این مسجد، حس عروج از کالبد زمینی به ساحت عرش را در ذهن‌ها و دل‌ها تداعی می‌کرد.
سال ۹۶ بود که به تدریج زمزمه‌ها و شایعاتی تلخ میان مردمی که چند نسل از آن‌ها این مکان زیبا و به‌یادماندنی را درک کرده بودند، منتشر شد، شایعاتی که نه‌تنها قشر مذهبی و هیئتی شهر که سایر مردم دوست‌دار فرهنگ و تمدن این سرزمین نیز برایشان باورپذیر نبود؛ تخریب این بنای ارزشمند.
غفلت برخی مسئولان آن زمان یا شاید تصمیماتی عجولانه که تنها یک بُعد مسئله را در نظر می‌گرفت، در مدت زمان کوتاهی منجر به تخریب پیکره مهم‌ترین پایگاه اجتماعی، سیاسی و مذهبی و به تعبیری قلب شهر شد.
قلبی که با ایستادنش بسیاری از جریان‌سازی‌ها و حلقه‌های وصل جوانان و نوجوانان انقلابی تأثیرگذار شهر، پیرغلامان اباعبدالله الحسین (ع) و محفل نورانی شهدای عزیز، دچار گسست غریبی شد که هنوز هم آثار و تبعات آن مشهود است.
سلیمانی، کارشناس معماری شهر بجنورد در این باره به خبرنگار پردیسان آنلاین می‌گوید: این مسجد که اصلی‌ترین هویت معنوی شهر بود و در سبک اسلامی معماری و شهرسازی بسیار باید مورد توجه واقع می‌شد، با تصمیم نادرست به سمتی رفت که تخریبش تیشه بر ریشه‌های فرهنگ غنی این شهر وارد کرد.
وی می‌افزاید: مکان‌ها و المان‌های دیگر شهرسازی ایرانی و اسلامی همچون کاروانسرا، حمام و بازار در هسته مرکزی شهر بجنورد تنها با حضور این مسجد با عظمت معنی پیدا می‌کرد که در آخرین مرحله از پیدایش بافت شهری آن، همچنان هویت خود را حفظ کرده بود.
روح با صفای صحن مسجد، پایگاه بسیج کوچک و صمیمی کنار آن، حیاط بزرگ و زیبایش، همه و همه به‌زودی قرار بود برای همیشه از ذهن و خاطر مردم بافت قدیمی شهر پاک شود و اینگونه شد که فشارهای عجیب و بی‌سابقه برخی مدعیان بر وجود دلایل متعدد فرهنگی، اجتماعی و حتی فنی مبنی‌بر اصل بازسازی و ترمیم مسجد بدون دست خوردن هویت و کالبد اصلی آن غلبه کرد.
تنها دستاورد برخی از این مسئولان در مدت حضورشان در استان نه تنها تخریب ساختمان یک مسجد قدیمی، بلکه تخریب یک فرهنگ با ریشه‌های عمیق دینی و بومی بود؛ بهانه‌هایی از جمله ثبت نشدن آثار ملی، آسیب‌پذیر بودن در حوادث طبیعی و هزینه‌های زیاد بازسازی و مقاوم‌سازی مدیران وقت در سازمان اوقاف، میراث فرهنگی و امور مساجد را برای این امر مصمم کرده بود که هیچ زمان برای شهروندان بجنوردی که بارها شاهد آسیب‌پذیر نبودن این بنا در مقابل زلزله‌های متعدد بودند، قابل درک نبود، به‌ویژه اینکه این مکان نقطه آغاز بسیاری از جریان‌های انقلابی و فرهنگی شهر بوده است.
مخالفت‌هایی که کار به جایی نبرد
البته این موضوع مخالفان متعدد فرهنگی و عمرانی نیز داشت، به‌عنوان نمونه سیدمحسن موسوی، رئیس کمیسیون عمران و شهرسازی شورای اسلامی شهر بجنورد که تخصص کافی در این زمینه داشت، مخالفت خود را به‌صورت علنی و با دلایل مستند ارائه کرد که باز هم گوش شنوایی وجود نداشت.
وی سال ۹۶ در یک گفت‌وگوی رسانه‌ای عنوان می‌کند: اظهار نظرهایی مبنی‌بر غیرمقاوم بودن بنای مسجد جامع بجنورد را قبول نداریم، چراکه در زلزله اخیر که به بعضی مساجد جدیدالتأسیس شهر آسیب وارد شد، مسجد جامع بجنورد در این زلزله آسیب خاصی ندید.
وی با تأکید بر اینکه سازه مسجد جامع بجنورد قابل دفاع است، اضافه می‌کند: اینکه می‌گویند این مسجد ۷۰ سال قدمت دارد، تحلیل واقعی و درستی نیست و بر اساس ارزیابی دقیقی انجام نشده است.
رئیس کمیسیون عمران و شهرسازی شورای اسلامی شهر بجنورد می‌گوید: مساجد جامع همه شهرها به‌دلیل قدمت تاریخی و معنوی حفظ و نگهداری می‌شود، نه اینکه تخریب شود.
رئیس کمیسیون عمران، معماری و شهرسازی شورای اسلامی شهر بجنورد با تأکید بر اینکه مسجد جامع به‌عنوان جزئی از هویت شهر بجنورد باید حفظ شود، تاکید می‌کند: با تخریب این مسجد به‌شدت مخالف هستیم.
تمام این مخالفت‌ها کار به جایی نبرد و در نهایت صحنه غیرقابل باور تخریب دیوارها، در و پنجره‌ها و همه صحن و سرای مسجد، خاطرات دوران جوانی و نوجوانی جمع زیادی از شهروندان را برای همیشه از میان برد.
بهسازی و نوسازی بناهای قدیمی در شهرهای ایران بحث امروز و دیروز نیست، مسئله‌ای پیچیده محسوب می‌شود و راهکارهای متفاوتی برای احیا و مقاوم‌سازی در عین حفظ بنا ارائه شده، آنچه به نظر می‌رسد چندان مورد توجه مسئولان وقت نبوده است.
Wednesday, 17 July , 2024