به گزارش پردیسان آنلاین، ورود هوش مصنوعی به فضای آموزشی باعث تحول در شیوه‌های یادگیری دانش‌آموزان شده است؛ در گذشته، یادگیری بیشتر مبتنی بر حفظ مطالب و تکرار بود، اما اکنون ابزارهای هوشمند با ارائه محتوای چندرسانه‌ای، تعاملی و تطبیقی، ذهن دانش‌آموزان را به سمت تحلیل، ترکیب و ارزیابی سوق می‌دهند و این تغییر می‌تواند به تقویت حافظه معنایی، تفکر انتقادی و درک مفهومی کمک کند، با این حال، اگر استفاده از هوش مصنوعی بدون راهبرد آموزشی باشد، ممکن است باعث سطحی شدن یادگیری و کاهش تمرکز شود و نقش معلمان در هدایت شناختی دانش‌آموزان همچنان حیاتی است.
در دنیای امروز، توانایی استفاده هوشمندانه از فناوری به اندازه خواندن و نوشتن اهمیت دارد و دانش‌آموزان باید یاد بگیرند چگونه از ابزارهای هوش مصنوعی برای جست‌وجوی اطلاعات، ارزیابی منابع و تولید محتوا استفاده کنند که این مهارت‌ها شامل درک نحوه عملکرد الگوریتم‌ها، تشخیص سوگیری‌های داده‌ای و محافظت از حریم خصوصی دیجیتال نیز می‌شود و اگر این آموزش‌ها به‌درستی ارائه نشوند، دانش‌آموزان ممکن است قربانی اطلاعات نادرست، تبلیغات پنهان یا حتی دستکاری الگوریتمی شوند و سواد رسانه‌ای در عصر هوش مصنوعی، نه‌تنها یک مهارت فنی بلکه یک ضرورت فرهنگی و اجتماعی است.
والدین در عصر دیجیتال با چالش‌های جدیدی روبه‌رو هستند و آنها باید فرزندان خود را نه‌تنها از نظر زمانی، بلکه از نظر محتوایی نیز در استفاده از هوش مصنوعی هدایت کنند و گفت‌وگوهای خانوادگی درباره اخلاق استفاده از فناوری، مرزهای بین انسان و ماشین و هدفمندی در یادگیری می‌تواند تأثیر عمیقی بر نگرش دانش‌آموزان بگذارد، همچنین والدین باید خود نیز با ابزارهای هوش مصنوعی آشنا شوند تا بتوانند نقش فعالی در فرایند یادگیری فرزندان ایفا کنند و این مشارکت می‌تواند به شکل‌گیری نسلی آگاه، مسئول و خلاق کمک کند.
یکی از جذاب‌ترین کاربردهای هوش مصنوعی در آموزش، شبیه‌سازی محیط‌های علمی است و دانش‌آموزانی که به آزمایشگاه‌های واقعی دسترسی ندارند، می‌توانند از طریق واقعیت مجازی و مدل‌سازی هوشمند، واکنش‌های شیمیایی، پدیده‌های فیزیکی یا حتی ساختارهای زیستی را تجربه کنند و این تجربه‌ها نه‌تنها یادگیری را ملموس‌تر می‌کنند، بلکه امکان تکرار، آزمون و خطا را نیز فراهم می‌سازند و با این حال، باید توجه داشت که تجربه فیزیکی و تعامل با مواد واقعی همچنان ارزشمند است و نباید به‌طور کامل جایگزین شود.
تحول نقش معلم با ورود هوش مصنوعی به کلاس‌های درس / خلاقیت به تقلید از الگوریتم‌ها محدود نشود
فاطمه رضازاده، روانشناس و مشاوره کودک و نوجوان با بیان اینکه با ورود هوش مصنوعی به کلاس‌های درس، نقش سنتی معلم به‌عنوان منبع اصلی دانش در حال تحول است، به خبرنگار پردیسان آنلاین می‌گوید: اکنون معلمان بیشتر به نقش راهنما، مربی و تسهیل‌گر یادگیری تبدیل می‌شوند و این تغییر می‌تواند فرصت‌هایی برای آموزش خلاقانه‌تر فراهم کند، اما در عین حال نیازمند بازآموزی و تطبیق مهارت‌های حرفه‌ای معلمان با فناوری‌های نوین است.
وی با بیان اینکه استفاده گسترده از ابزارهای هوش مصنوعی ممکن است تعاملات انسانی در محیط‌های آموزشی را کاهش دهد، می‌افزاید: دانش‌آموزانی که بیشتر با ماشین‌ها ارتباط برقرار می‌کنند، ممکن است در توسعه مهارت‌های همدلی، گفت‌وگو و همکاری گروهی با چالش‌هایی مواجه شوند، بنابراین حفظ تعادل میان تعامل دیجیتال و انسانی اهمیت زیادی دارد.
روانشناس و مشاوره کودک و نوجوان با اشاره به اینکه بعضی ابزارهای هوش مصنوعی مانند تولید تصویر، موسیقی یا داستان، می‌توانند بستری برای شکوفایی خلاقیت دانش‌آموزان فراهم کنند، تصریح می‌کند: این فناوری‌ها به آنها اجازه می‌دهند تا ایده‌های خود را با سرعت و تنوع بیشتری اجرا کنند و با این حال، باید مراقب بود که خلاقیت به تقلید از الگوریتم‌ها محدود نشود و اصالت فردی حفظ شود.
هوش مصنوعی نوع مهارت‌هایی که دانش‌آموزان باید بیاموزند را دگرگون می‌کند
رضازاده با بیان اینکه بسیاری از ابزارهای هوش مصنوعی بر اساس زبان‌ها و فرهنگ‌های غالب جهانی طراحی شده است، ادامه می‌دهد: این موضوع ممکن است منجر به نادیده‌گرفتن زبان‌ها و فرهنگ‌های محلی شود؛ به عنوان مثال، دانش‌آموزانی که به زبان فارسی یا دیگر زبان‌های کمتر پشتیبانی‌شده آموزش می‌بینند، ممکن است با محدودیت‌هایی مواجه شوند و توسعه ابزارهای بومی‌سازی‌شده می‌تواند این شکاف را کاهش دهد.
وی با بیان اینکه هوش مصنوعی نه‌تنها شیوه یادگیری را تغییر می‌دهد، بلکه نوع مهارت‌هایی که دانش‌آموزان باید بیاموزند را نیز دگرگون می‌کند، می‌گوید: مهارت‌هایی مانند تحلیل داده، تفکر سیستمی، اخلاق فناوری و سواد رسانه‌ای اکنون به اندازه ریاضی و علوم اهمیت دارند و مدارس باید برنامه‌های درسی خود را به‌گونه‌ای بازطراحی کنند که دانش‌آموزان را برای آینده‌ای نامعلوم، اما فناورانه آماده سازند.
روانشناس و مشاوره کودک و نوجوان با اشاره به اینکه برای بهره‌برداری مؤثر از هوش مصنوعی در آموزش، وجود چارچوب‌های قانونی، اخلاقی و آموزشی ضروری است، اضافه می‌کند: سیاست‌گذاران باید به مسائل مربوط به عدالت آموزشی، مالکیت فکری و شفافیت الگوریتم‌ها توجه کنند و بدون نظارت هوشمندانه، استفاده از هوش مصنوعی ممکن است به جای ارتقای آموزش، به تعمیق نابرابری‌ها منجر شود.
فواید استفاده از هوش مصنوعی در روند آموزش / کاهش توانایی تفکر انتقادی و خلاقیت دانش‌آموزان با استفاده بی‌رویه از هوش مصنوعی
سمیه طاهری، روانشناس و مشاور خانواده با اشاره به افزایش دسترسی به دانش و منابع آموزشی با استفاده از هوش مصنوعی و با بیان اینکه هوش مصنوعی می‌تواند نقش یک معلم خصوصی را برای دانش‌آموزان ایفا کند، به خبرنگار پردیسان آنلاین می‌گوید: با ابزارهایی مانند چت‌بات‌ها، پلتفرم‌های یادگیری تطبیقی و برنامه‌های ترجمه و خلاصه‌سازی، دانش‌آموزان می‌توانند به منابع گسترده‌ای دسترسی پیدا کنند که متناسب با سطح و نیاز آنها تنظیم شده است و این فناوری به ویژه برای دانش‌آموزانی که در مناطق محروم زندگی می‌کنند یا به آموزش خصوصی دسترسی ندارند، فرصت‌های برابر ایجاد می‌کند.
وی با بیان اینکه یکی از مزایای مهم هوش مصنوعی، توانایی آن در ارائه بازخورد فوری و شخصی‌سازی‌شده است، می‌افزاید: دانش‌آموزان می‌توانند نقاط ضعف خود را سریع‌تر شناسایی کنند و با تمرین‌های هدفمند، مهارت‌های خود را بهبود دهند، همچنین بعضی ابزارها می‌توانند سبک یادگیری هر فرد را تشخیص دهند و محتوای آموزشی را بر اساس آن تنظیم کنند که منجر به یادگیری مؤثرتر و عمیق‌تر می‌شود.
روانشناس و مشاور خانواده با بیان اینکه استفاده بی‌رویه از هوش مصنوعی ممکن است باعث کاهش توانایی تفکر انتقادی و خلاقیت دانش‌آموزان شود، تصریح می‌کند: اگر دانش‌آموزان به جای تلاش برای حل مسائل، تنها پاسخ‌ها را از ابزارهای هوش مصنوعی دریافت کنند، مهارت‌های حل مسئله و تحلیل آنها تضعیف خواهد شد که این وابستگی می‌تواند در بلندمدت به کاهش استقلال فکری منجر شود.
خطرات هوش مصنوعی برای حریم خصوصی دانش‌آموزان / ترکیب هوش مصنوعی با آموزش سنتی
طاهری با بیان اینکه یکی از نگرانی‌های جدی، استفاده نادرست از هوش مصنوعی برای انجام تکالیف یا نوشتن مقالات بدون مشارکت واقعی دانش‌آموز است، ادامه می‌دهد: این موضوع نه تنها عدالت آموزشی را زیر سوال می‌برد، بلکه باعث می‌شود ارزیابی‌های تحصیلی اعتبار خود را از دست بدهند و مدارس و معلمان باید سیاست‌های روشنی درباره استفاده مجاز از این فناوری تدوین کنند تا از سوءاستفاده جلوگیری شود.
وی با بیان اینکه بسیاری از ابزارهای هوش مصنوعی برای عملکرد بهتر نیاز به جمع‌آوری داده‌های شخصی دارند، می‌گوید: این موضوع می‌تواند خطراتی برای حریم خصوصی دانش‌آموزان ایجاد کند، به‌ویژه اگر اطلاعات آنها بدون رضایت یا آگاهی کافی ذخیره یا تحلیل شود و آگاهی‌بخشی درباره امنیت دیجیتال و انتخاب پلتفرم‌های معتبر، از جمله اقدامات ضروری در این زمینه است.
روانشناس و مشاور خانواده با اشاره به اینکه استفاده مؤثر و ایمن از هوش مصنوعی نیازمند آموزش سواد دیجیتال و تفکر انتقادی است، اضافه می‌کند: دانش‌آموزان باید یاد بگیرند چگونه از این ابزارها به عنوان مکمل یادگیری استفاده کنند و ترکیب هوش مصنوعی با آموزش سنتی، در صورتی که با راهبردهای درست همراه باشد، می‌تواند تجربه‌ای غنی و تحول‌آفرین برای نسل آینده رقم بزند.
هوش مصنوعی می‌تواند با جمع‌آوری و تحلیل داده‌های آموزشی، تصویری دقیق از روند یادگیری هر دانش‌آموز ارائه دهد و دانش‌آموزانی که با کمک هوش مصنوعی مقاله، پروژه یا محتوای خلاقانه تولید می‌کنند، ممکن است با پرسش‌هایی درباره مالکیت فکری مواجه شوند که آیا محتوایی که با کمک یک الگوریتم تولید شده، متعلق به دانش‌آموز است؟ یا باید سهمی برای سازنده ابزار در نظر گرفت؟ این پرسش‌ها هنوز پاسخ‌های قطعی ندارند و نظام‌های آموزشی باید چارچوب‌های حقوقی شفافی برای استفاده از هوش مصنوعی در تولید محتوای دانش‌آموزی تدوین کنند.
استفاده مکرر از ابزارهای هوش مصنوعی، به‌ویژه در سنین کودکی و نوجوانی، می‌تواند بر رشد روانی و عاطفی تأثیر بگذارد و وابستگی به پاسخ‌های آماده، کاهش تعامل انسانی و مقایسه دائمی با عملکرد الگوریتم‌ها ممکن است باعث اضطراب، کاهش اعتماد به نفس یا حتی احساس بی‌هویتی شود، بنابراین آموزش استفاده متعادل و آگاهانه از فناوری باید بخشی از برنامه‌های تربیتی مدارس باشد.
از جنبه‌ای مثبت، هوش مصنوعی می‌تواند به شناسایی استعدادهایی کمک کند که در روش‌های سنتی آموزشی نادیده گرفته می‌شوند و به عنوان مثال، الگوریتم‌هایی که رفتارهای یادگیری را تحلیل می‌کنند، ممکن است توانایی‌های خاصی مانند تفکر فضایی، خلاقیت در حل مسئله یا مهارت‌های زبانی را کشف کنند و این قابلیت می‌تواند مسیر تحصیلی و شغلی دانش‌آموزان را به‌صورت دقیق‌تری هدایت کند، به شرطی که با نگاه انسانی و تربیتی همراه باشد.
اگرچه هوش مصنوعی می‌تواند آموزش را دموکراتیک‌تر کند، اما در عمل ممکن است شکاف آموزشی را نیز افزایش دهد و دانش‌آموزانی که به اینترنت پرسرعت، دستگاه‌های هوشمند و پلتفرم‌های پیشرفته دسترسی دارند، از مزایای بیشتری برخوردار هستند و در مقابل، دانش‌آموزان مناطق محروم یا خانواده‌های کم‌درآمد ممکن است از این امکانات بی‌بهره باشند و برای جلوگیری از این شکاف، سیاست‌گذاران باید زیرساخت‌های دیجیتال را به‌صورت عادلانه توسعه دهند.
