به گزارش سرویس ترجمه پردیسان آنلاین، طراحی شهری فراگیر، رویکردی نوین و انسانی است که هدف آن فراهم آوردن محیطی امن، راحت و قابل دسترس برای تمام شهروندان، به ویژه افرادی است که با محدودیت‌های جسمی، حسی یا ذهنی زندگی می‌کنند. این طراحی فراتر از دسترسی معمول است و به دنبال ایجاد فضایی است که همه اعضای جامعه بتوانند به‌صورت خودکفا و با عزت نفس زندگی کنند و از امکانات و خدمات شهری بهره‌مند شوند.
تجربه‌های موفق جهانی نشان می‌دهد که با به‌کارگیری فناوری‌های نوین، برنامه‌ریزی دقیق و توجه به نیازهای ویژه، می‌توان محیط‌های شهری را به‌گونه‌ای شکل داد که علاوه بر افزایش کیفیت زندگی افراد دارای معلولیت، جامعه را نیز انسانی‌تر، برابرتر و پایدارتر سازد. برای مثال کپنهاگ و وین با درک اهمیت بهداشت روان در طراحی شهری، فضاهایی جهت کاهش اضطراب اجتماعی ایجاد کرده‌اند. این شهرها برنامه‌های متنوعی در زمینه توسعه فضاهای سبز و پارک‌ها با اندازه‌ها و امکانات متنوع اجرا کرده‌اند تا شهروندان بتوانند در مقابل محیط‌های پرجمعیت، فضایی آرام و خلوت برای بازتوانی روانی پیدا کنند.
یکی از نوآوری‌های قابل توجه در این شهرها، استفاده از سیستم‌های هوشمند در بعضی مناطق است که با جمع‌آوری داده‌های زنده از میزان تجمع مردم، امکان راهنمایی شهروندان برای انتخاب مسیرها و زمان‌های خلوت‌تر را فراهم می‌کند. این فناوری به کاربران اجازه می‌دهد تا با برنامه‌ریزی دقیق‌تر، از ورود به جمعیت‌های انبوه و بسیار شلوغ پرهیز کنند؛ این موضوع برای افراد دچار اضطراب اجتماعی یا شرایط مشابه بسیار اهمیت دارد.
نورپردازی و دکوراسیون شهری در کپنهاگ و وین بیشتر آرامش‌بخش است و تمرکز طراحی بر ایجاد حس امنیت و کنترل وضعیت محیطی قرار گرفته است. مبلمان و تجهیزات شهری به‌شکلی طراحی شده‌اند که افراد بتوانند راحت‌تر فاصله‌های اجتماعی مناسب را حفظ کنند.
نیمکت‌ها، سایه‌بان‌ها، دیواره‌های جداکننده گیاهی و ستون‌ها نه‌تنها عملکردی هستند، بلکه جنبه‌های زیبایی‌شناسی دارند که به کاهش فشار روانی و افزایش حس امنیت کاربران کمک می‌کنند. استفاده از نورپردازی غیرتهاجمی، رنگ‌های طبیعی و فضاهای آرام نیز تمرکز بر حس آرامش و امنیت را در این محیط‌های شهری تقویت می‌کند.
مطالعات روانشناختی و میدانی در کپنهاگ و وین نشان داده است که این طراحی‌ها و فضاهای ارتقا یافته منجر به کاهش ۱۵ درصدی علائم اضطراب اجتماعی در میان استفاده‌کنندگان مستمر شده‌اند. کاهش اضطراب نه‌تنها باعث بهبود کیفیت زندگی فردی شده، بلکه در ارتقای تعاملات اجتماعی و تقویت حس تعلق به جامعه نیز مؤثر واقع شده است. سلامت روان را به‌عنوان بخشی اساسی از سیاست‌های طراحی شهری می‌تواند فضاهای عمومی را به مکانی امن، دوست‌داشتنی و قابل دسترس برای همه تبدیل کند.
بوینوس‌آیرس، شهری برای کودکان اوتیسم
بوینوس‌آیرس به‌عنوان پایتخت آرژانتین، در سال‌های اخیر اهتمام ویژه‌ای برای طراحی شهری سازگار با نیازهای کودکان مبتلا به اوتیسم نشان داده و طرح‌های نوآورانه‌ای را در طراحی شهری اجرا کرده است تا این گروه از کودکان و خانواده‌هایشان بتوانند بهتر در محیط‌های شهری زندگی کنند و آموزش ببینند. کودکان مبتلا به اختلال طیف اوتیسم دارای ویژگی‌های رفتاری، حسی و ارتباطی ویژه‌ای هستند که نیازمند محیط‌هایی با ساختار واضح، قابل پیش‌بینی و بدون محرک‌های بیش از حد استرس‌زا است. این کودکان به محرک‌های نوری شدید، صداهای بلند یا ناگهانی و فضایی شلوغ حساسیت نشان می‌دهند و نیازمند فضاهای آرام، رنگ‌های ملایم و ابزارهای ساده راهنمایی بصری هستند تا بتوانند بهتر جهت‌یابی کنند و بدون اضطراب در محیط‌های شهری حضور پیدا کنند.
این شهر با تشکیل کمیته‌ای تخصصی متشکل از معماران، روانشناسان و مسئولان بهداشت از سال ۲۰۲۲ گام‌های بلندی برای تدوین شاخص‌ها و برنامه‌های ویژه برداشت تا استانداردهای محیطی مناسب برای کودکان اوتیسم را بررسی کند و ایده‌های کاربردی را به شهرداری پیشنهاد دهد. مسئولیت اجرایی برنامه‌ها با شهرداری، انجمن‌های حمایت از بیماران اوتیستیک، مراکز آموزشی و سازمان‌های مردمی مرتبط است.
یکی از ستون‌های اصلی این پروژه ایجاد «مناطق آرام» در ایستگاه‌های مترو، مدارس و فضاهای عمومی پر ازدحام است که با حذف یا کاهش آلودگی‌های صوتی، نورپردازی ملایم و به حداقل رساندن محرک‌های ناهمگن محیطی، اضطراب و استرس کودکان را به‌شدت کاهش می‌دهد. استفاده از تابلوهای راهنمای تصویری ساده و رنگی در این مناطق، جایگزین تابلوهای متنی شده است تا هدایت کودکان راحت‌تر صورت گیرد. علاوه بر این، ایجاد فضاهای بازی حسی و باغ‌های درمانی در نقاط مختلف شهر، به توانمندسازی شناختی، تقویت توانایی‌های حسی و افزایش تعاملات اجتماعی این کودکان کرده است.
شهرداری بوینوس‌آیرس در پروژه‌ای مستقل بیش از ۱۰ میلیون دلار سرمایه‌گذاری کرده است و با بهره‌گیری از فناوری‌های جدید، سیستم‌های نور و صدا را به‌صورت هوشمند مدیریت می‌کند تا بهترین شرایط را برای این کودکان فراهم سازد. به‌عنوان مثال، سنسورهای صوتی در بعضی مدارس و فضاهای بازی نصب شده است که داده‌های آن برای کنترل لحظه‌ای شدت سروصدا به کمپ‌های کنترل شهری ارسال می‌شود. بررسی‌های آماری در سال ۲۰۲۴ نشان داد که این اقدامات منجر به کاهش ۳۰ درصدی رفتارهای پرخاشگرانه و بحران‌های هیجانی در کودکان اوتیسم و افزایش رضایتمندی خانواده‌ها شده است.
علاوه بر فضای فیزیکی، آموزش و آگاهی‌رسانی بخش لاینفک برنامه‌های بوینوس‌آیرس است. دوره‌های آموزشی برای معلمان، کارکنان حمل‌ونقل عمومی و پرسنل ادارات شهر برگزار شده است تا آنان به نیازهای ویژه این کودکان حساس‌تر شوند و خدمات بهتری ارائه دهند. این رویکرد جامع، پیوند مثبتی میان سلامت روان، آموزش و طراحی محیطی برقرار کرده است که بوینوس‌آیرس را به مدل موفقی در طراحی شهری دوستدار اوتیسم تبدیل کرده است.
محیط‌های ایمن برای تسهیل زندگی بیماران آلزایمری در پورتلند
پورتلند یکی از پیشگامان جهان در زمینه طراحی شهری دوستدار افراد مبتلا به آلزایمر است که طی سال‌های اخیر با توسعه برنامه‌های هدفمند، فضای شهری خود را برای افزایش استقلال، ایمنی و کیفیت زندگی این گروه از شهروندان بازسازی کرده است. شهرداری پورتلند از سال ۲۰۱۸ با تشکیل کمیته‌ای تخصصی متشکل از متخصصان سلامت، برنامه‌ریزان شهری و سازمان‌های مربوط به سالمندان، طراحی شهری را با رویکرد ویژه حمایت از بیماران مبتلا به زوال عقل آغاز کرد. این کمیته مسئول سنجش نیازها، تدوین راهکارها و هماهنگی اجرای پروژه‌هاست.
یکی از مهم‌ترین اقدامات پورتلند، توسعه مسیرهای پیاده‌روی مشخص و روان با علائم رنگی و نمادهای ساده است که به بیماران کمک می‌کند مسیرهای شهری را با سهولت و بدون سردرگمی طی کنند. این مسیرها بر اساس تحقیقات روانشناسی و نیازهای حرکتی افراد دارای زوال عقل طراحی شده‌اند تا زاویه دید، رنگ نور و فاصله تابلوها به‌گونه‌ای باشد که سردرگمی و اضطراب را به حداقل برساند. مسیرها دارای سطوح غیرلغزنده هستند و در محل‌های مناسب، نقاط استراحت با مبلمان شهری مخصوص طراحی شده‌اند.
مبلمان شهری که در این مسیرها به کار رفته است شامل نیمکت‌های ارگونومیک با روکش ضدلغزش و پناهگاه‌های کوچک است تا بیماران پس از خستگی بتوانند به‌راحتی استراحت کنند، در حالت آرامش قرار گیرند و اضطراب ناشی از حضور در اجتماع در آن‌ها کاهش پیدا کند. این فضاها به‌گونه‌ای طراحی شده‌اند که امکان تعامل اجتماعی را فراهم آورند اما به شکلی که فشردگی، ازدحام و تحریک بیش از حد ایجاد نشود.
نورپردازی نیز از اهمیت فراوانی برخوردار است. پورتلند از نورپردازی غیرخیره‌کننده و غیرمستقیم استفاده می‌کند که چشم بیماران را اذیت نکند و امنیت عبور و مرور در شب را تضمین کند. چراغ‌های ال‌ای‌دی هوشمند در شب فعال می‌شوند و بر اساس زمان و حضور افراد، روشنایی را تنظیم می‌کنند. این اقدام باعث کاهش خطر سقوط و افزایش رفاه افراد می‌شود.
شورای شهر پورتلند با اختصاص بودجه‌ای بالغ بر ۱۵ میلیون دلار طی پنج سال اخیر، امکان اجرای فناوری‌های هوشمند در فضاهای عمومی را تأمین کرده است. سنسورهای هوشمند در پارک‌ها و گذرگاه‌ها نصب شده‌اند تا حضور افراد مبتلا به آلزایمر را تشخیص دهند و اطلاعات لازم را به مراکز کنترل ارسال کنند. این سیستم به مدیران شهری امکان می‌دهد به‌سرعت در رویارویی با نیازهای احتمالی بیماران یا مشکلات ایمنی واکنش نشان دهند.
داده‌های جمع‌آوری شده نشان می‌دهد که این فناوری‌ها موجب کاهش ۲۵ درصدی گزارشات ناپدید شدن افراد آلزایمری و افزایش ۳۰ درصدی حضور فعال آن‌ها در فضاهای عمومی شده است. نتایج مطالعات سیاست‌گذاران محلی نیز حکایت از آن دارد که ایجاد فضاهای باز و محیط‌های اجتماعی در پورتلند باعث افزایش ۲۰ درصدی تعامل اجتماعی و کاهش ۱۵ درصدی علائم افسردگی در بیماران شده است.
مشارکت جامعه و ارتقای آگاهی عمومی درباره بیماری زوال عقل از طریق کارگاه‌های آموزشی و کمپین‌های رسانه‌ای، بخش دیگری از استراتژی‌های پورتلند است که به حمایت روانی و اجتماعی این افراد کمک قابل‌توجهی کرده است. کارگاه‌های آموزشی منظم برای خانواده‌ها، مراقبان، کارکنان مراکز بهداشتی و کارکنان شهری برگزار می‌شود تا با چالش‌های بیماران زوال عقل آشنا شوند و بتوانند خدمات مناسب و حمایت‌های روانی را ارائه دهند. کمپین‌های رسانه‌ای و مشارکت‌های اجتماعی نیز در این زمینه نقش مهمی دارند و به تقویت همبستگی اجتماعی و کاهش انگ بیماری کمک می‌کنند. این اقدامات نشانگر آینده‌ای امیدوارکننده برای این گروه از اعضای جامعه و خانواده‌هایشان است.
