تاب‌آوری اقتصادی در معدن به توانایی برای اکتشاف، استخراج و فرآوری مواد معدنی اشاره دارد که نیازمند رویکردی کل‌نگر است تا ترکیبی از نوآوری، مداخلات و مشارکت دولتی و خصوصی ایجاد شود تا در مواجهه با این چالش‌ها بتوان به منابع معدنی پایدارتری دست‌یافت.
پایگاه خبری تحلیلی پردیسان آنلاین- مهرداد فقیهیان، مدیرعامل شرکت معدنی و صنعتی فولادسنگ مبارکه: تاب‌آوری (Resilience) به ظرفیت بازگشت، ثبات و ادامه عملکرد مؤثر در مواجهه با چالش‌ها، اختلالات یا تغییرات اشاره دارد. به‌واقع تاب‌آوری به معنای جلوگیری از چالش‌ها یا اجتناب از مشکلات نیست، بلکه به معنای ایجاد قدرت و انعطاف‌پذیری برای عبور موفقیت‌آمیز از آن‌ها است.
اگرچه تاب‌آوری و پایداری باهم مرتبط هستند اما در مفهوم متمایز قلمداد می‌شوند چراکه تاب‌آوری به توانایی یک سیستم برای جذب شوک‌ها و تنش‌ها و بازیابی همراه با سازگاری مؤثر برای حفظ عملکردها و ساختار اصلی خود اشاره دارد، اما پایداری به معنی توانایی حفظ یا ادامه سطح معینی از فعالیت، عملکرد یا دسترسی به منابع در درازمدت بدون کاهش یا تخریب منابع در دسترس است.
تاب‌آوری اقتصادی در معدن به توانایی برای اکتشاف، استخراج و فرآوری مواد معدنی اشاره دارد که نیازمند رویکردی کل‌نگر است تا ترکیبی از نوآوری، مداخلات و مشارکت دولتی و خصوصی ایجاد شود تا در مواجهه با چالش‌ها بتوان به منابع معدنی پایدارتری دست‌یافت.
طبق گزارش پایش طرح جامع فولاد کشور، برای دستیابی به تولید ۵۵ میلیون تن فولاد خام در افق ۱۴۰۴ نیاز به استخراج سالیانه ۱۶۷ میلیون تن سنگ‌آهن با عیار ۴۵ است ولی با لحاظ ضرایب تبدیل واقعی محصولات میانی زنجیره تولید فولاد و در نظرگیری عیار متوسط ۳۵ تا ۴۰ درصد برای سنگ استخراجی، میزان نیاز تا ۲۲۰ میلیون تن در سال افزایش می‌یابد. بر اساس گزارش‌های بین‌المللی میزان استخراج سنگ‌آهن کشور در سال ۲۰۲۲ میلادی، ۷۵ میلیون تن بوده و حتی با فرض پذیرش افزایش این توان به ۱۲۰ میلیون تن، بازهم ۱۰۰ میلیون تن در سال، کمبود استخراج سنگ‌آهن در کشور وجود دارد.
افزایش تولید سنگ‌آهن، نیاز به برنامه‌ریزی اصولی و سرمایه‌گذاری قابل‌توجهی برای تجهیز و استخراج معادن دارد. از طرف دیگر چنانچه میزان استخراج نیز افزایش یابد حجم ذخایر قطعی فعلی سنگ‌آهن که ۲.۷ میلیاردتن است تکافوی حدود ۱۵ سال تأمین پایدار سنگ‌آهن مصرفی را دارد. در شرایط کمبود تولید سنگ‌آهن، شرکت‌هایی مانند فولاد مبارکه که در حال حاضر مالک ذخایر عمده سنگ‌آهن نیستند بیشترین سهم از کمبود را خواهد داشت. همچنین برآورد می‌گردد حدود ۳۰ میلیون تن در سال کسری تولید سنگ‌آهن به فولاد مبارکه تحمیل شود. چنانچه فقط از دید تأمین کنسانتره مصرفی خطوط گندله‌سازی فولاد مبارکه و فولاد سنگان به موضوع پرداخته شود، بر اساس شرایط فروش کنسانتره و ظرفیت گندله‌سازی‌ها انتظار است که حدود ۶ میلیون‌تن از کنسانتره موردنیاز، قابل تأمین از بازار نبوده و لازم است با در اختیار داشتن ذخیره متناسب و استخراج سنگ‌آهن و تولید کنسانتره توسط گروه فولاد مبارکه، این میزان کمبود تأمین گردد. برای تولید ۶ میلیون تن کنسانتره با در نظر گرفتن ضریب ۰.۶ تبدیل سنگ‌آهن به کنسانتره، به ۱۰ میلیون تن سنگ‌آهن با عیار متوسط ۴۵ نیاز است. برای تأمین ۱۰ میلیون تن سنگ‌آهن در سال حدود ۱۰۰ میلیون تن ذخیره قطعی باید اکتشاف گردد.
نگاه اجمالی به آمار توزیع کنسانتره آهن کشور وضعیت بحرانی استخراج سنگ‌آهن را نشان می‌دهد. بر اساس اطلاعات منتشرشده، در حال حاضر ظرفیت تولید گندله کشور ۶۶ میلیون تن در سال است که به حدود ۷۰ میلیون تن کنسانتره نیاز دارد. ظرفیت تولید کنسانتره در کشور ۶۳ میلیون تن بوده که باوجوداین مقدار ظرفیت فقط ۵۶ میلیون تن کنسانتره تولید می‌شود. دلیل عمده عدم استفاده از ظرفیت تولید کنسانتره کشور، کمبود سنگ‌آهن است. بررسی توسعه زنجیره تولید نشان می‌دهد که در سال‌های آتی کمبود استخراج سنگ‌آهن به دلیل عدم اکتشاف ذخایر قابل‌توجه تشدید خواهد شد. برای تأمین ۳۰ میلیون تن سنگ‌آهن در سال لازم است ذخایر قطعی به میزان حداقل ۳۰۰ میلیون تن در اختیار داشته و به‌طور متوسط در هرسال، ۳۰ میلیون تن ذخیره قطعی جدید کشف شود. اکتشاف این مقدار ذخیره قطعی بر اساس روندهای آماری موجود نیاز به حداقل ۱۰۰ هزار متر حفاری اکتشافی در سال دارد.همچنین با در نظر گرفتن نسبت باطله‌برداری می‌توان نتیجه گرفت که میزان ماده معدنی و باطله‌ای که باید در طول سال حمل و دپو شود در حدود ۵۰ میلیون تن است که برای این میزان حمل باید ناوگان حمل و ترابری متناسب به‌کار گرفته شود.
شواهد و بررسی‌های انجام شده نشان می‌دهد که امکانات، تجهیزات و توانمندی این حجم از اکتشافات در کشور وجود ندارد. بر این اساس صنعت فولاد کشور در بخش معدنی با چالش تأمین مواد اولیه مواجه است که نیازمند اتخاذ تصمیمات و رویکردهایی متناسب با تاب‌آوری این صنعت در برابر چالش پیش رو است.
تاب‌آوری اقتصادی در معدن به توانایی برای اکتشاف، استخراج و فرآوری مواد معدنی اشاره دارد که نیازمند رویکردی کل‌نگر است تا ترکیبی از نوآوری، مداخلات و مشارکت دولتی و خصوصی ایجاد شود تا در مواجهه با این چالش‌ها بتوان به منابع معدنی پایدارتری دست‌یافت. با این توصیف ابعاد و شاخص‌های ایجادکننده تاب‌آوری باید شناسایی و برای حالات مختلف آن برنامه‌ریزی کرد تا در صورت بروز شوک انعطاف‌پذیری لازم وجود داشته باشد.
گروه فولاد مبارکه با توجه به لزوم اکتشافات گسترده و به‌ویژه عمیق در راستای پی‌جویی و کشف ذخایر سنگ‌آهن و ضرورت ایجاد ذخایر استراتژیک و تأمین پایدار این ماده معدنی با دوراندیشی اقدامات قابل‌توجهی را در دستور کار قرارداده است.
Monday, 23 December , 2024