به گزارش پردیسان آنلاین از کرمان، موضوع مجازات‌های جایگزین حبس سال‌هاست در قوانین قضائی کشور جای خود را باز کرده، اما در چند سال اخیر، شکل تازه‌ای از این رویکرد انسان‌محور و فرهنگی با عنوان مجازات جایگزین حبس با کتاب ظهور کرده است.
در این طرح به‌جای آن‌که فرد مرتکب جرم جزئی پشت میله‌ها بنشیند، موظف می‌شود کتابی بخواند، خرید کند یا کتابخانه‌ای را تجهیز کند، اندیشه‌ای که در ظاهر ساده، اما از نظر اجتماعی و فرهنگی بسیار تأثیرگذار است.
این شیوه خلاقانه در مدت کوتاهی بازتاب گسترده‌ای میان فعالان فرهنگی و نهادهای قضائی پیدا کرد و سازوکاری طراحی شد تا بخشی از محکومان به‌جای گذراندن ماه‌ها در حبس، به کتاب‌خوانی، مشارکت در طرح‌های فرهنگی یا کمک مالی و تجهیزاتی به کتابخانه‌های مناطق محروم بپردازند.
هدف این طرح، تنها کاهش آمار زندانیان نیست، بلکه بازسازی فرد از طریق فرهنگ است و به زعم کارشناسان، خواندن کتاب موجب افزایش قدرت درک، کنترل هیجانات و رشد اجتماعی می‌شود و همین امر می‌تواند چرخه جرم را در نوبت بعدی متوقف کند.
در حال حاضر طرح کتاب به جای کیفَر عملاً به یک مدل بومی اصلاح تربیتی تبدیل شده است و اگر فردی تخلف یا رفتار خلاف شأن اجتماعی دارد، به جای آن‌که مجازات حبس بخورد، موظف می‌شود در حوزه کتاب اقدامی کند تا از تنبیه به سمت آموزش حرکت کند.
در پاره‌ای موارد محکومان خرید تعدادی کتاب برای مدارس و کتابخانه‌های مناطق محروم را به‌عنوان جبران خسارت اجتماعی پذیرفته‌اند که علاوه بر تلطیف چهره عدالت، آثار ملموسی در گسترش فرهنگ کتاب‌خوانی به‌جای فرهنگ ترس ایجاد کرده است.
اهدای کتاب و تدریس رایگان در مناطق محروم به جای حبس در کرمان
احمد قربانی، رئیس محاکم کیفری دو کرمان با اشاره به اجرای احکام فرهنگی و انسانی در قالب مجازات‌های جایگزین حبس به خبرنگار پردیسان آنلاین می‌گوید: در برخی پرونده‌ها به جای زندان، محکومان موظف شده‌اند کتابخانه‌ها را تجهیز کنند، کتاب بخوانند یا در مناطق محروم به تدریس و خدمت بپردازند.
وی با بیان اینکه این رویکرد بازدارنده است و موجب اصلاح درونی افراد و تغییر نگاه جامعه به عدالت قضائی می‌شود، می‌افزاید: در این طرح، تلاش شده است تا مجازات‌ها علاوه بر جنبه قانونی، تأثیر تربیتی، فرهنگی و بازدارندگی نیز داشته باشند.
رئیس محاکم کیفری دو کرمان ادامه می‌دهد: فلسفه اصلی این اقدامات، اصلاح فرد و جامعه از مسیر فرهنگ و آگاهی است؛ در برخی پرونده‌ها فرد به جای زندان یا جزای نقدی، به فعالیت‌های فرهنگی و اجتماعی محکوم شده تا حس مسئولیت اجتماعی و اخلاقی در او تقویت شود.
وی با ذکر مثالی اضافه می‌کند: در یک پرونده تصادف منجر به فوت، به جای اجرای مجازات حبس، دادگاه حکم داد که فرد محکوم، تعداد قابل‌توجهی کتاب خریداری و آن‌ها را به کتابخانه دانشگاه شهید باهنر کرمان اهدا کند.
قربانی به نمونه دیگری در این‌باره اشاره می‌کند و می‌گوید: در مورد دیگری، دادگاه به جای حبس، متهم را به ۴۰۰ ساعت تدریس رایگان در مناطق محروم محکوم کرد که موجب شد در همان مناطقی که نیازمند آموزش بود، خدمات داوطلبانه ارائه دهد.
وی با تأکید بر اینکه تجربه نشان داده است که چنین احکامی، آثار انسانی و تربیتی بیشتری دارند، می‌گوید: وقتی مجرم با اندیشه‌ها و آموزه‌های اخلاقی و انسانی در کتاب‌ها روبه‌رو می‌شود، نوع نگاهش به جامعه و زندگی تغییر پیدا می‌کند.
رئیس محاکم کیفری دو کرمان می‌گوید: وقتی جامعه شاهد است که قضاوت با نگاه سازنده و اصلاحی انجام می‌شود، اعتماد عمومی نسبت به عدالت تقویت می‌شود و همگان درمی‌یابند که مجازات فقط برای انتقام نیست، بلکه فرصتی برای بازسازی انسان است.
بازگشت عزتمندانه به جامعه با اجرای طرح جایگزین حبس با کتاب
طرح جایگزین حبس علاوه بر جنبه مالی، مشارکت افراد در طرح‌های علمی و فرهنگی و نوعی بازسازی عزت‌نفس است، زیرا آنان به‌جای زندانی شدن و تجربه برچسب مجرمانه در جریان مطالعه و آموزش، حس مفید بودن را دوباره کشف می‌کنند.
اعمال مجازات فرهنگی مبتنی بر کتاب، نگاهی مدرن به عدالت است که در این طرح، فرد مجازات می‌شود اما در عین حال یاد می‌گیرد و رشد می‌کند، این رویکرد نه‌تنها آسیب اجتماعی را کاهش می‌دهد بلکه امکان بازگشت عزتمندانه به جامعه را فراهم می‌کند.
قاضی در طرح مجازات جایگزین حبس، با رویکرد انسانی، مجازات را به فرصت تبدیل می‌کند و خواندن کتاب به عمل اجتماعی و بازسازی درونی بدل می‌شود و مردمی که شاهد اجرای این مجازات‌ها هستند، اغلب واکنش‌های مثبتی نشان می‌دهند.
