به گزارش پردیسان آنلاین، گردشگری روستایی نوعی از گردشگری است که در آن مسافران برای تجربه مستقیم سبک زندگی، آداب و رسوم، طبیعت بکر و میراث فرهنگی مردم روستا به مناطق روستایی سفر می‌کنند، در این شیوه از گردشگری، هدف تنها بازدید نیست، بلکه مشارکت در زندگی محلی و لمس اصالت فرهنگی است؛ گردشگر ممکن است در پخت نان محلی، برداشت زعفران یا قالیبافی شرکت کند، در خانه‌های بومی اقامت کند و حتی در مراسم محلی یا جشن‌های کشاورزی حضور پیدا کند.
این نوع گردشگری در کشورهای مختلف جهان چون فرانسه، ایتالیا، ژاپن، نپال و هند، به عامل اصلی حفظ تعادل میان توسعه اقتصادی و هویت بومی تبدیل شده است، در ایران نیز، اگر این مسیر به‌درستی برنامه‌ریزی شود، می‌تواند همزمان باعث رونق اقتصادی و تقویت فرهنگ محلی شود.
از جنگل‌های شمال تا کویر مرکزی؛ گوناگونی حیرت‌انگیز ایران روستایی
شمال سبز و روستاهای مه‌آلود
در شمال ایران، هر روستا چهره‌ای متفاوت از زندگی دارد. روستای مازیچال در ارتفاعات کلاردشت، با چشم‌انداز اقیانوس ابر، پناهگاهی برای عاشقان سکوت و طبیعت است. کندلوس با موزه‌ی مردم‌شناسی‌اش، نمونه‌ای درخشان از پیوند گردشگری و فرهنگ بومی محسوب می‌شود. جواهرده در رامسر و زیارت در گرگان نیز به دلیل ترکیب جنگل، کوه و چشمه‌های زلال، هر سال میزبان هزاران گردشگر هستند.
غرب ایران؛ سرزمین کوه، آئین و موسیقی
در غرب، روستاهایی چون اورامانات در کردستان، با معماری پلکانی و موسیقی اصیل کردی، در فهرست جهانی یونسکو ثبت شده‌اند. در سرآقاسید (چهارمحال و بختیاری)، خانه‌ها از سنگ‌های طبیعی ساخته شده و در دل کوه جان گرفته‌اند، در هورامان تخت، مراسم سنتی پیر شالیار جلوه‌ای از همبستگی اجتماعی در بستر کوهستان است.
مرکز ایران؛ کویر، تاریخ و معماری خشتی
در دل کویر مرکزی، روستاهای تاریخی چون ابیانه، با خانه‌های سرخ‌رنگ و پوشش سنتی مردمش، یکی از قدیمی‌ترین نمونه‌های زندگی روستایی در ایران است. خرانق در یزد، با قلعه و کاروانسرای خشتی‌اش، روح تاریخ را در دل سکوت کویر زنده نگه داشته است. در خراسان جنوبی، روستای اصفهک نمونه‌ای از بازسازی هوشمندانه‌ی معماری بومی است که به اقامتگاه بوم‌گردی تبدیل شده و گردشگران را از سراسر دنیا جذب می‌کند.
جنوب ایران؛ فرهنگ دریا و زندگی با باد و نمک
در جنوب، روستاهای ساحلی و جزیره‌ای مانند برکه‌خلف و شهر لافت در قشم، با بادگیرهای مرتفع، درختان کنار و لنج‌سازی‌های سنتی، جلوه‌ای منحصربه‌فرد از گردشگری دریایی و روستایی را ارائه می‌دهند. طبل و سُهیلی، از دیگر روستاهای بکر جزیره قشم‌اند که زنان آن با صنایع دستی خاص چون حصیربافی و دوخت لباس‌های بندری، در رونق اقتصادی جامعه نقش اساسی دارند.
شرق و شمال شرق؛ سرزمین زعفران و فرهنگ خراسانی
در خراسان رضوی و جنوبی، روستاهایی چون قاسم‌آباد، میامی و نیش‌تک با زمین‌های زعفران و مراسم سنتی برداشت آن، جاذبه‌ای بی‌بدیل برای گردشگران داخلی و خارجی فراهم کرده‌اند. همچنین روستاهای کلات نادری و ریاب با بافت سنتی و قلعه‌های تاریخی‌شان، چهره‌ای از اصالت خراسان قدیم را حفظ کرده‌اند.
ظرفیت‌های اقتصادی و فرهنگی گردشگری روستایی
گردشگری روستایی تنها مسیری برای لذت بردن از طبیعت نیست، بلکه موتور محرکه‌ای برای توسعه اقتصادی و اجتماعی در مناطق کم‌برخوردار است. با راه‌اندازی اقامتگاه‌های بوم‌گردی، فروش محصولات محلی (مانند عسل، لبنیات، فرش و سفال)، و برگزاری جشنواره‌های روستایی، می‌توان زمینه‌ی اشتغال پایدار برای جوانان روستا را فراهم کرد.
از سوی دیگر، این نوع گردشگری به بازگشت مهاجران به روستا و حفظ میراث فرهنگی کمک می‌کند. در بسیاری از مناطق، گردشگری سبب شده صنایع دستی از فراموشی نجات یابد و مهارت‌هایی مانند سفالگری، چادرشب‌بافی، نان‌پزی سنتی یا موسیقی محلی دوباره جان بگیرد.
چالش‌ها و ضرورت برنامه‌ریزی ملی
با وجود این ظرفیت عظیم، گردشگری روستایی در ایران هنوز از نبود زیرساخت‌های مناسب، ضعف بازاریابی، کمبود آموزش‌های تخصصی برای ساکنان روستا و فقدان حمایت مالی رنج می‌برد. بسیاری از روستاهای مستعد، راه‌های دسترسی نامناسب، نبود شبکه فاضلاب و امکانات اقامتی ابتدایی دارند. علاوه بر آن، در برخی مناطق، ورود بی‌برنامه گردشگران باعث تخریب محیط زیست و تغییر سبک زندگی بومی شده است.
برای رفع این مشکلات، نیاز به برنامه‌ریزی جامع در سطح ملی وجود دارد؛ برنامه‌ای که شامل آموزش جامعه محلی، سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها، تبلیغ و برندسازی روستاهای شاخص، و همچنین تدوین قوانین مشخص برای حفاظت از محیط و فرهنگ بومی باشد.
ایران با تنوع اقلیمی و فرهنگی‌اش، یکی از بهترین بسترها برای شکوفایی گردشگری روستایی در جهان به شمار می‌رود. این نوع گردشگری می‌تواند همزمان حافظ سنت و مولد توسعه باشد؛ حلقه‌ای میان گذشته و آینده، میان طبیعت و انسان.
اگر نگاه مسئولان، رسانه‌ها و جامعه به روستا تغییر کند، اگر زیرساخت‌ها فراهم و روایت‌گری روستایی تقویت شود، بی‌تردید ایران می‌تواند از دل همین روستاهای کوچک، افقی بزرگ برای توسعه پایدار، هویت فرهنگی و رونق اقتصادی ترسیم کند.
