به گزارش پردیسان آنلاین، در جهانی که توازن قدرت به‌سوی بلوک‌های منطقه‌ای در حرکت است، سازمان همکاری اقتصادی (اکو) بار دیگر در کانون توجه قرار گرفت. چهارمین نشست وزرا و مقامات کشورهای عضو این سازمان در تهران، نه‌تنها نشانه‌ای از اراده سیاسی دولت‌ها برای تعمیق همکاری‌ها بود، بلکه تلاشی هدفمند برای بازتعریف نقش کشورها در امنیت، توسعه و پیوندهای اقتصادی منطقه‌ای به شمار می‌رفت.
تهران؛ نقطه عزیمت تازه برای همکاری‌های منطقه‌ای
برگزاری این نشست با حضور رئیس‌جمهور ایران، وزرای کشور عضو و دبیرکل اکو، بار دیگر تهران را به مرکز گفت‌وگوی منطقه‌ای تبدیل کرد، در این اجلاس، مقامات کشورهای پاکستان، تاجیکستان، ترکمنستان، آذربایجان، افغانستان، قزاقستان، قرقیزستان، ترکیه و ازبکستان به همراه وزیر کشور عمان و معاون وزیر کشور عراق به عنوان میهمان حضور داشتند.
رئیس‌جمهور ایران در سخنانی تأکید کرد: «موفقیت در همکاری‌های منطقه‌ای نیازمند زیرساخت‌هایی پایدار، تاب‌آور و قابل پیش‌بینی است؛ زیرساخت‌هایی که وزارتخانه‌های کشور در شکل‌گیری و تقویت آن نقش کلیدی دارند.»
مسعود پزشکیان، برگزاری مجدد این نشست را نشانه عزم تازه اعضا برای حرکت در مسیر همگرایی دانست و گفت: وزارتخانه‌های کشور فراتر از وظایف اداری خود، مسئول تأمین امنیت و آرامش اجتماعی‌اند؛ دو مؤلفه بنیادینی که بدون آنها، توسعه اقتصادی معنا ندارد.
امنیت، زیربنای توسعه
در فضای چندقطبی امروز، همکاری‌های امنیتی میان کشورها به اندازه همکاری‌های اقتصادی اهمیت یافته است. پزشکیان با اشاره به همین پیوند گفت: «مدیریت مرزها، مقابله با قاچاق انسان و مواد مخدر، مبارزه با تروریسم و مهاجرت غیرقانونی، زمینه‌ساز شکل‌گیری توسعه پایدار در سطح منطقه است.»
او همچنین از در دست اقدام بودن تأسیس «پلیس منطقه‌ای اکوپل» خبر داد؛ نهادی که می‌تواند در مقابله با تهدیدات فراملی نقش مؤثری ایفا کند و خلأ همکاری انتظامی میان کشورهای عضو را برطرف سازد.
به گفته رئیس‌جمهور، ظرفیت‌های سازمان اکو همچنان کمتر از آنچه باید، مورد بهره‌برداری قرار گرفته‌اند.
گفت‌وگوهای دوجانبه؛ از امنیت تا تجارت
در حاشیه اجلاس، مسعود پزشکیان در دیدار با وزرای کشور تاجیکستان و پاکستان، بر ضرورت تقویت همبستگی و توسعه متوازن تأکید کرد.
او در گفت‌وگو با وزیر کشور تاجیکستان، اشتراکات فرهنگی و زبانی دو ملت را یادآور شد و پیشنهاد داد چارچوب‌هایی برای تسهیل ارتباط میان تاجران، نخبگان و شهروندان منطقه تدوین شود؛ از جمله ایجاد پول مشترک منطقه‌ای و لغو روادید میان اعضا.
رمضان رحیم‌زاده، وزیر کشور تاجیکستان نیز، امنیت را رکن اصلی توسعه دانست و خواستار همکاری نزدیک دو کشور در مبارزه با تروریسم و قاچاق شد.
در دیدار دیگر، وزیر کشور پاکستان نیز با تأکید بر دغدغه‌های مشترک ایران و پاکستان در زمینه تروریسم و مهاجرت غیرقانونی، خواستار گسترش همکاری‌های امنیتی و مرزی شد. پزشکیان نیز روابط دو کشور را «الگویی موفق برای توسعه همکاری‌های علمی، فرهنگی و اقتصادی» توصیف کرد.
اکو؛ پلی میان شرق، غرب و جنوب آسیا
سازمان همکاری اقتصادی (اکو) امروز با جمعیتی بیش از ۵۴۵ میلیون نفر و تجارت خارجی بالغ بر ۱.۵ تریلیون دلار، یکی از بزرگ‌ترین بلوک‌های منطقه‌ای جهان است.
این سازمان در سال ۱۹۸۵ با حضور سه کشور ایران، ترکیه و پاکستان پایه‌گذاری شد و با پیوستن هفت کشور دیگر در سال ۱۹۹۲، دامنه خود را از خاورمیانه تا آسیای مرکزی گسترش داد.
کشورهای عضو اکو از ذخایر عظیم انرژی، منابع طبیعی متنوع و بازار مصرف قابل توجهی برخوردارند. تنها در سال ۲۰۲۴، مجموع صادرات اعضا حدود ۸۰۰ میلیارد دلار و واردات آنها نزدیک به ۷۰۰ میلیارد دلار بوده است. ایران در چهار ماه نخست همان سال بیش از ۳.۶ میلیارد دلار صادرات غیرنفتی به کشورهای عضو داشته که نشان از نقش فعالش در تجارت منطقه‌ای دارد.
چشم‌انداز ۲۰۳۵؛ از گفت‌وگو تا اقدام
یکی از مهم‌ترین محورهای نشست تهران، تدوین «چشم‌انداز ۲۰۳۵ اکو» بود؛ سندی که هدف آن عبور از همکاری‌های نمادین و شکل‌گیری ساختاری اجرایی و منسجم برای تبدیل اکو به بلوکی تأثیرگذار در سطح جهانی است.
در این سند، هدف‌گذاری شده تا سهم تجارت درون‌منطقه‌ای به بیش از ۲۰ درصد از کل تجارت خارجی اعضا افزایش یابد. برای این منظور، حذف موانع تعرفه‌ای، تسهیل ترانزیت و ایجاد بازار مشترک منطقه‌ای در دستور کار قرار گرفته است.
توسعه زیرساخت‌های حمل‌ونقل و انرژی نیز یکی از محورهای کلیدی این چشم‌انداز است؛ به‌ویژه اتصال ریلی، جاده‌ای و خطوط انتقال انرژی میان کشورهای عضو، که ایران به عنوان محور شرق‌غرب و شمال‌جنوب می‌تواند نقشی محوری در آن ایفا کند.
اکوپل و اکوویزا؛ گام‌های مشترک برای آینده
در بخش امنیتی، تشکیل پلیس منطقه‌ای (ECO Pol) برای مقابله با تهدیدات فراملی چون قاچاق، تروریسم و مهاجرت غیرقانونی به عنوان یکی از طرح‌های جدی مطرح شد. همچنین طرح «اکوویزا» یا روادید منطقه‌ای با هدف تسهیل گردشگری، آموزش و تبادلات فرهنگی میان ملت‌های عضو مورد بحث قرار گرفت.
از دیگر پیشنهادها می‌توان به شناسایی متقابل مدارک تحصیلی، گواهینامه‌های رانندگی و برگزاری جشنواره‌های فرهنگی مشترک اشاره کرد که می‌تواند به تحکیم پیوندهای انسانی بین ملت‌های منطقه بینجامد.
توسعه درون‌زا و استقلال سیاسی
چشم‌انداز ۲۰۳۵ اکو، بر اصل «توسعه درون‌زا و پایدار» تأکید ویژه دارد. بر اساس این اصل، کشورهای عضو باید مسیر رشد خود را با اتکا به ظرفیت‌های داخلی، همبستگی منطقه‌ای و استقلال سیاسی طی کنند؛ بدون وابستگی به ساختارهای بیرونی. این نگاه، اکو را از یک سازمان صرفاً اقتصادی به نهادی با هویت فرهنگی، امنیتی و تمدنی تبدیل می‌کند — الگویی که می‌تواند در جهان چندقطبی آینده، جایگزین وابستگی‌های سنتی به غرب شود.
سازمان اکو واقعی‌ترین بستر همکاری منطقه‌ای برای ایران است
حمیدرضا غلام‌زاده، کارشناس مسائل بین‌الملل، با اشاره به برگزاری نشست وزرای کشورهای عضو سازمان همکاری اقتصادی (اکو) در تهران، این رویداد را فرصتی مهم برای بازتعریف جایگاه اقتصادی و سیاسی ایران در منطقه دانست و اظهار کرد: ماهیت سازمان اکو اساساً بر همکاری‌های اقتصادی استوار است و در شرایطی که دبیرخانه این سازمان در تهران قرار دارد، ایران می‌تواند نقش محوری و فعالی در احیای ظرفیت‌های آن ایفا کند.
وی با تأکید بر اینکه کشورهای عضو اکو از نظر جغرافیایی، فرهنگی و تاریخی پیوندهای عمیقی با ایران دارند، افزود: اعضای این سازمان کشورهایی هستند که هم‌مرز و در دسترس ما قرار دارند؛ از افغانستان و پاکستان گرفته تا ترکمنستان و تاجیکستان. این کشورها بازارهای گسترده‌ای برای صادرات کالا و خدمات ایرانی محسوب می‌شوند و توسعه همکاری با آنها می‌تواند یکی از واقعی‌ترین و عملیاتی‌ترین اقدامات ایران در عرصه بین‌المللی باشد.
کارشناس مسائل بین‌الملل با اشاره به برگزاری سلسله نشست‌های اکو در سطوح مختلف از جمله نشست وزیران خارجه و اقتصاد، تصریح کرد: اهمیت این نشست‌ها زمانی بیشتر می‌شود که خروجی آنها منجر به ثمره ملموس در حوزه همکاری‌های اقتصادی، شهری و حتی امنیتی شود. ثبات امنیتی، زمینه‌ساز ثبات اقتصادی است و این دو در پیوند با هم می‌توانند به ارتقای جایگاه منطقه‌ای کشورها کمک کنند.
غلام‌زاده با اشاره به بُعد سیاسی سازمان اکو خاطرنشان کرد: اکو صرفاً بستر اقتصادی نیست؛ بلکه می‌تواند موجب همگرایی سیاسی میان اعضا شود. نزدیکی مواضع سیاسی کشورها در قالب این سازمان، به‌ویژه در پرونده‌های بین‌المللی، زمینه شکل‌گیری جبهه‌ای همسو و اثرگذار را فراهم می‌کند.
وی در بخش دیگری از سخنان خود با بیان اینکه اعضای سازمان اکو از کشورهای مؤثر در معادلات منطقه‌ای و جهانی هستند، افزود: ایران و ترکیه به عنوان دو قدرت فرامنطقه‌ای نقش مهمی در شکل‌دهی به تحولات دارند. وجود چنین کشورهایی در اکو، این سازمان را به یکی از محورهای بالقوه تأثیرگذار در اقتصاد و سیاست بین‌المللی تبدیل می‌کند. لازم نیست همه نگاه‌ها معطوف به آمریکا یا اروپا باشد؛ کشورهای منطقه‌ای نیز می‌توانند با ایجاد تغییر در صحنه تبادلات و تعاملات، معادلات جهانی را دگرگون سازند.
وی در پایان گفت: همان‌طور که تحولات سوریه توانست تأثیرات استراتژیک در سطح جهانی ایجاد کند، کشورهای عضو اکو نیز از این ظرفیت برخوردارند که با هم‌افزایی و انسجام، نقش تازه‌ای در معادلات سیاست جهانی ایفا کنند.
برگزاری اجلاس اکو در تهران، نشان داد ایران در مرکز همکاری‌های منطقه‌ای قرار دارد
عباس مقتدایی، عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی در گفت‌وگو با خبرنگار پردیسان آنلاین با اشاره به اهمیت اجلاس اکو و برگزاری آن در تهران اظهار کرد: علاوه بر اهمیت جغرافیایی، حضور کشورهای متعددی که برخی همسایه و برخی در مجاورت و دوستی با ایران قرار دارند، در ایناجلاس قابل توجه است. این گردهمایی در شرایطی برگزار می‌شود که پس از جنگ ۱۲ روزه در منطقه، دشمنان ایران تلاش می‌کردند القا کنند که امنیتی در تهران وجود ندارد؛ در حالی که در پایتخت ایران، نشستی با حضور عالی‌ترین مقامات سیاسی کشورهای عضو برگزار شده است. این مسئله از جنبه‌های اقتصادی، امنیتی و منطقه‌ای اهمیت زیادی دارد و در زمره موضوعات محوری اجلاس محسوب می‌شود.
وی افزود: سیاست «دیپلماسی همسایگی» که جمهوری اسلامی ایران پیگیری می‌کند، در این اجلاس به‌خوبی متجلی شده است. کشورهای عضو اکو که دامنه حضورشان از خلیج فارس تا دریای سیاه گسترش دارد، در تهران گرد هم آمده‌اند. رئیس‌جمهور ایران نیز در این نشست سخنرانی مهمی داشته و بر مواضع اصولی جمهوری اسلامی تأکید کرده است. این رویداد نشان می‌دهد که از نظر زمان، جغرافیا و اهداف منطقه‌ای، ایران جایگاه ویژه‌ای را دنبال می‌کند. به‌ویژه آنکه برخی از این کشورها عضو سازمان همکاری شانگهای و هم‌پیمان ایران هستند؛ بنابراین این مجموعه می‌تواند سهم خود را در مبادلات تجاری جهانی که نزدیک به پنج درصد برآورد می‌شود به‌سرعت افزایش دهد.
نایب‌رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی تصریح کرد: سازمان همکاری اقتصادی (اکو) اکنون در کانون توجه همکاری‌های منطقه‌ای قرار گرفته و ایران به‌عنوان کشوری که دبیرخانه اکو را در خود جای داده، نقش مهمی در مدیریت و توسعه این همکاری‌ها دارد. این تعاملات می‌تواند در حوزه‌های امنیتی، پلیسی، دریایی و به‌ویژه در زمینه دیپلماسی اقتصادی اثرگذار باشد. البته رقبای ایران همواره تلاش کرده‌اند این نقش را تضعیف و روند همکاری‌ها را کند کنند.
مقتدایی در پایان گفت: آنچه امروز محقق شده، شکست تلاش کسانی است که نمی‌خواستند ایران در مرکز توجه منطقه‌ای قرار گیرد. برگزاری این اجلاس در سطح معاونان وزرا نشان‌دهنده تحرک دیپلماسی اقتصادی کشور است و می‌تواند به پویاتر شدن بخشی از اقتصاد و روابط منطقه‌ای ایران کمک کند.
بازگشت به منطقه، آغاز اقتدار نشست تهران
به گزارش پردیسان آنلاین، اگرچه یک گردهمایی سیاسی به نظر می‌رسد، اما پیام عمیقی در دل خود دارد: بازگشت به منطقه، بازگشت به واقعیت. اکو فرصتی است برای ساختن اقتدار از درون، برای یافتن صدای مشترک ملت‌هایی که قرن‌ها در مسیر جاده ابریشم زیسته‌اند و امروز دوباره می‌توانند هم‌پیمان توسعه و ثبات باشند. اگر چشم‌انداز ۲۰۳۵ به جای روی کاغذ ماندن، به راه‌حل‌های واقعی در حوزه تجارت، انرژی، امنیت و فرهنگ تبدیل شود، تهران می‌تواند نقطه آغاز فصلی تازه در تاریخ همکاری‌های منطقه‌ای باشد؛ فصلی که شاید جهان، ناچار شود آن را جدی بگیرد.
