به گزارش پردیسان آنلاین، در سال‌های اخیر استفاده از داروهای گیاهی به دلیل تصور عمومی مبنی بر بی‌ضرر بودن آن‌ها به شدت افزایش پیدا کرده است، بسیاری از افراد به دلیل نگرانی از عوارض جانبی داروهای شیمیایی به مصرف خودسرانه گیاهان دارویی روی آورده‌اند، غافل از اینکه داروهای گیاهی نیز در صورت مصرف نادرست، می‌تواند عوارض جدی برای سلامتی به همراه داشته باشند.
برخلاف باور عمومی، گیاهان دارویی به‌ویژه زمانی که بدون تجویز متخصصان استفاده شوند، ممکن است به بروز مشکلاتی نظیر مسمومیت، تداخل دارویی و حتی آسیب به اعضای حیاتی بدن مانند کبد و کلیه منجر شود. در بسیاری از موارد، افراد به‌دلیل کمبود اطلاعات علمی و اعتماد به باورهای سنتی از گیاهان دارویی بدون مشورت با پزشک یا متخصص بهره می‌برند، این مصرف نادرست نه‌تنها نمی‌تواند به درمان بیماری‌ها کمک کند، بلکه ممکن است باعث ایجاد عوارض جانبی خطرناک و پیچیدگی‌های جدیدی شود که فرد را به مشکلات جدی‌تری دچار کند.
نکته‌ای که باید در نظر گرفت این است که بسیاری از گیاهان دارویی دارای خواص درمانی هستند، اما در صورت مصرف نادرست یا در دزهای بالا می‌توانند اثرات معکوس بگذارد، برای مثال بعضی گیاهان دارویی می‌تواند با داروهای شیمیایی تداخل داشته باشد و باعث ایجاد مسمومیت یا کاهش تأثیر داروهای درمانی شوند، یکی دیگر از مشکلات مصرف خودسرانه گیاهان دارویی این است که بسیاری از افراد بدون در نظر گرفتن شرایط جسمی و بیماری‌های زمینه‌ای خود، اقدام به مصرف این گیاهان می‌کنند، علاوه بر این مصرف خودسرانه گیاهان دارویی ممکن است به‌دلیل نداشتن آگاهی از نحوه صحیح مصرف یا روش‌های تهیه آن‌ها، منجر به خطراتی نظیر مسمومیت شود، بسیاری از گیاهان دارویی اگر به‌درستی خشک یا فراوری نشود، ممکن است مواد سمی را در خود داشته باشند که در صورت مصرف، می‌تواند به سیستم گوارشی آسیب بزند.
اهمیت رعایت قوانین خاص برای مصرف گیاهانی دارویی ترکیبی در طب سنتی
سید عبدالعلی موسوی‌زاده، متخصص طب ایرانی درباره قوانین خاص برای مصرف گیاهانی دارویی ترکیبی به خبرنگار پردیسان آنلاین می‌گوید: برای استفاده از گیاهان دارویی که به شکل ترکیبی هستند، نکاتی وجود دارد اول اینکه اینکه ترکیب داروهای گیاهی تابع یک سری از قوانین خاص و مهم در طب ایرانی بوده و در حوزه داروسازی هم قوانین سخت‌گیرانه‌ای و بسیار مهم برای ترکیب این نوع داروها با همدیگر شده است، علاوه بر بحث مزاج‌ها برای مثال هنگامی که یک دارویی گرم بوده با یک داروی سرد ترکیب شود یا یک داروی سرد را با یک داروی گرم‌تر ترکیب کنند و مزاج جدیدی به وجود می‌آید و در این زمینه باید دقت لازم را داشته باشند و بحث عوارض داروهای گیاهی ترکیبی برای افراد بسیار مطرح است اینکه داروهای گیاهانی که با همدیگر ترکیب می‌شوند عوارض را کمتر کرده یا بیشتر می‌کنند.
وی می‌افزاید: قبل از هر چیز باید بدانیم به چه دلیل افراد از داروهای گیاهی ترکیبی استفاده می‌کنند، در واقع دو هدف اصلی از ترکیب گیاهان دارویی دنبال می‌شود یکی افزایش اثربخشی این نوع داروها را می‌خواهند داشته باشند، برای مثال متخصص طب ایرانی یک دارویی را برای معده به بیمار می‌دهد و داروی دیگری به آن اضافه می‌کند که اثربخشی دارو را اضافه کند و این اثربخشی می‌تواند قدرت اثر یا نفوذ یک دارو باشد، برای مثال سرکه را به یک داروی موضعی اضافه می‌کنند تا نفوذ آن را به داخل بدن بیشتر کنند یا یک دارو را همراه زعفران به بیمار می‌دهند که رسیدن این دارو به قلب بیشتر شود.
متخصص طب ایرانی تصریح می‌کند: یکی از علل ترکیب گیاهان دارویی با هم این است که می‌خواهند عارضه دارو کمتر شود، برای مثال دارویی یبوست‌زا است و در کنار آن دارویی اضافه می‌کنند تا یبوست بیمار را کمتر کرده عوارض آن دارو را کاهش داده و سمی بودن دارو را کمتر کنند و نکته مهم اینکه داروهای گیاهی را با همدیگر ترکیب می‌کنند وابسته به این دلایل است و به هر حال موارد خیلی سخت‌گیرانه‌ای را در نظر می‌گیرند و در این زمینه میزان و نحوه ترکیب داروهای گیاهی بسیار مهم است و روش‌های اصولی برای این کار وجود دارد، باید این مورد توسط متخصص طب سنتی این حوزه انجام شود و افراد نباید خودسرانه اقدام به ترکیب گیاهان دارویی و مصرف آن کنند.
وی عنوان می‌کند: بسیاری از افراد داروهای گیاهی ترکیبی را برای کاهش اضافه وزن و چاقی به شکل خودسرانه مصرف می‌کنند که عوارض زیادی برای سلامتی بدن آن‌ها به دنبال دارد وقتی افراد چند داروی گیاهی را با همدیگر ترکیب می‌کنند، یک داروی جدید به وجود می‌آید و ایجاد یک داروی جدید یعنی اینکه باید سم‌شناسی و عوارض آن داروی جدید مورد بررسی قرار بگیرد و عوارض آن داروی ترکیبی برای سلامتی بدن دوباره مورد بررسی نهایی قرار گیرد و این طور نیست که فرد گیاه زیره را با گیاه زنیان ترکیب کند و به دلیل اینکه مصرف هر کدام از این گیاهان دارویی مشکل خاصی ندارد می‌تواند آن‌ها را به شکل ترکیبی هم استفاده کند.
عوارض ناشی از مصرف خودسرانه گیاهان دارویی با همدیگر
موسوی‌زاده خاطرنشان می‌کند: ترکیب کردن گیاهانی دارویی با همدیگر و مصرف خودسرانه آن می‌تواند عارضه ناخواسته‌ای را به وجود بیاورد، احتمال دارد مصرف جداگانه این داروها هیچ عارضه‌ای برای بدن افراد نداشته باشد، اما با ترکیب کردن آن‌ها عارضه ایجاد شود مانند عوارض گوارشی و به خصوص عوارض کبدی که از ترکیب داورهای گیاهی ایجاد شده و مصرف آن توسط افراد به شکل خودسرانه موجب بروز این عارضه می‌شود و علاوه بر این بهم ریختن مزاج افراد، عوارض پوستی و مشکلات خلقی هم برای عده‌ای از افراد مصرف‌کننده ایجاد می‌شود. این موارد تا هنگامی است که افراد دو مورد از داروهایی گیاهی را که می‌شناسند با همدیگر ترکیب کرده و مصرف می‌کنند و بسیاری از اوقات ممکن است داروهای گیاهی ترکیبی در بازار باشد که شرکتی نباشند و مشخص نیست که مواد تشکیل‌دهنده این نوع داروها چه هستند و گاهی اوقات ممکن است موادی را اضافه کنند که آسیب‌زا باشد و نباید افراد این داروها را به شکل خودسرانه استفاده کنند، به دلیل اینکه می‌تواند بیماری آن‌ها را وخیم‌تر کند و عارضه جدیدی را هم به دنبال داشته اوضاع بیمار را خراب‌تر کند.
متخصص طب ایرانی اضافه می‌کند: گاهی اوقات مواد تشکیل‌دهنده بعضی داروهای گیاهی، شیمیایی است و به اسم داروی گیاهی به افراد فروخته می‌شود، برای مثال کپسول‌های گیاهی مانند کورتون یا مواد محرک را به صورت کپسول و برای لاغری یا چاقی افراد به آن‌ها می‌فروشند و در واقع داروهای شیمیایی که به بنام داروهای گیاهی در بسیاری از مکان‌ها توسط افراد به شکل غیر قانونی تجویز می‌شود.
مصرف گیاهان دارویی، شمشیری دولبه
محمد انصاری‌پور، متخصص طب سنتی درباره عوارض مصرف خودسرانه گیاهان دارویی به خبرنگار پردیسان آنلاین می‌گوید: همیشه عنوان می‌شود دارو مانند شمشیر دولبه است، مصرف دارو از یک سو آثار مثبت برای بدن انسان به همراه دارد، از سوی دیگر هنگامی که فرد دارو را به صورت خودسرانه مصرف کند برای بدن او آسیب‌زا خواهد بود؛ این در حالی است که مصرف داروهای گیاهی نیز از این قاعده مستثنی نیست، استفاده خودسرانه از داروهای گیاهی آسیب بسیاری برای بدن انسان به دنبال دارد، اگر افراد داروی گیاهی را توسط افراد کارشناس و کاردان این حوزه مصرف نکنند، آسیب می‌بینند. اضافه وزن و چاقی یکی از موارد شایع در جوامع امروزی است، در کشور حدود ۶۰ درصد افراد دچار این عارضه هستند و اکثر افراد تمایل به کاهش وزن دارند دارند؛ این در حالی است که افراد باید بدانند مصرف خودسرانه داروهای گیاهی برای کاهش وزن روش اصولی نیست.
وی می‌افزاید: مصرف خودسرانه داروهای گیاهی برای کاهش اضافه وزن و چاقی افراد در کوتاه مدت جواب مثبتی می‌دهد، برخی از افراد چاق با مصرف خودسرانه داروهای گیاهی در مدت زمان سه یا چهار ماه کاهش وزن پیدا می‌کنند، اما این اتفاق کوتاه مدت بوده و بعد از مدتی دوباره اضافه وزن آن‌ها بازمی‌گردد و این نوع کاهش وزن غیر اصولی است. برای اینکه افراد به صورت اصولی از طریق داروهای گیاهی وزن خود را کاهش دهند، کپسول‌هایی با ترکیب داورهای گیاهی توسط افراد کاردان و متخصص این حوزه تهیه می‌شود، به طور معمول کپسول‌ها ترکیبی از زیره سبز، زیره سیاه، رازیانه و داروهایی با طبع گرم است و برای بیمار دچار اضافه وزن و چاقی تجویز می‌شود.
متخصص طب سنتی تصریح می‌کند: ترکیب داروها نیازمند سم‌شناسی و انجام مطالعه است، لازم است این اقدام توسط افراد کاردان و متخصصان طب سنتی این حوزه انجام شود و با مطالعه بررسی لازم و تشخیص نبود آثار سو و منفی سپس دو یا سه نوع دارو گیاهی برای مصرف بیماران دچار عارضه چاقی و اضافه وزن ترکیب می‌شود؛ زمانی که داروها توسط عطاران و افراد تازه کار ترکیب و به صورت خودسرانه مصرف می‌شود، به طور قطع عوارض بسیاری برای سلامتی بدن افراد به دنبال دارد.
وی عنوان می‌کند: وقتی افراد به صورت خودسرانه برای کاهش وزن و چاقی چند نوع داروی گیاهی را مصرف می‌کنند، باید بدانند که مصرف این داروها آنزیم‌های کبد آن‌ها را بالا می‌برد و احتمال ابتلاء به کبد چرب در افراد افزایش پیدا می‌کند.
انصاری‌پور خاطرنشان می‌کند: مصرف داروهای گیاهی برای بیمار باید توسط متخصصان حوزه طب سنتی تجویز شود، زیرا ترکیب کردن چند نوع داروی گیاهی که برای مصرف توصیه می‌شود، نیازمند دانش زیادی است، چنانچه جرجانی از دانشمندان بزرگ حوزه طب سنتی گفته است: «من بعد از ۲۰ سال کار طبابت و تمرین به ریاست داروخانه بیمارستان انتخاب شدم و مجاز بودم دو نوع دارو را با همدیگر ترکیب کنم.» بنابراین ترکیب کردن دارو نیازمند دانش و تجربه زیادی است و بیماران برای مصرف این داروهای گیاهی نباید به هر عطاری مراجعه کنند، چراکه سلامت بدن آن‌ها با مصرف خودسرانه این داروها به خطر می‌افتد.
مبرهن است که بسیاری از افراد تصور می‌کنند، گیاهان دارویی هیچ ضرری ندارد و می‌تواند با خیال راحت هر مقدار یا برای هر مدتی که خواستند، آن‌ها را مصرف کنند، برخی نیز برای درمان بیماری‌های حساسی مثل انواع سرطان نیز گیاهان دارویی مصرف می‌کنند یا آن‌ها را به بیماران سرطانی تجویز می‌کنند و بیمار نیز بدون مراجعه به پزشک، تصور می‌کند تنها با مصرف داروی گیاهی درمان می‌شود یا می‌تواند مانع پیشرفت سرطانش شود. تصور نادرستی که می‌تواند جان افراد را به خطر بیندازد.
این در حالی است که متخصصان طب سنتی معتقدند حتی گیاه به ظاهر ساده‌ای همچون خاک‌شیر یا زردچوبه هم اگر به مقدار زیاد یا برای طولانی‌مدت به عنوان دارو مصرف شود، می‌تواند عوارض خطرناک و حتی مرگباری داشته باشد، بسیاری از گیاهان دارویی با داروهای شیمیایی تداخل اثر دارد و می‌تواند اثرات داروهای شیمیایی را کم یا زیاد کند.
در واقع مصرف بیش از حد یا بی‌رویه گیاهان دارویی می‌تواند عوارض جانبی مختلفی داشته باشد، از جمله آسیب به کبد، کلیه، اختلالات قلبی، مشکلات گوارشی، تداخل با داروهای دیگر و حساسیت‌های پوستی، در بعضی موارد، مصرف گیاهان دارویی در دوران بارداری یا شیردهی نیز می‌تواند برای جنین یا نوزاد مضر باشد.
در نهایت باید بدانیم مصرف گیاهان دارویی به جای داروهای شیمیایی، ایده‌ای اشتباه است، اگرچه گیاهان دارویی فواید بسیاری دارد، اما مصرف آن‌ها بدون آگاهی و مشورت با پزشک می‌تواند خطرات جدی به همراه داشته باشد، بنابراین افراد قبل از مصرف هرگونه گیاه دارویی، باید با پزشک یا متخصص طب سنتی مشورت کنند، در واقع پزشک متخصص این حوزه می‌تواند با توجه به شرایط سلامتی افراد نوع و میزان مناسب مصرف گیاه دارویی را به آن‌ها توصیه کند.
