پردیسان آنلاین -گروه دین و اندیشه-فاطمه کهربائی: امروز نهم شهریور سالروز ربودن امام سید موسی صدر رهبر شیعیان لبنان توسط رژیم جنایتکار قذافی است. سید موسی صدر، چهاردهم خرداد ۱۳۰۷ در قم و خاندانی متولد شد که به تعبیر خود او اجدادش، در دوران خود سرآمد علم و جهاد و اجتهاد و خدمت به خلق خدا بوده‌اند. او در نوجوانی تحصیلات حوزوی خود را آغاز کرد و با گذراندن دروس خارج در قم و نجف، به قوه استنباط و اجتهاد دست‌یافت. او در درس آیات بروجردی، محقق داماد، امام خمینی، سید محمد حجت، حکیم، خویی و علامه طباطبایی حضور می‌یافت. هم‌چنین با تحصیل در رشته «حقوق در اقتصاد» در دانشگاه تهران، از نخستین طلاب حوزه علمیه قم بود که تحصیلات دانشگاهی نیز داشت.

او به همراه تعدادی دیگر از فضلای حوزه علمیه قم نظیر آیات مکارم شیرازی، جعفر سبحانی، موسوی اردبیلی و واعظ زاده خراسانی نخستین مجله رسمی حوزه علمیه با عنوان «مکتب اسلام» را با حمایت‌های آیت‌الله بروجردی تأسیس و منتشر کرد.

پس از درگذشت آیت‌الله سید عبدالحسین شرف‌الدین، رهبر شیعیان لبنان، به درخواست شیعیان لبنان و به دستور آیت‌الله بروجردی زعیم حوزه علمیه قم، به لبنان مهاجرت کرد. سید موسی صدر که پس از اقداماتش در لبنان، امام صدر خوانده می‌شد در لبنان دست به اقدامات گسترده‌ای زد، اگرچه مشکلات بی‌شمار بود ولی او متوقف نشد. او ضمن مقابله با فئودال‌ها و وضعیت نابسامان اجتماعی شیعیان و نظام طایفی به چهره اول لبنان تبدیل شد. تأسیس حرکت المحرومین، جامعه زنان، مؤسسه فنی جبل عامل، هیئت یاری جنوب لبنان، مجلس اعلی شیعیان و معهد الدراسات الاسلامیه بخشی از فعالیت‌های او در طول بیست سال فعالیت در لبنان بود.

به مناسبت سالروز ربودن امام موسی صدر با آیت الله احمد مبلغی عضو مجلس خبرگان رهبری و استاد حوزه و دانشگاه به گفتگو نشستیم که در ادامه حاصل آن را می‌خوانید:

آیت الله احمد مبلغی در گفتگو با خبرنگار پردیسان آنلاین گفت: امروزه نهادهای اجتماعی در ایجاد ساختارهای اجتماعی اهمیت و نقش زیادی دارند، در نتیجه، عامل قوام جامعه، شکل گیری الگوها و هویت‌های اجتماعی، و زمینه ساز ایجاد نقش‌های اجتماعی مؤثر هستند.

وی افزود: اگر بپذیریم که این ساختارهای اجتماعی هستند که جامعه را در مسیر ارتقا، ترقی و کنشگری مؤثر قرار می‌دهند، و هویت‌ها را می‌سازند، و افعال اجتماعی را خلق می‌کنند و روابط اجتماعی را برقرار می‌کنند، و از طرف دیگر نیز بپذیریم که نهادها ساختارسازی می‌کنند، در این صورت می‌توانیم، به سرعت اذعان کنیم، نهادها می‌توانند در راهبری جامعه، ایجاد الگوها و آداب و رسوم جامعه، کارآمد کردن افعال و نقش‌های اجتماعی، شکل دادن به فرهنگ اجتماعی و ایجاد بستر برای ظهور و بروز استعدادها و به فعلیت رسیدن آن‌ها نقش تعیین کننده ایفا کنند.

وی افزود: امام موسی صدر از شخصیت‌های کم نظیر معاصر جهان اسلام تلقی می‌شود که به دلایل متعدد از زوایای مختلف می‌شود این شخصیت را شناسایی کرد و به ابعاد اعماق اندیشه ایشان پی برد. برای تحلیل شخصیت امام موسی صدر هم باید به اقوال ایشان و هم به سیره و رفتار ایشان نظر انداخت و مؤلفه‌های این شخصیت را از این دو رهگذر توأمان با هم باز شناخت.

یکی از فصل‌های ویژه امام موسی صدر، نهادسازی بر پایه بینشی عمیق و دیدگاه‌هایی ژرف در ارتباط با نقش نهادها در جامعه معاصر و پیشرفت آن در زمینه‌های مختلف اجتماعی است

مبلغی اضافه کرد: یکی از فصل‌های ویژه امام موسی صدر، نهادسازی بر پایه بینشی عمیق و دیدگاه‌هایی ژرف در ارتباط با نقش نهادها در جامعه معاصر و پیشرفت آن در زمینه‌های مختلف اجتماعی است. تحلیل شخصیت امام موسی صدر از زاویه پرداختن به نهادهای اجتماعی از دو حیث قابل انجام است؛ یکی از حیث نظری و فکری و دیگری از حیث رفتاری و سیره‌ای.

مبلغی در خصوص دیدگاه نظری و اندیشه امام موسی صدر درباره نهادهای اجتماعی گفت: امام موسی صدر در یک سخنرانی جهان کنونی را “دنیای سازمانی” معرفی می‌کند و در نگاه عمیق خود به ضرورت و تأثیر نهادهای اجتماعی تا آنجا پیش می‌رود که تصریح می‌کند: امروز همه چیز به صورت دسته ‏جمعی و سازمان ‏یافته درآمده… همه چیز منظم و تشکیلاتی و سازمانی است، و در جای دیگری می‌گوید: جامعه امروز همه چیزش مؤسساتی، سازمانی و تشکیلاتی است و اگر ما بخواهیم بی ‏سازمان و بی ‏تشکیلات فعالیت کنیم موفق نخواهیم شد و در عبارتی دیگر می‌گوید: در عصری که همه چیزش به صورت مؤسسه درآمده، باید خودمان را سازمان دهیم و منظم کنیم.

عضو خبرگان رهبری در تحلیل و ارزیابی نهاد گرایی در سیره و فعالیت اجتماعی امام موسی صدر گفت: در این تحلیل و ارزیابی به چند محور بر می‌خوریم: اولاً ایشان نهادهای بسیار زیادی را ایجاد کردند و این نشان می‌دهد که ذهنیت و نگاه ایشان در فعالیت‌های اجتماعی به شدت معطوف به جامعه، ساختارهای اجتماعی و نهادهای اجتماعی بوده است. یکی از رمزهای موفقیت ایشان و توسعه و امتداد شخصیت ایشان در فضای اجتماعی و بین المللی تمرکز ایشان بر نهاد است. اگر به تشکیل و تأسیس نهادها دست نمی‌زدند قطعاً این شخصیت تا این پایه بازتاب و تأثیر اجتماعی عمیق پیدا نمی‌کردند. بنابراین ایشان را از منظر نهادسازی می‌توان به خوبی شناخت.

عضو مجلس خبرگان رهبری با اشاره به اینکه امام موسی صدر در حوزه‌های مختلفی به تأسیس نهادهای اجتماعی دست زدند خاطر نشان کرد: یکی از این حوزه‌ها حوزه آموزش است در سه سطح ابتدای، میانی و عالی.

مبلغی با اشاره به اینکه حرکت و موفقیت امام موسی صدر در بعد آموزشی مرهون تأسیس نهادهای آموزشی است، گفت: ایشان مدارس و آموزشگاه‌های مهم و تأثیرگذاری را تأسیس کردند.

وی با ذکر اینکه امام موسی صدر در تأسیس نهادهای آموزشی به نتایج کوتاه مدت و همچنین نتایج مربوط به آینده نظر داشتند گفت: ایشان آموزش عالی را هم ایجاد کرده است که از کار ویژه‌ها و از نهادهای تأسیس شده توسط او است. امام موسی صدر در زمینه‌های فنی و حرفه‌ای و دانشی نیز نهادسازی کردند.

آیت الله مبلغی افزود: تأسیس نهادهایی در زمینه خوداتکایی و خودایستایی اقتصادی از کارویژه های امام موسی صدر است که توانست به ارتقا توانمندی اقتصادی مردم در جنوب لبنان کمک اساسی و بنیادین کند.

استاد حوزه علمیه قم گفت یکی از زمینه‌های دیگری که امام موسی صدر نهاد سازی کرده است نهادهایی است که آنها را با هدف ایجاد خدمات اجتماعی و امداد اجتماعی و بسط و نشر نیکوکاری در جامعه تأسیس نمود. خیریه‌ها اگر در جامعه رشد پیدا کنند شاخص بزرگی هستند برای برخورداری آن جامعه از یک سطح عالی و متعالی هستند و امام موسی صدر نهادهای دارای ماهیت خیریه را بسیار محل توجه خود قرار دادند همچون دارالایتام (دخترانه و پسرانه)، جمعیت الاحسان که هدف و کارکرد بسیار مهمی را این موسسه‌ها پی می‌گرفتند.

وی گفت در نگاه امام موسی صدر جامعه انسانی و اسلامی نباید شاهد تکدی گری باشد از این رو بسیار کوشید تا از طریق ایجاد نهادها به جمع‌آوری متکدیان اقدام نماید و در این راه توفیقات بسیار زیاد به دست آورد. در این زمینه امام موسی صدر به افقی فراتر از جمع آوری متکدیان می‌اندیشید و معتقد بود باید نهاد یا نهادهایی در جهت محرومیت زدایی ایجاد کرد و در این زمینه حرکت محرومین را ایجاد نمود که به محرومیت زدایی منجر شود.

مبلغی بیان داشت: در حوزه جایگاه سازی اجتماعی، مجلس اعلای شیعیان را که امروزه از سطح بالایی از جایگاه و ایفای نقش برخوردار است را تأسیس نمود. گفت امام موسی صدر در جهت کارآفرینی و در جهت تقویت توان دفاعی نهاد سازی کردند که همگی و جملگی حاکی از نگاه عمیق ایشان به جامعه و نهاد اجتماعی است.

استاد حوزه علمیه افزود: اگر دقت کنیم متوجه می‌شویم که شخصیت امام موسی صدر شخصیتی جامع بوده و رفتار اجتماعی ایشان اساساً منطبق بر همه معیارهای عمل دقیق و اجتماعی است همراه با نگاه‌های عمیق به دین. اگر امام موسی صدر نگاه‌های عمیق به دین و جامعه نمی‌انداخت و بر اساس آنها به نهادسازی اجتماعی دست نمی‌زد به یک شخصیت اجتماعی بین المللی و ماندگار و مؤثر و ویژه تبدیل نمی‌شد.

وی در پایان گفت: امام موسی صدر به رغم توسعه در ایجاد نهادهای اجتماعی و تأسیس آن‌ها هیچ گاه از هیچیک از آنها برای زندگی شخصی خود استفاده نکرد و هیچگاه هیچیک از این مؤسسات را به نام یکی از اعضای خانواده‌اش ثبت ننمود. از این رو او توانست نهاد را به صورت طبیعی و اجتماعی و در جهت منافع عموم تأسیس کند و نه در جهت منافع شخصی خود. امام موسی صدر به نهادسازی پاک معتقد بود نه نهادسازی آلوده.