به گزارش پایگاه خبری بازار سرمایه (سنا)، نظریه‌های مختلفی در مورد شکل روند آتی رشد اقتصادی وجود دارد که این شکل را به گونه‌های مختلفی ترسیم می کنند؛ مثلا بازگشت اقتصاد بصورت V شکل، یا U شکل یا L شکل یا حتی W شکل.
ابتدا تحلیلگران پیش بینی می‌کردند که روند آتی رشد اقتصادی V شکل باشد یعنی یک ریکاوری سریع اما با گذشت زمان به سمت ریکاوری U شکل روی آوردند. برخی هم معتقدند که شاید L شکل باشد؛ یعنی به یک سطح پایین برسد و همان را ادامه دهد. سایر اشکال دیگری نیز پیش بینی شده است که در ادامه به آن خواهیم پرداخت.
طرفداران V شکل معتقدند ویروس نهایتا در ماه می کنترل می شود و وضعیت به سرعت به شکل قبل برمی گردد. آنها آمار مثبت اخیرا منتشر شده از چین از جمله بازگشت سریع PMI بخش تولید این کشور پس از کاهش شیوع بیماری و بازگشت به کار را بهترین گواه برای این حالت می دانند.
طرفداران U شکل معتقدند بحران تا ژوئن ادامه پیدا می کند و کارخانجات برای بازگشت به حالت قبل زمان بیشتری لازم دارند. این دسته نیز معتقد به بازگشت به وضعیت پیشین هستند اما آن را زمان برتر از طرفداران حالت V شکل می دانند. آنها معتقدند که شرکت‌ها و اشخاص ابتدا باید بدهی هایی را که در دوران قرنطینه برایشان ایجاد شده ، بازپرداخت کنند.
طرفداران L شکل معتقدند بحران بیش از ۶ ماه طول می کشد و طولانی شدن وضعیت قرنطینه و کاهش سطح فعالیت‌ها موجب تغییر رفتار مصرف کننده شده و ورشکستگی کسب و کارها می شود و اثرات آن، بازگشت به شرایط پیش از بحران کرونا را دشوار می‌کند.
طرفداران W شکل نیز معتقدند که با کاهش تعداد مبتلایان، دولت‌ها سریعا فرایند بازگشت به وضعیت عادی را پی می گیرند و با عدم رعایت قرنطینه و فاصله گذاری اجتماعی، این بیماری که تاحدی فروکش کرده بود مجددا شیوع پیدا می کند و مجددا اقتصاد را در معرض بحران قرار می دهد.
اشکال دیگری نیز برای روند رشد اقتصادی بعد از بحران پیشنهاد شده است که بیشتر توسعه یافته شکل‌های ذکر شده هستند.
شاخص بازار سرمایه امریکا طی بحران روند جالبی داشت. رفتار شاخص بورس که به عنوان یک شاخص پیشرو در اقتصاد شناخته می شود مبنای بسیاری از تحلیل‌ها از آینده اقتصاد است. در واقع اگر آمارها و شاخص‌های اقتصادی را به سه دسته شاخص‌های پیشرو، همزمان، و موخر طبقه بندی کنیم؛ شواهد تاریخی نشان داده است که شاخص بورس معمولا به عنوان یک شاخص پیشرو عملکرده است یعنی زودتر از همه علائم بروز بحران یا بهبود بحران را در خود منعکس می کند. قبل از وقوع بحران ریزش می کند و قبل از بهبود آن نیز زودتر از بقیه روند افزایشی خود را آغاز می کند. البته اگر بخواهیم دقیق تر در این زمینه صحبت کنیم، از آنجا که شاخص بورس که میانگین قیمت سهام است یک شاخص اسمی است نه واقعی، بیشتر نشان دهنده GDP اسمی است نه GDP واقعی، یعنی اثرات تورم نیز در آن دیده می شود. برای مثال، در مورد بازار سرمایه ایران، ممکن است رشد شاخص بیشتر منعکس کننده تورم باشد تا GDP واقعی.
نمودار زیر نشان می دهد که شاخص S&P۵۰۰ در بحران‌های قبلی غیر از دو مورد، در سایر موارد قبل از تشدید بیکاری به کف خود رسیده است، در بحران اخیر نیز شاخص قبل از اوج آمار بیکاری در انتهای مارس ریزش کرده بود.
آمارهای اقتصادی نظیر بیکاری و تورم از نوع شاخص‌های موخر شناخته می شوند یعنی اینکه از آثار بحران هستند و بعد از شروع بحران شروع به افزایش می کنند نه قبل از آن. لذا بر این اساس برخی تحلیلگران آمار نامطلوب بیکاری در امریکا و سایر کشورها را از اثرات بحران می دانند و از آن برای برای پیش بینی وضعیت آینده کمتر استفاده می کنند و بیشتر برای پیش بینی به شاخص‌های پیشرو توجه دارند.
هم اکنون شاخص S&P۵۰۰ پس از ریزش شدیدی که داشت رشد سریعی را نیز آغاز کرده است، اگرچه هنوز با مقادیر قبلی فاصله زیادی دارد. از طرفی رشد اخیر شاخص بیشتر مرهون افزایش قیمت سهام شرکت هایی است که از بحران سود می برند؛ نظیر آمازون که یکی از بزرگترین شرکت‌های امریکا ست و شرکت‌های دارویی که اخبار مربوط به کشف دارو و واکسن کرونا موجب افزایش اقبال به سهام آنها می شود یا شرکت‌های مثل فیس بوک و مایکروسافت که استفاده از خدمات مبتنی بر اینترنت آنها نظیر اتاق‌های برگزاری آنلاین کنفرانس‌ها و کلاس‌ها با اقبال بالایی مواجه شده است. در مجموع شرکت هایی که کسب و کارهای نوین به شمار می روند نظیر NETFLIX نیز از این بحران سود برده اند. همانطور که نمودار نشان می دهد، روند رشد شاخص در بحران ۲۰۰۸ کندتر از بحران فعلی بوده است. این امر می تواند به دلیل تفاوت در ماهیت این دو بحران باشد، زیرا در بحران اخیر نقش بیماری بسیار پرنگ تر بوده است و بسیاری امیدوارند که با رفع این بیماری اقتصاد سریعتر به حالت قبل برگردد، همچنین تنوع شرکت ها در بازار سرمایه امریکا بیشتر شده است و هم اکنون شرکت هایی وجود دارند که در مجموع از بحران سود برده اند.
البته از سویی عده ای هنوز معتقدند که بازار سرمایه امریکا قبل از بحران نیز دارای حباب بود و به همین خاطر نباید به سرعت به سطوح قبلی بازگردد. نمودار رنگین کمان نسبت CAPE بازار سرمایه امریکا نشان دهنده این امر است.
شاخص VIX نیز که نوسانات ادراکی سهامداران را نشان می دهد در مارس ۲۰۲۰ به بالاترین مقدار خود رسید و حتی از سقف خود در سال ۲۰۰۸ نیز فراتر رفت و سپس به سمت میانگین بلند مدت خود بازگشت. این شاخص ، نااطمینانی سرمایه گذاران از جهت بازار در آینده را نشان می دهد و پس از مشخص شدن جهت بازار (چه منفی و چه مثبت) سطح نوسان ادراکی کاهش می یابد. لذا این شاخص خاصیت بازگشت به میانگین (mean reversion) دارد و صرفا کاهش آن نشان دهنده رفع بحران نیست بلکه نشان می دهد جهت آینده بازار برای سرمایه گذاران بیشتر مشخص شده است.
همانطور که عنوان شد، تغییرات وضعیت شاخص PMI اقتصادهای بزرگ جهان نشان می‌دهد که با کاهش آمار بیماران و بازگشت به کار افراد شاخص PMI چین که کاهش شدیدی داشته به مقادیر نزدیک به ۵۰ بازگشته است. اما در امریکا و اروپا با ادامه بحران شاخص PMI آنها همچنان در وضعیت بسیار نامطلوبی قرار دارد.
در مورد اینکه آیا سیاست‌های حمایتی دولت‌ها در وضعیت فعلی توان حل بحران را دارد یا خیر، اقتصاددانان براساس دیدگاه کینزین این امر را مورد بررسی قرار داده اند. براساس مدل کینزین، ابتدا با اعمال شرایط قرنطینه تولید و عرضه کاهش خواهد یافت. این امر در کوتاه مدت موجب افزایش تورم می شود، پس از آن با کاهش درآمد خانوار تقاضا نیز کاهش خواهد یافت، که تورم نهایی به میزان کاهش عرضه و تقاضا بستگی دارد. سپس شرکت ها مخارج سرمایه ای خود را کاهش خواهند داد.
سیاست های مالی همراه با افزایش مخارج دولت اما با کاهش مالیات دریافتی و در نتیجه افزایش کسری بودجه دولت همراه خواهد بود. سیاست پولی شامل کاهش نرخ بهره خواهد شد. براین اساس بازگشت به رونق با برطرف شدن تهدید ویروس و برگشتن نیروی کار به تولید و افزایش عرضه ممکن خواهد بود و سیاست های پولی و مالی تا آن زمان در این راه موفق نخواهد بود. در واقع سیاست‌ها در وضعیت فعلی بیشتر به کاهش زیان‌های ناشی از بحران موثر است تا رفع آن و بازگشت به وضعیت رونق. بازگشت به حالت رونق در گرو حل نگرانی از بیماری و بازگشت فعالیت‌های اقتصادی به حالت قبل خواهد بود.
تهیه کننده: شرکت سرمایه گذاری سامان مجد
