به گزارش خبرنگار پردیسان آنلاین، کازوتوشی آیکاوا، سفیر ژاپن صبح روز گذشته _دوشنبه بیست‌وششم تیرماه_ با سیدکمال خرازی رئیس شورای راهبردی روابط خارجی دیدار کرد، در این دیدار مسائل منطقه‌ای و بین‌المللی و نیز آخرین وضعیت روابط دو کشور مورد بحث و گفت‌وگو قرار گرفت.

کمال خرازی در این دیدار با تاکید بر اهمیت تحولات منطقه خاور دور و آثار جنگ اوکراین بر این منطقه اظهار کرد: شورای راهبردی روابط خارجی با توجه به افزایش تحرکات نظامی و دفاعی کشورهای منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای در محیط پیرامونی ژاپن و احتمال رئیس شورای راهبردی روابط خارجی بهترین راه برای حل‌وفصل اختلافات ارضی ژاپن و روسیه درباره چهار جزیره واقع در اقیانوس آرام را «مذاکره مستقیم بین دو کشور، به ویژه با توجه به شرایط کنونی و پرتنش منطقه شرق آسیا» دانست. وقوع درگیری‌های نظامی در آینده، این تحولات را با حساسیت دنبال می‌کند.

رئیس شورای راهبردی روابط خارجی تاکید کرد: جمهوری اسلامی ایران به عنوان یک موضع اصولی با هر گونه مداخله نظامی و نقض حاکمیت و تمامیت ارضی کشورها مخالف است و به اعتقاد من بهترین راه برای حل و فصل اختلافات ارضی بین ژاپن و روسیه بر سر جزایر چهارگانه، مذاکره مستقیم بین دو کشور است.

کازوتوشی آیکاوا، سفیر ژاپن در واکنش به اظهارات خرازی با تشریح موضع کشورش درباره جنگ اوکراین و تبعات احتمالی این بحران برای ژاپن و محیط پیرامونی آن، به اختلاف ارضی کشورش با روسیه اشاره کرد و گفت: با شروع جنگ اوکراین، روسیه مذاکرات دوجانبه با ژاپن در خصوص جزایر اشغالی کوریل را متوقف کرده است.

گفته‌های رئیس شورای راهبردی روابط خارجی در این مقطع بی‌ارتباط با حمایت روسیه از مواضع ضدایرانی امارات در خصوص جزایر سه‌گانه ایرانی نیست، موضوعی که با واکنش رسمی وزارت خارجه مواجه شد؛ این گفته‌ها نشان می‌دهد بر خلاف ادعای برخی رسانه‌ها علی رغم وجود زمینه‌های مشترک همکاری با روس‌ها، مساله تمامیت ارضی ایران از هیچ طرفی قابل قبول نیست.

در پی صحبت‌های دیروز کمال خرازی، رئیس شورای راهبری سیاست خارجی، در دیدار با سفیر ژاپن در خصوص پایبندی جمهوری اسلامی ایران به مخالفت با مداخله نظامی، اصل تمامیت ارضی و مذاکره مستقیم برای حل و فصل مناقشات بین ژاپن و روسیه بر سر چهار جزیره مورد اختلاف واقع در اقیانوس آرام، سرویس سیاست خبرگزاری پردیسان آنلاین در ادامه این گزارش به بررسی تاریخچه این مناقشه می‌پردازد.

جزایر کوریل، زنجیره‌ای از جزایر آتشفشانی واقع در غرب اقیانوس آرام است که قرن‌ها است به محل مناقشه روسیه و ژاپن تبدیل شده است، مناقشه بر سر این جزایر که در ژاپن به عنوان «سرزمین‌های شمالی» و در روسیه «کوریل‌های جنوبی» شناخته می‌شوند، ریشه در ادعاهای تاریخی، منافع ژئوپلیتیکی و پیامدهای جنگ جهانی دوم دارد.

پیشینه تاریخی

جزایر کوریل در واقع مجمع‌الجزایری آتشفشانی در استان ساخالین روسیه و استان شمالی ژاپن است که طول تقریبی آن ۱۳۰۰ کیلومتر و از شمال شرقی هوکایدو در ژاپن تا کامچاتکا در روسیه کشیده شده است و دریای اختسک را از اقیانوس آرام شمالی جدا می‌سازد. در واقع ۵۶ جزیره و شمار بسیاری از صخره‌های کوچک مجموع جزایر کوریل را تشکیل می‎‌دهند که مساحت کل خشکی‌های آن ۱۵ هزار و ۶۰۰ کیلومتر مربع است و جمعیتی درحدود ۲۰ هزار نفر دارد. با این حال از میان این ۵۶ جزیره، تنها ۷ جزیره آن قابل سکونت است.

در پایان جنگ جهانی دوم این جزایر به تصرف شوروی سابق درآمد و روسیه این مسئله را از پیامدهای جنگ جهانی دوم می‌داند و بر این باور است که این جزایر متعلق به روسیه است. از طرفی ژاپن می‌گوید که امضای توافق صلح بین دو کشور مشروط بر این است که این جزایر به توکیو واگذار شود. نتایج این دعوا بر سر مالکیت جزایر باعث شده است که روابط سیاسی و اقتصادی دو کشور تحت تأثیر واقع شود.

جزایر چهارگانه کوریل جنوبی به دلیل برخورداری از منابع نفت و گاز، ذخایر آبزیان و واقع شدن در اقیانوس آرام موقعیت اقتصادی و راهبردی زیادی دارد. به همین علت باعث می‌شود که دو کشور درصدد تصرف آن برآیند.

معاهدات و تلاش‌های دیپلماتیک

اولین قرارداد رسمی بین روسیه و ژاپن در مورد جزایر کوریل، معاهده شیمودا در سال ۱۸۵۵ بود. این معاهده حاکمیت ژاپن را بر جنوبی‌ترین جزایر به رسمیت شناخت، در حالی که جزایر شمالی تحت کنترل روسیه باقی ماندند. معاهدات و قراردادهای بعدی، مانند معاهده سن‌پترزبورگ در سال ۱۸۷۵ تقسیم جزایر را بیشتر روشن کرد و ژاپن در ازای واگذاری مالکیت خود بر بخشی از جزیره ساخالین، تعدادی از جزایر کوریل را دریافت کرد.

جنگ جهانی دوم و اشغال شوروی

در طول جنگ جهانی دوم، جزایر کوریل به میدان جنگ تبدیل شد و در سال ۱۹۴۵، اتحاد جماهیر شوروی به ژاپن اعلام جنگ کرد و کل این مجمع الجزایر را اشغال کرد. اشغال شوروی منجر به اخراج جمعیت ژاپن شد و در پایان جنگ، جزایر تحت کنترل کامل شوروی قرار گرفتند. سپس در معاهده صلح سانفرانسیسکو در سال ۱۹۵۱، که به‌طوررسمی به جنگ بین ژاپن و نیروهای متفقین پایان داد، شوروی به دلیل اینکه این معاهده حق مالکیت آن بر این جزایر را به رسمیت نمی‌شناخت آن را امضا نکرد و وضعیت مالکیت این جزایر در هاله‌ای از ابهام باقی ماند، حتی در بیانیه مشترک شوروی-ژاپنی سال ۱۹۵۶ که به نزاع بین طرفین پایان داد نیز به این مسئله پرداخته نشد.

ملاحظات ژئوپلیتیکی

مناقشه بر سر جزایر کوریل صرفاً بر سر ادعاهای تاریخی نیست، بلکه دارای اهمیت ژئوپلیتیکی نیز هست. این جزایر دارای موقعیت استراتژیک هستند و دسترسی به مناطق ماهیگیری با ارزش و ذخایر بالقوه نفت و گاز را فراهم می‌کنند و از نظر اقتصادی برای هر دو کشور مهم هستند.

بن‌بست دیپلماتیک

پس از پایان جنگ جهانی دوم، مقامات ژاپن به دنبال بازگرداندن جزایری هستند که آن را بخشی از قلمروی خود می‌دانند و از پیمان شیمودا به عنوان مبنای ادعاهای خود یاد می‌کنند. با این حال، روسیه معتقد است که جزایر کوریل در نتیجه پیروزی این کشور در جنگ جهانی دوم بخشی از قلمرو این کشور شد و استدلال می‌کند که معاهده صلح سانفرانسیسکو مالکیت آن را مشروعیت بخشیده است.

به هر تقدیر، با توجه به اینکه روسیه و ژاپن هنوز به طور رسمی در حال آتش‌بس با یکدیگر به‌سر می‌برند و پیمان رسمی صلح را از زمان جنگ جهانی دوم تاکنون امضا نکرده‌اند، مقامات ارشد ژاپنی درصدد هستند تا با استفاده از فرصت مذاکرات کنونی، زمینه بازگشت جزایر کوریل به قلمرو این کشور را فراهم کنند که البته این مسئله با توجه به تغییرناپذیری موضع مسکو درباره جزایر کوریل تاکنون بی‌نتیجه مانده است. حال باید منتظر باشیم و ببینیم این دو کشور چه راهکاری را برای پایان دادن به این مناقشه حدود هفت‌دهه‌ای خواهند داشت.