به گزارش پردیسان آنلاین، دو روز پیش، خبر غیرمنتظره‌ای از آنکارا منتشر شد؛ دولت ترکیه اعلام کرد که حریم هوایی خود را به روی هواپیماهای رژیم صهیونیستی می‌بندد و تمامی روابط اقتصادی و تجاری با این رژیم را قطع می‌کند. در نگاه نخست، این تصمیم می‌تواند به‌عنوان اقدامی شجاعانه و حمایتی جدی از مردم فلسطین و مقاومت تعبیر شود. اما آیا واقعاً ماجرا چنین است؟
نگاهی به تجربه‌های گذشته نشان می‌دهد که سیاست خارجی ترکیه اغلب با تناقض و بازی‌های نمایشی همراه بوده است. در حالی که مقامات این کشور بارها مدعی شده‌اند هیچ رابطه‌ای با اسرائیل ندارند، آمارهای رسمی از واقعیتی متفاوت پرده برمی‌دارد: ترکیه در عمل یکی از پنج شریک اصلی اقتصادی تل‌آویو بوده است. این شکاف آشکار میان شعار و عمل، پرسش‌های جدی درباره انگیزه‌های واقعی آنکارا ایجاد می‌کند.
در این میان، نقش شخصیت سیاسی رجب طیب اردوغان بسیار برجسته است. او سیاستمداری است که طی سال‌های اخیر هرچه بیشتر به رهبری اقتدارگرا شباهت یافته و بارها نشان داده است که در بزنگاه‌های حساس، میان شرافت و انسانیت از یک سو و سود اقتصادی از سوی دیگر، گزینه دوم را ترجیح می‌دهد. تصمیم اخیر ترکیه نیز بیش از آنکه نشانه همبستگی با مردم غزه باشد، بازتابی از همین نگاه منفعت‌طلبانه است.
اما حقیقت ماجرا را باید در جای دیگری جست. آنچه امروز به شکل قطع روابط اقتصادی با اسرائیل جلوه‌گر شده، در واقع انعکاسی از رقابت منطقه‌ای میان دو بازیگر است. نقطه کانونی این رقابت، سوریه است؛ سرزمینی بحران‌زده که پس از کاهش نقش ایران، به صحنه جدال قدرت‌های مختلف بدل شده است. ترکیه با چشم‌انداز گسترش نفوذ خود و ترویج اندیشه‌های اخوانی، سوریه را کلید نفوذ منطقه‌ای و کسب مشروعیت برای رهبری جهان اسلام می‌بیند. در مقابل، اسرائیل به هیچ عنوان مایل نیست تجربه حضور ایران یا هر قدرت خارجی دیگری در سوریه تکرار شود و به همین دلیل زیرساخت‌های امنیتی آن کشور را هدف قرار داده است. این تضاد منافع، اکنون در پوشش تصمیمات نمایشی آنکارا علیه تل‌آویو ظاهر می‌شود.
بنابراین، اگرچه قطع روابط اقتصادی و بستن حریم هوایی اقدامی پر سر و صدا به نظر می‌رسد، اما تحلیل دقیق‌تر نشان می‌دهد که پشت این تصمیم بیش از آنکه دغدغه فلسطین و غزه باشد، سایه سنگین رقابت منطقه‌ای و جاه‌طلبی‌های اردوغان برای نقش‌آفرینی در معادلات جهان اسلام نهفته است.
در همین راستا احسان موحدیان کارشناس مسائل ترکیه در گفت‌وگو با خبرنگار پردیسان آنلاین اظهار کرد: روابط تجاری آنکارا و تل‌آویو همچنان برقرار است. حتی اکنون هم در سایت‌های رسمی ترکیه اطلاعات مربوط به تجارت‌های دریایی آن قابل مشاهده است. آنها از طریق دریا به رژیم صهیونیستی صادرات دارند. ممکن است در انتخاب مقصد دستکاری‌هایی صورت گیرد یا کالاهایی از مبداهای دیگر ارسال شود، اما اصل موضوع همچنان پابرجاست و حریم هوایی ترکیه بر روی این رژیم بسته نشده است.
وی افزود: همان روز که خبرگزاری آناتولی این موضوع را مطرح کرد، پروازهای اسرائیل از حریم هوایی ترکیه انجام می‌شد. این واکنش، خشم ترکیه نسبت به نفوذ و حمله اسرائیل به سوریه و نابودی تجهیزات و زیرساخت‌های جاسوسی این کشور بود. ترکیه با این اقدامات تلاش اسرائیل برای جمع‌آوری اطلاعات در سوریه را خنثی کرد و در همین راستا به جولانی و اسرائیل هشدار داد که اجازه نمی‌دهد سوریه خارج از چارچوب در نظر گرفته‌شده توسط اسرائیل عمل کند.
کارشناس مسائل ترکیه تصریح کرد: بعد از این اتفاق، ترکیه از روی خشم، همانند دفعات قبل، به‌صورت شعارگونه ادعا کرد که همکاری‌های تجاری و اقتصادی خود با اسرائیل را تعلیق می‌کند و حریم هوایی خود را بر آنها می‌بندد. اما واقعیت چنین نیست. ترکیه از این مسئله نفع اقتصادی زیادی می‌برد و تحت تأثیر و دستور انگلیس و آمریکا عمل می‌کند و خارج از دستور آنها نمی‌تواند اقدامی مستقل انجام دهد. این کشور از خط انتقال گاز باکو حق ترانزیت دریافت می‌کند، بنابراین این تعاملات ادامه دارد و به هیچ وجه متوقف نشده است.
موحدیان خاطرنشان کرد: افکار عمومی، هم در ترکیه و هم در جهان اسلام، از این همکاری‌های گسترده معترض هستند. در این صحبت‌ها اشاره شد که ترکیه پنجمین شریک تجاری اسرائیل است و این وضعیت همچنان ادامه دارد.
وی ادامه داد: پس از کاهش حضور و نفوذ ایران در سوریه، ترکیه می‌خواهد از طریق سوریه، تفکر اخوانی را به عنوان یک گفتمان برای رهبری جهان اسلام مطرح کند. همچنین ترکیه قصد دارد مسیر سوریه را به یک مسیر انتقال کالا و انرژی تبدیل کند و از قطر به سوریه کالا منتقل شود و سپس از طریق ترکیه و اروپا ادامه یابد. ترکیه با قطر که جریان اخوانی نیز در آن فعال است، همکاری گسترده‌ای دارد تا از مسیر سوریه، ترکیه تبدیل به یک هاب انتقال انرژی شود.
این کارشناس مسائل ترکیه در پایان گفت: با این حال، این مسئله مورد پسند اسرائیل نیست و اسرائیل نمی‌خواهد پس از ایران، قدرت دیگری در منطقه افزایش یابد. اسرائیل به دنبال سوریه‌ای ضعیف و چندتکه است تا نفوذ خود را حفظ کند، اما ترکیه اهداف متفاوتی دارد. بنابراین از این نظر میان ترکیه و اسرائیل اختلاف وجود دارد. ترکیه نیز به دنبال آشوب در سوریه نیست، چرا که این آشوب به خاک ترکیه منتقل می‌شود. باید دید نتایج این اختلاف نظر چه خواهد بود.
