به گزارش پردیسان آنلاین از خراسان‌رضوی، در گوشه‌ای دنج از صحن گوهرشاد نشسته‌ام، مثل همیشه، مثل هر باری که کوهی از غم بر دلم تلنبار شده و جز حرم امام رضا (ع) جایی برای تسکینش پیدا نکرده‌ام، نگاهم را بر ستون‌ها و کاشی‌کاری‌ها و گنبد طلایی که تلالو درخشان آفتاب، زیبایی آن را دوچندان کرده است، می‌کشم؛ آن قدر دقیق که نقش‌ها و خطوطِ مُهرهایی را که زمان بر آن‌ها گذاشته است، بتوانم لمس کنم.
صدای زمزمه دعا از نزدیک، صدای آرام پای زائران بر سنگ‌فرش‌ها، رایحه عود، عطر گل محمدی، بوی اسپند و صداهایی از تسبیح و قرآن، همه و همه در هم آمیخته‌اند تا فضایی بس آرامش‌بخش شکل گیرد، جایی میان زمین و آسمان، جایی که زیارت امام رضا (ع) تنها عبادتی فردی نیست، بلکه سرودی است فراملی، فرهنگی، دینی که جانِ ایرانی و دلِ شیعیان را نوازش می‌دهد.
زیارت امام رضا (ع) در فرهنگ دینی ما جایگاه ویژه‌ای دارد؛ انتخابی برای توبه، التیامی برای رنج، امیدی برای دل‌های پریشان و پیوندی میان نسل‌ها. زائران از گوشه و کنار ایران، از روستاها و شهرهای مختلف خود را به مشهد می‌رسانند، با پای پیاده یا وسایل نقلیه با اشک و امید؛ غیر ایرانی‌ها نیز سهمی بزرگ دارند، عرب‌زبانان در رتبه نخست زائران خارجی، پس از آن اردو زبانان از شبه قاره هند و دیگران که برای زیارت به این مکان مقدس می‌آیند.
به گفته حجت‌الاسلام والمسلمین فقیه اسفندیاری، معاون بین‌الملل آستان قدس رضوی، سالانه حدود دو میلیون و ۵۰۰ هزار زائر خارجی به حرم مطهر مشرف می‌شوند، این عدد نه تنها نشانگر جذابیت معنوی حرم بوده، بلکه موقعیتی است برای تعامل فرهنگی، برای شنیدن زبان‌های گوناگون، دیدن لباس‌ها و آداب متفاوت، شنیدن دعاها به زبان‌هایی دور از زبان مادری، اما هم‌نوا در عشق و احترام به امام رضا (ع).
زیارت ضامن آهو (ع) تنها یک عبادت نیست، بلکه بخشی از حافظه تاریخی ملت ایران و جهان تشیع است، آیینی که اکنون با عنوانی رسمی در نوبت ثبت در فهرست میراث ناملموس یونسکو قرار گرفته است.
«مشهدی شدن» جهانی می‌شود
محمود طغرایی، رئیس اداره ثبت و حرایم آثار تاریخی اداره کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی خراسان رضوی درباره اهمیت ثبت جهانی زیارت امام رضا (ع) به خبرنگار پردیسان آنلاین می‌گوید: پرونده‌ای با عنوان «برنامه‌های اقدامات خوب پاسداری برای احترام به زیارت‌کنندگان حرم رضوی و ایجاد صلح و دوستی بین مردم» تهیه شده که هدف آن معرفی نقش حریم رضوی در گسترش فرهنگ صلح و انسان‌دوستی است..
وی با بیان اینکه این پرونده در سال ۱۳۹۸ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است اما آنچه امروز در حال بررسی در کمیسیون ملی یونسکوست، چیزی فراتر از «زیارت» به‌عنوان یک عمل عبادی است، می‌افزاید: هدف، ثبت خود زیارت به عنوان یک باور مذهبی در یونسکو نیست، چرا که ثبت مستقیم زیارت ممکن نیست. آنچه برای ثبت ارائه می‌شود، ظرفیت‌ها و فرایندهایی است که در طول بیش از هزار سال موجب شکل‌گیری و تداوم این میراث ناملموس شده است.
طغرایی از سنت‌هایی سخن می‌گوید که از آغاز سفر زائران تا بازگشت‌شان ادامه دارد؛ از بدرقه و آداب ورود به مشهد گرفته تا تشرف به حرم، خواندن زیارت‌نامه، زیارت از پشت پنجره فولاد و در نهایت مراسم خداحافظی، مجموعه‌ای از رفتارها و آیین‌ها که او آن را نوعی «مشهدی شدن» می‌خواند.
جایی برای دیدار با تاریخ در حرم امام رضا (ع)
هرکدام از صحن‌های حرم، روایتی از تاریخ دارند، صحن گوهرشاد با مسجدی به همان نام، یکی از زیباترین آثار به‌جا مانده از دوره تیموری است که در سده نهم هجری ساخته شد. صحن عتیق (اندرونی) کهن‌ترین بخش حرم است، صحن آزادی (نو)، صحن جامع رضوی، و صحن قدس نیز در دوره‌های صفوی، قاجار و معاصر به مجموعه اضافه شده‌اند، معماری این صحن‌ه از مقرنس‌کاری‌های نفیس گرفته تا خطوط خوش نستعلیق و ثلث روی کاشی‌ها، همه حکایت از تداوم فرهنگ و هنر ایرانی در قلب یک فضای مذهبی دارند.
در حرم امام رضا (ع) آیین‌ها و مراسم متعددی برگزار می‌شود، از تشرف کاروان‌های زائران پیاده تا روضه‌خوانی‌ها، نمازهای جماعت، قرائت زیارت‌نامه، ادعیه خاصه شب‌های جمعه، جشن‌های میلاد و مراسم عزاداری در مناسبت‌های دینی.
در ایام خاص همچون دهه کرامت، دهه آخر صفر و ماه رمضان، حال‌وهوای حرم رنگ و بویی دیگر دارد، موکب‌ها در شهر و مسیرهای منتهی به حرم برپا می‌شوند، صدای تواشیح و دعا در تمام صحن‌ها طنین‌انداز است و مردم با زبان‌های مختلف اما دلی مشترک، دعا می‌خوانند.
پیوند هزارساله دل‌ها در آستانه ثبت جهانی
طغرایی در پایان گفت‌وگو بر یک نکته مهم تأکید دارد: «نگاه آستان قدس رضوی در ارائه خدمات، انسانی و فرامذهبی است، مجموعه حرم تلاش کرده با ساخت بیمارستان، کتابخانه، زائرسرا و فضاهای امن برای همه انسان‌ها، چه مسلمان و چه غیرمسلمان، مفاهیم انسان‌دوستی را در عمل ترویج دهد.»
به گفته او، اگر این پرونده در یونسکو پذیرفته شود، نه تنها میراثی معنوی حفظ شده، بلکه مدلی از پاسداری فرهنگی با رویکرد صلح جهانی به ثبت خواهد رسید.
به گزارش پردیسان آنلاین، اینجا، جایی است که انسان‌ها برای لحظاتی فراموش می‌کنند از کجا آمده‌اند و به کجا می‌روند، فقط آمده‌اند، نشسته‌اند، گریسته‌اند و دعا کرده‌اند، شاید همین است راز این میراث هزار ساله، پیوند دل‌ها، بدون زبان، بدون ملیت و حالا جهانی شدن این زیارت، یعنی جهانی شدن این صلح.
