به گزارش پردیسان آنلاین از خراسان رضوی، هم‌زمان با فرارسیدن ایام عزاداری سیدوسالار شهیدان حضرت اباعبدالله‌الحسین (ع) در ماه محرم، چشم‌ها دوباره به مشهدالرضا (ع) دوخته می‌شود تا یک بار دیگر، آئین‌های باشکوه سوگواری در مضجع مطهر امام هشتم (ع) اقامه‌کننده سنت تعظیم شعائر عاشورایی باشد.

در این میان، اگرچه موکب‌های پذیرایی در چایخانه باصفای حرم برپاست، توزیع غذای متبرک حضرتی همچنان ادامه دارد و صدها هیئت از استان‌های کشور، هر شب در حسینیه صحن قدس عزاداری می‌کنند اما فراتر از این‌ها، همه چشم انتظار هستند تا شب عاشورا فرا برسد و مراسم تاریخی خطبه‌خوانی با حضور خدام و تولیت آستان قدس رضوی، چهره بارگاه منور امام رئوف (ع) را رنگ و بوی حسینی ببخشد.

خطبه‌خوانی، عزاداری ۳۰۰ ساله در حرم امام رضا (ع)

بیش از ۲۸۶ سال از برگزاری نخستین آئین خطبه‌خوانی در حرم مطهر رضوی می‌گذرد، نخستین‌بار در زمستان سال ۱۱۲۵ هجری شمسی در دوران حکومت نادرشاه بود که علیقلی‌خان برادرزاده شاه افشار و حاکم وقت خراسان، بخشی از اموال خود را به نام آستان پرنور امام هشتم وقف کرد، با این نیت که با درآمدهای حاصل از آن مقدمات برگزاری یک مراسم خاص در بارگاه امام رضا (ع) فراهم شود.

او تأکید داشت که این مراسم باید دوبار در سال برگزار شود، یکی در شب شهادت صاحب‌خانه و دیگری در شب شهادت جد غریبش، حضرت اباعبدالله‌الحسین (ع) تا بنا به رسم آن زمان، همه خدام شمع‌های روشن در دست بگیرند و با حضور تولیت آستان، خطبه عزا را جمع‌خوانی کنند، در امتداد همین سنت تاریخی، آئین خطبه‌خوانی در حرم مطهر رضوی هرساله دو نوبت اجرا می‌شود و هربار، افزون بر ۳۰ هزار خادم بارگاه منور سلطان توس اعم از دربانان، کفشداران، فراشان و حفاظ به مرثیه‌سرایی و عزاداری برای شهادت امام مهربانی‌ها و البته شهادت حضرت سیدالشهدا (ع) می‌پردازند.

قطرات طلایی اشک، برکت حریم سلطان است

آئین خطبه‌خوانی، فراتر از یک مراسم مرسوم و چیزی آمیخته با جان و دل زائران و مجاوران است، هزاران نفری که همه‌ساله چه از مشهدالرضا (ع) و چه از شهرهای دور و نزدیک خود را به حرم مطهر رضوی می‌رسانند تا از نزدیک، شاهد برگزاری این رویداد تاریخی باشند، شکوه اجرای آن را با اشک‌هایشان به اوج می‌رسانند.

سرتاسر صحن وسیع پیامبر اعظم (ص) مفروش می‌شود، نورهای سبز و سرخ از شمعدانی‌های لاله‌گون درهم می‌آمیزد، عطر خوش حرم رضوی با بوی عود و اسپند ترکیب می‌شود و تلاقی اخلاص مؤمنانه با رنگ عزا در ضیافت اشک‌ها، صحنه‌هایی چشم‌نواز از دلدادگی مردم به ساحت قدسی اهل بیت (ع) را به تصویر می‌کشد.

روایت خطبه‌خوانی را می‌توان از زوایای مختلف تفسیر کرد، چه از نظر حضور شخصیت‌های برجسته دولتی، مسئولان، فرماندهان ارشد نیروهای مسلح و علمای حوزه و چه از زاویه دید هزاران هزار مردمی که با دوربین تلفن همراهشان، راوی گوشه‌ای از دریای عظمت این مراسم هستند، در هر حال فرقی نمی‌کند، در پیشگاه امام رئوف (ع) همه یکسان هستند، اینجا رخت عزا بر تن و اشک در چشم، معیار برتری و ملاک عنایت حضرت خورشید است.

روایت یک عزاداری مجسم

خطبه‌خوانی فراتر از یک رویداد مناسبتی، مصداق عینی یک عزاداری مجسم است، چه زمانی که قاری مراسم با تلاوت آیات کلام‌الله مجید به تبیین جایگاه شهید می‌پردازد، چه زمانی که دعای مخصوص توسل به علی‌بن‌موسی‌الرضا (ع) به روایت شهادت غریبانه ایشان اشاره می‌کند و چه زمانی که شعرا در وصف حماسه کربلا شعرخوانی می‌کنند و دست آخر، سخنرانی تولیت آستان قدس رضوی با واکاوی زوایای پیدا و پنهان قیام اباعبدالله (ع) انجام می‌شود و پس از مرثیه‌سرایی در سوگ شاه شهید کربلا، نوبت به بخش محوری مراسم یا همان خطبه‌خوانی می‌رسد.

در زمان جمع‌خوانی خطبه ویژه شب عاشورا، همه به احترام عزای امام شهیدان قیام می‌کنند، شمعدان‌ها را به دست می‌گیرند و ضمن شهادت به یگانگی ذات اقدس پروردگار، حمد و ستایش خداوند یکتا را به جا می‌آورند.

پس از این، با درود و سلام بر رسول گرامی اسلام (ص) و ائمه اطهار (ع)، یاد شهدا و بنیان‌گذار کبیر انقلاب حضرت امام خمینی (ره) گرامی داشته می‌شود، حاضران برای رهبر معظم انقلاب با خطاب «سیدجلیل» طول عمر باعزت مسئلت می‌کنند و فرارسیدن ایام عزا را به ساحت علی‌بن‌موسی‌الرضا (ع) و وجود اقدس امام زمان (عج) تسلیت می‌گویند.

خطبه‌خوانی، قدیمی‌ترین آئین عزاداری

فرارسیدن ماه محرم و نزدیک شدن به برگزاری مراسم ویژه خطبه‌خوانی، بهانه‌ای شد تا با رضا خوراکیان مدیر عالی حرم مطهر رضوی گفت‌وگو کنیم، اگرچه در این گزارش به میزبانی آستان قدسی علی‌بن‌موسی الرضا (ع) از میلیون‌ها زائر در دهه اول محرم اشاره کردیم اما ابعاد گسترده این میزبانی، بیش از همه در سخنان مدیرعالی حرم مطهر مشهود است، به خصوص اینکه وی عنوان کرد فقط برای میزبانی از زائران در دهه اول محرم، بیش از ۹ هزار خادم و خادم‌یار در مضجع منور رضوی آماده به خدمت خواهند بود.

خوراکیان افزود: البته که قدیمی‌ترین آئین عزاداری در حرم رضوی، مراسم خطبه‌خوانی است که در شب عاشورا برگزار می‌شود اما در محرم ۱۴۰۳ نیز همچون سال‌های قبل مقرر شده است تا از روز تاسوعا تا شام عاشورا به‌صورت پیوسته مراسم سوگواری در بارگاه منور امام هشتم (ع) برقرار باشد.

به گفته وی، مراسم مقتل‌خوانی روز عاشورا توسط آیت‌الله سیداحمد علم‌الهدی نماینده ولی فقیه در استان خراسان رضوی و امام جمعه مشهد، یکی دیگر از رویدادهای محوری حرم مطهر رضوی است و به موازات آن، ویژه‌برنامه‌هایی هم مخصوص زائران غیرایرانی به ۱۰ زبان زنده دنیا از جمله عربی و اردو برگزار خواهد شد.

مدیرعالی حرم مطهر رضوی ادامه داد: اجرای نمایش آئینی و برپایی مسابقات فرهنگی ازجمله ابتکاراتی است که در سال‌های اخیر و به خصوص از زمان تولیت شهید آیت‌الله دکتر رئیسی در حرم مطهر امام رضا (ع) برگزار می‌شود که در سال‌جاری نیز تداوم خواهد داشت.

بنابر اعلام وی، در محرم ۱۴۰۳ تدابیری اندیشیده شده تا پخت و توزیع غذای متبرک در مهمانسرای حضرتی به ۱۵ هزار پُرس در هر وعده افزایش پیدا کند. هم‌چنین در سال‌جاری هیئت‌های مذهبی می‌توانند بدون هیچ مشکلی در حرم مطهر به اقامه عزا بپردازند.

خوراکیان تصریح کرد: محور اصلی برنامه هیئت‌ها نیز مربوط به بازه زمانی شب عاشورا و به‌خصوص مراسم خطبه‌خوانی است و به‌موازات اینکه مردم می‌توانند از نزدیک شاهد برپایی آئین تاریخی خطبه‌خوانی باشند، مقررشده است تا عزاداران حسینی بعد از دورزدن در صحن‌های پیرامونی از بست طوسی وارد و از بست نواب صفوی خارج شوند.

به گزارش پردیسان آنلاین، عشق به حضرت اباعبدالله الحسین (ع) در تاروپود همه ایرانیان نقش بسته است و هر جایی از این سرزمین را که بنگری، مردمانش با یک آئین خاص به عزاداری سیدالشهدا (ع) می‌پردازند اما در میان تمام این آئین‌ها، مراسم خطبه‌خوانی جایگاه ویژه‌ای دارد، چرا که در جوار بارگاه مطهر رضوی برگزار می‌شود، در جایی که امام هشتم شیعیان نیز در سوگ جد بزرگوارشان عزادار هستند و هزاران زائر و مجاور خود را به مشهدالرضا می‌رسانند که به مولایشان شهادت خامس آل کسا را تسلیت بگویند.

گزارش از محمد ظفر، خبرنگار پردیسان آنلاین در خراسان رضوی