آلودگی تابستانه و زمستانه؛ زنگ خطری برای سلامت مردم قم/نیاز به تغییر در الگوی شهرسازی و مدیریت ترافیک

به گزارش پردیسان آنلاین/هیفا پردل؛ شهر قم از کلانشهرهای مهم کشور به شمار می رود که بیشترین ساکنان آن را شهری تشکیل داده است با توجه به جمعیت یک میلیون و 300 هزار نفری آن این روزها دستگاههای سنجش هوا میزان آلودگی های بالایی را نشان می دهند هرچند این آلودگی ها در مقایسه با شهرهای بزرگی مانند تهران و اصفهان نیست اما برای شهر کوچکی مانند قم تامل برانگیز است.
آلودگی های هوا در شهر قم به آلودگی های تابستانه و زمستانه تقسیم بندی می شود که براساس مطالعات اداره کل حفاظت محیط زیست استان وضعیت آلودگی های تابستانه که ناشی از کانون های گردوغباری است وخیم تر است اما با توجه به اینکه توسعه شهر قم بر اساس خودرو محوری است این امر ممکن است شرایط خطرناک زیست محیطی را برای قم رقم زند.
در مناطق تازه تاسیسی که به تازگی به شهر قم الحاق و یا در آینده به شهر قم ملحق می شوند مانند منطقه پردیسان و 560 هکتاری با ان تراکم جمعیتی بالا به دلیل این که کاربری تجاری و آموزشی در آن کم تر دیده شده است این امر به افزایش ترددها ختم و به ایجاد ترافیک و مصرف سوخت بیشتر هدایت و این امر به ایجاد آلودگی ها کمک می کند در حالی که در روزهایی که هوای ناسالمی در قم گزارش می شود میزان بستری ها در مراکز درمانی و بیمارستانی نیز افزایش می یابد .
ترافیک و سوخت نیروگاه ها مهم ترین متهمان اصلی آلودگی های شهر به شمار می روند جا دارد مسئولان شهری و اداره کل راه وشهرسازی در سیاست های شهرسازی خود تجدید نظر کنند تا تجربه آلودگی های خطرناک کلانشهرهای بزرگ کشور در قم تکرار نشود.

گلایه از ترافیک و ترددهای غیر ضروری
یکی از شهروندان ساکن در منطقه پردیسان معتقد است؛ وقتی برای خرید یک نان مجبوریم با خودرو تردد کنیم بی شک بار ترافیک سنگین تر و این ترافیک که با مصرف بیش از حد سوخت منجر می شود به آلودگی های بیشتر در شهر قم ختم می شود مسئولان ما در منطقه پردیسان تنها به فکر توسعه شهری بودند اما برای زیرساخت های مطلوب در این منطقه فکری نکردند.
امیر حسین جدی عنوان کرد: حداقل در شهرهای بزرگ مترو وجود دارد قم حتی مترو هم نیست که از تردد غیر ضروری با خودروهای شخصی پیشگیری کند مسئولان با هر آلودگی تنها به فکر تعطیلی هستند اما برای بلند مدت چاره اندیشی نمی کنند باید فرهنگ استفاده از حمل و نقل عمومی افزایش یابد البته حمل و نقلی که خود باعث آلودگی ها نباشد.
یکی از بانوان قمی با اشاره به ترافیک شهر قم گفت: به نظر من ترافیکی که در شهر قم داریم بیشتر از کلانشهرهای بزرگ است در قم خودروهای تک سرنشین زیاد هستند و این خودروها باعث آلودگی ها می شوند وقتی حمل و نقل عمومی مطلوب نیست مردم بیشتر به سمت خودروهای شخصی می روند تاکسی های قم هم به دلیل عمر زیاد و فرسودگی به این آلودگی ها دامن می زنند.

سیاست های اشتباهی که به ترافیک دامن زده و به آلودگی ختم می شود
برای بررسی دلائل آلودگی های اخیر در شهر قم که طی هفته های اخیر به تعطیلی مراکز آموزشی و دولتی دامن زد با معاون محیط زیست انسانی اداره کل حفاظت محیط زیست استان قم به گفت وگو می نشنیم .
سید احمد شفیعی با اشاره به مهم ترین دلائل اصلی آلودگی ها در شهر قم گفت: قم جزو 8 کلانشهر مهم کشور به شمار می رود جمعیت قم بالغ بر یک میلیون و 300 هزار نفر است و ضریب شهرنشینی بالایی دارد لذا در توسعه شهری به ویژه ترافیک و کالبد شهری و آلودگی دقت بیشتری شود .
وی افزود: در قم 3 بازیگر مهم داریم ؛ ترافیک و نیروگاه و هم چنین منابع خانگی هرکدام سهمی در آلودگی های شهر قم دارند نیروگاه زمانی که از سوخت گاز مایع بی کفیت استفاده کند به آلودگی های شدید ایجاد می کند نیروگاه در مساحت 100 هکتار انرژی مصرف و به اتمسفر می برد سقف آلودگی ها تجمیع و باعث ایجاد شرایط هوایی خاص و خطرناکی می شود.
وی اظهارداشت: قم با دو نوع آلودگی زمستانه و تابستانه روبرو است آلودگی تابستانه که بر اثر کانون های گرد وغباری است وخیم تر است اما زمانی آلودگی زمستانی را لمس می کنیم که انتشار گازهای آلاینده اتمسفر ایجاد و به ارتفاعات بالاتر می روند از دستگاه تنفسی انسان خارج و زمانی که سقفی در آسمان ایجاد شود باعث تجمع شده و به مرحله آلودگی تنفسی می رسند.
این مسئول در ادامه عنوان کرد: ارتفاعات آلودگی ها متفاوت است در شهرهای بزرگ مانند تهران و اصفهان ارتفاع الودگی ها از شهر قم بیشتر است بار ارتفاع آلودگی در شهر قم 200 متر بوده و پایین تر از شهرهای بزرگ کشور است یعنی پایین ترین ارتفاع را در مقایسه حتی با شهرستان اراک را دارد این مقایسه با تحقیق و پژوهش هایی که در زمینه آلودگی هوای قم صورت گرفته است به دست آمده است .
معاون محیط زیست انسانی اداره کل حفاظت محیط زیست استان قم در ادامه گفت وگوی خود با هفته نامه پردیسان نوین گفت: در زمینه شهرسازی انتقادات بسیاری به شهرسازی در قم وارد است اصول شهرسازی استاندار از سوی شهرداری و اداره کل راه وشهرسازی رعایت نشده است وباعث ایجاد ترافیک در کالبد شهر می شود مراکز تولید کننده سفر ایجاد شده چرا که در مناطق مسکونی ما زیرساخت های اداری و تجاری و آموزشی مناسب تعریف نشده است و از هم گسسته و پراکنده هستند.
شفیعی افزود: پردیسان میانگین زیرساخت های تجاری آن اندک است در 560 هکتاری نیز وضعیت چنین است ما تنها به مسکن سازی تمرکز داشتیم شهرسازی مقوله ای بیش از مسکن سازی است به فضای سبز اهمیت داده شده اما نیاز تجاری دیده نشده است این امر باعث می شود ترددها به هسته مرکزی بیشتر و این امر به آلودگی ها ختم می شود.
به گفته وی؛ سرانه مراکز تجاری و آموزشی در مناطق جدید کم تر از 20 درصد است در حالی که 50 درصد مابقی این کاربری در منطقه پردیسان به فعالیت املاکی ها و بنگاه داری اختصاص یافته است این امر جدای از آلودگی ها به مصرف بیش از حد سوخت ختم می شود اگر این سیاست ها ادامه یابد و برای 560 هکتاری نیز این سیاست ها اجرا شود ما الودگی های شهر تهران را در قم می توانیم تجربه کنیم.
این مسئول عنوان کرد: در قم 3 بازیگر مهم داریم ؛ ترافیک و نیروگاه و هم چنین منابع خانگی هرکدام سهمی در آلودگی های شهر قم دارند نیروگاه زمانی که از سوخت گاز مایع بی کفیت استفاده کند آلودگی های شدید ایجاد می کند.
شفیعی اظهارداشت: طبق گزارش دانشگاه علوم پزشکی استان در شرایط آلودگی ها مراجعات به بیمارستان ها و مراکز درمانی چه در حالت بستری و سرپایی و حتی مرگ و میرها افزایش می یابد چرا که الودگی باعث افزایش بیماری ریوی و آسم شده و باعث تحریک در بیماران قلبی شده و این امر هزینه های سنگینی در حوزه سلامت به حوزه اجتماعی و مردم وارد می کند.

برنامه ریزی شهرداری برای کاهش آلودگی های کلانشهر قم
اما معاون خدمات شهری و محیط زیست شهرداری قم در گفت وگو با خبرنگار پردیسان آنلاین گفت: توسعه زیر ساخت های شهر هوشمند و کاهش تقاضای سفر از مهم ترین برنامه های آتی شهرداری قم به منظور کاهش آلودگی های هوا است.
مهدی اصفهانیان مقدم در تشریح فعالیت ها و اقدامات شهرداری قم در خصوص محیط زیست و کاهش آلودگی هوا شهر قم افزود: بررسی تجربیات، اقدامات و فعالیت های سایر کلانشهرها پیرامون موضوع کنترل آلودگی هوا نشان می دهد استفاده از دانش و فناوری روز و توسعه زیرساخت های شهر هوشمند می تواند در کنترل وضعیت آلودگی هوا و محیط زیست شهر ها تاثیر بسزایی داشته باشد.
به گفته این مسئول؛ از این رو شهرداری قم بر اساس یک برنامه راهبردی و عملیاتی مدون و بین حوزه ای (مانند حمل و نقل، خدمات شهری، فناوری اطلاعات و …) تلاش نموده است با تخصیص اعتبار و انجام سلسله اقداماتی از جمله توسعه حمل و نقل همگانی و تشویق مردم به استفاده از حمل و نقل همگانی به جای استفاده از خودروهای شخصی ، توسعه سطح فضاهای سبز و کمربند سبز شهر قم، ایجاد زیر ساخت های شهر هوشمند و کاهش تقاضای سفر ( از جمله کاهش مراجعات حضوری به ساختمان های شهرداری از طریق ایجاد زیرساخت های فناورانه در بستر سامانه قمیار ) این آلودگی ها را کاهش دهد.

بهره گیری از انرژی های پاک و تجدید پذیر
اما معاون خدمات شهری و محیط زیست شهرداری قم در ادامه با بیان لزوم بهره گیری از انرژی های پاک بیان کرد: استفاده از انرژی پاک و تجدید پذیر مانند احداث نیروگاه های برق کوچک مقیاس و آبگرمکن های خورشیدی در بوستان ها ، جلوگیری از پسماند سوزی و سوزاندن شاخ و برگ درختان در محدوده شهرداریهای مناطق 8 گانه و نواحی 26 گانه از دیگر برنامه های مدیریت شهری است .
اصفهانیان مقدم هم چنین اظهارداشت: ایجاد ساز و کارهای جلوگیری از روشن ماندن وسایل حمل و نقل همگانی در ایستگاه ها و پایانه های مسافری، توسعه ناوگان حمل و نقل عمومی پاک شامل الحاق اتوبوس های برقی و گازوئیلی دارای استانداردهای آلایندگی جدید به ناوگان اتوبوسرانی، بهسازی هسته مرکزی شهر از طریق حذف تردد خودرو ها و ایجاد باغ راه ها و پیاده راه ها، بهسازی و نوسازی ایستگاه های اتوبوس به منظور ترغیب استفاده شهروندان از ناوگان حمل و نقل عمومی و … را می توان نام برد.

لزوم انسجام و همکاری بین بخشی دستگاههای اجرایی
معاون خدمات شهری و محیط زیست شهرداری قم افزود: بدیهی است که اقدامات موثر در زمینه حفظ محیط زیست شهری و کاهش آلایندگی های محیط زیستی اختصاصاً با فعالیت ها و خدمات یک دستگاه اجرایی در سطح شهر میسر نخواهد شد، از این رو در چارچوب تعاملات بین سازمانی، ارتباط مستمر با سایر دستگاه های مسئول از جمله اداره کل محیط زیست استان وجود دارد و تفاهمنامه ای در این خصوص نیز با اداره کل محیط زیست استان منعقد گردیده است.
وی افزود: بروز رسانی و تامین هزینه های تعمیر و نگهداری ایستگاه های سنجش آلایندگی هوا شامل 4 ایستگاه در سطح شهر قم از جمله مواردی است که طی سه سال گذشته توسط شهرداری قم و در چارچوب همکاری های مشترک صورت پذیرفته است و در همین راستا نیز خرید دستگاه سنجش آلودگی هوا در اعتبارات سال جاری و سال آینده شهرداری قم پیش بینی شده است.
اصفهانیان مقدم آموزش، فرهنگ سازی و جلب مشارکت های مردمی در خصوص استفاده از وسایل حمل و نقل عمومی و کاهش آلایندگی های محیطی را از جمله مهم ترین فعالیت های کنترلی دانست و افزود: اجرای برنامه های آموزشی با تاکید ویژه بر دانش آموزان و آینده سازان کشور در دستور کار سازمان های تابعه شهرداری قراردارد و محتواهای چند رسانه ای مرتبط نیز تهیه و تدوین شده است.
وی اشاره داشت : در این راستا برنامه های فرهنگی در چارچوب کمیته فرهنگ شهروندی شهرداری در حال تدوین و اجرا می باشد که در سال آینده نیز از نظر کمی و کیفی توسعه خواهد یافت.

آلودگی هوا و تاثیر آن بر سلامت شهروندان
یک کارشناس امور بهداشت و سلامت محیط معتقد است؛ تأثیر آلودگی هوا بر افراد مختلف، متفاوت است و آسیب‌پذیری برخی افراد در برابر آلودگی هوا بسیار بیشتر از دیگران است. به همین منظور لازم است آگاهی‌های بیشتری در این زمینه داده و مراقبت‌های بیشتری نیز انجام شود.
مینا مومنی افزود: آلاینده‌ها در طول سال هم وجود دارند؛ اما به دلیل پدیده وارونگی دما که در فصول سرد یعنی پاییز و زمستان رخ می‌دهد، میزان تراکم آلاینده‌ها معمولا در سطوح نزدیکتر به زمین افزایش پیدا می‌کند و به دنبال آن، سطح تماس با این آلاینده‌ها نیز بیشتر می‌شود.
به گفته این متخصص بیماری های عمومی ؛ بیماری‌های تنفسی و قلبی‌وعروقی با توجه به مجموعه آلاینده‌های موجود در روزهای آلودگی افزایش پیدا خواهند کرد. همچنین میزان اثربخشی درمان‌های دارویی نیز با وجود آلاینده‌ها، کم می‌شود و ارتباط تصاعدی بین وجود آلاینده‌ها و افزایش بیماری‌های قلبی‌وعروقی و تنفسی و حتی واگیر وجود دارد و می‌تواند این‌ها را تشدید کند.