به گزارش پردیسان آنلاین، در بیمارستان سنت وینسنت ملبورن (Australia)، موردی بی‌سابقه رقم خورد؛ جوردن رباتیس، جوان ۲۷ ساله‌ای که تومور بزرگی در ناحیه حساس گلو و نزدیک جعبه صوتی داشت، با ترکیبی از دو ربات جراح، نه‌تنها نجات یافت، بلکه توانایی صحبت‌کردن و بلع طبیعی‌اش نیز حفظ شد، بن دیکسون با کمک ربات da Vinci Xi تومور را با دقتی فوق‌العاده حذف کرد و سپس ادوین موریسون با استفاده از ربات میکروجراحی Symani، رگ‌های کوچکی به قطر کمتر از ۱ میلی‌متر را بازسازی کرد، این ترکیب عملکرد دست‌انسان و دقت ربات را وارد فصل جدیدی کرد که بسیاری آن را معجزه پزشکی می‌دانند.
ورود فناوری پیشرفته به بیمارستان‌ها
در بیمارستان Launceston در تاسمانی، ربات جراحی da Vinci Xi به ارزش ۴.۷ میلیون دلار راه‌اندازی شد. این سیستم در مرحله معرفی و آموزش قرار دارد و هدف از آن تقویت دقت و انعطاف در جراحی‌های پیچیده، همچون درمان آندومتریوز، کولورکتال، اورولوژیک و سایر امور زنان است. وزیر بهداشت تأکید می‌کند که این فناوری می‌تواند به کاهش مدت بستری، تسریع بهبود و جذب نیروی متخصص کمک کند.
در دانشگاه جانز هاپکینز، ربات SRT-H موفق شد روی مدل آناتومیکی بسیار واقعی (غیرزندگان) عمل برداشتن کیسه صفرا را به‌صورت کامل و مستقل بدون دخالت مستقیم انسان انجام دهد، این ربات توانست ۱۷ مرحله استاندارد جراحی را از شناسایی سرخرگ تا جداسازی بافت، بر اساس دستورات صوتی انجام دهد و حتی در مواجهه با تغییرات بافتی غیرمنتظره، خود را تطبیق دهد. این نقطه عطف نشان می‌دهد که ربات‌هایی که پیش از این تنها اجراکننده بودند، حالا قادر به درک و تصمیم‌گیری در زمان واقعی هستند.
در بریتانیا، وزیر بهداشت کشور، Wes Streeting، برنامه‌ای ده‌ساله معرفی کرده تا ربات‌های جراحی در سرویس سلامت ملی (NHS) به‌عنوان استاندارد وارد شوند. هدف رساندن نسبت عملیاتی که با ربات انجام می‌شود از یک در ۶۰ به یک در ۸ تا سال ۲۰۳۵ است. بیمارستان‌هایی که این فناوری را اجرا نکنند، ممکن است با جریمه مالی مواجه شوند. طرح شامل استفاده از ربات در جراحی‌های گوش، گلو، بینی، اورولوژی، ارتوپدی، پشتیبانی رباتیک در داروخانه‌ها و فناوری هوش مصنوعی صوتی برای افزایش بهره‌وری پزشکان است. البته مسئله تأمین مالی، حریم خصوصی و اطمینان از هوش مصنوعی همچنان چالشی بزرگ است.
گسترش کاربرد در هند
در احمدآباد هند، بیمارستان‌ها جراحی‌های رباتیک را به‌طرز چشمگیری افزایش داده‌اند. در یکی از موارد، جراحی تعویض مفصل (joint replacement) با استفاده از یک سیستم رباتیک کاملاً خودمختار صورت گرفت که هفت‌محور متحرک داشت و از حرکات دست انسان تقلید می‌کرد. اکنون حدود ۱۵–۲۰ درصد از جراحی‌ها در آن شهر با کمک ربات انجام می‌شود. اما همچنان چالش‌هایی همچون هزینه‌های بالا، محدودیت بیمه و دسترسی کمتر در بیمارستان‌های کوچک وجود دارد.
روندهای جهانی و بازار در حال رشد
بازار جهانی ربات‌های جراحی به‌سرعت در حال رشد است. انتظار می‌رود از ۷.۸۴ میلیارد دلار در ۲۰۲۴ به ۸.۸۹ میلیارد دلار در ۲۰۲۵ برسد که نرخ رشد سالانه‌اش حدود ۱۳.۴ درصد است، افزایش کاربرد ربات‌ها در اتاق عملیات، در کنار جراح، نه به‌عنوان جایگزین، بلکه به‌عنوان ابزار کمکی، مزایایی چون دقت، کنترل بیشتر و کاهش خطای انسانی را به همراه دارد. هم‌اکنون تنها حدود ۸٪ از پزشکان از ربات‌ها استفاده می‌کنند، اما فعلاً رایج‌ترین تکنولوژی‌های توسعه‌یافته‌تر همچون هوش مصنوعی و تله‌مدیسن محبوب‌ترند، در سال ۲۰۲۴، در آمریکا از سیستم da Vinci برای انجام حدود ۲.۶۳ میلیون عمل جراحی استفاده شده—افزایشی ۱۷ درصد نسبت به سال ۲۰۲۳. شرکت‌هایی همچون Intuitive (da Vinci)، Medtronic (Hugo RAS)، Stryker (Mako)، و Johnson & Johnson (OTTAVA) در حال گسترش قابلیت‌های رباتیک هستند.
بازار نصب ربات در بیمارستان‌ها نیز گسترده شده: بیش از ۶۷۰۰ سیستم رباتیک جراحی در سراسر دنیا نصب شده‌اند، در آمریکا بیشترین سهم را دارد، اما اروپا، آسیا-اقیانوسیه و خاورمیانه هم رشد سریعی دارند، در حوزه ارتوپدی، بازار رو به گسترش است و تا سال ۲۰۳۰ انتظار می‌رود به ۷.۴۲ میلیارد دلار برسد (از ۳.۹۲ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۳). کاربردها شامل بازسازی مفصل و جراحی ستون فقرات است، در بعد فناوری، نسل جدید ربات‌ها با هوش مصنوعی پیشرفته و قابلیت خودکارسازی مراحل جراحی در حال توسعه هستند، همچنین سمت‌گیری به‌سوی سیستم‌های جمع‌وجورتر، هوشمندتر و حتی میکرو-ربات‌ها است؛ تحقیقات علمی نیز نشان می‌دهند که ربات‌های جراحی مجهز به هوش مصنوعی می‌توانند زمان عمل را تا ۲۵ درصد کاهش و عوارض حین عمل را تا ۳۰ درصد کم کنند، مسیر آینده شامل یکپارچه‌سازی ربات با تصویربرداری بصری هوشمند، بازخورد لمسی، و یادگیری تقویتی برای افزایش اتوماسیون است.
روایت انسان در برابر ماشین؛ یک نگاه شخصی
شاید هزاران خبر فناوری بی‌روح باشند، اما جوردن رباتیس با گفتنش «توانستم تومور را ببینم، خیلی تکان‌دهنده بود» قلب این داستان را پر از زندگی می‌کند. برای او، ربات تنها ابزار نبودند؛ آن‌ها ناجی‌هایی بودند که آرامش و استقلال را برگرداندند؛ از آن‌سو، در چین یا هند، برنامه‌ای همچون طرح NHS می‌تواند فرصتی واقعی برای گروه‌های ضعیف‌تر باشد؛ اگر پزشکان بتوانند با فراهمی مالی و آموزشی کار کنند، ممکن است برداشتن دسترسی نابرابر به خدمات جراحی دقیق تبدیل به واقعیت شود، زمانی که خبری می‌شنویم از رباتی که بدون انسان عمل کامل انجام داد (همچون SRT-H)، باید پرسید، چه زمانی، و چگونه، این تکنولوژی مرزهای اتوماسیون را از اجرا به درک و تصمیم‌گیری واقعی می‌گذراند؟ در سال ۲۰۲۵، جراحیت با ربات‌ها دیگر یک آرزو نیست بلکه واقعیاتی در حال تحقق‌اند: از حذف تومورهایی در نواحی حیاتی، تا اجرای مستقل جراحی روی مدل‌های آناتومیکی، تا استراتژی‌های کلان ملی برای ربات‌زایی خدمات درمانی.
