از اواخر بهمن بارها در خصوص شیوع کرونا در کشور گفتند، از تاثیر بدش روی کسب و کارها، تعطیلی مراکز آموزشی، مذهبی، فرهنگی، هنری و فعالیت‌های ورزشی ولی از همه مهمتر اثری بود که بر روح و روان مردم گذاشت که قطعا بسیار بیشتر از سایر بخش‌ها است.

اواخر اسفند ماه ۹۸ بود که با گسترش شیوع کرونا و افزایش آمار مبتلایان به این بیماری، برگزاری نماز جمعه و جماعات در مساجد کشور و به تبع استان کردستان ممنوع شد و سکوتی معنادار بر مراکز دینی و مذهبی حکمفرما شد، سکوتی که هنوز هم به خوبی در محلات و مناطق مختلف این استان محسوس است.

با این وجود خیلی‌ها امیدوار بودند تا حلول ماه رمضان و با گرم شدن هوا، کرونا از بین برود و باز هم فعالیت مساجد و آیین‌های مذهبی و دینی از سر گرفته شود اما وضع بدتر شد و همه متوجه شدند باید فعلا با این واقعیت کنار بیایند که حالا حالاها میزبان این مهمان ناخوانده هستند.

بالاخره ماه رمضان آمد اما مساجد همچنان بسته ماندند و این تعطیلی مصلاها تاثیر سویی بر روان روزه‌داران گذاشت چرا که تا حالا پیش نیامده بود رمضان را در خانه بمانند و نتوانند از برکات آن و فضای معنوی مساجد در ایام روزه‌داری بهره‌مند شوند.

این ویروس و ضرورت رعایت فاصله‌گذاری اجتماعی باعث شد، آیین‌های مذهبی که مخصوص ماه رمضان است و خیلی‌ها به آن علاقه دارند، لااقل برای امسال به فراموشی سپرده شود. حالا شب‌های رمضان حتی نوای «الوداع الوداع یا شهر الرمضان»  از بلندگوی مساجد کردستان شنیده نمی‌شود.

 سفره‌هایی که پهن نشد

از قدیم رسم بوده که اغلب روزه‌داران کردستانی در ماه رمضان، چه در شهر و چه روستا، غروب، روزه خود را در مساجد افطار می‌کردند و حالا هم با وجود کمرنگ شدن، هنوز در بسیاری مساجد استان این رسم و آیین پابرجاست.

ماه رمضان هر روز پیش از غروب آفتاب، یکی از اهالی محله(در شهر) یا روستا، سفره افطاری را که اغلب شامل خرما، برساق (نان محلی) و آش است، در مسجد پهن می‌کرد تا روزه‌داران به محض شنیدن اذان، روزه خود را بشکنند و صاحب سفره هم در این بین ثوابی ببرد.

حالا امسال که کرونا شیوع پیدا کرده و مساجد هم تعطیل شده‌اند، دیگر همهمه سفره انداختن، شور و شوق روزه‌داران برای حضور در مسجد، موعظه‌های پیش از اذان مغرب ماموستاها، برگزاری نماز جماعات و همخوانی‌های قصیده بردیه شنیده نمی‌شود.

رمضان امسال برخلاف سال‌های قبل، از پخش کردن خرما و برساق و آش اضافی سفره افطاری مسجد بین اهالی محل و فقیر و فقرا، از غر و لند خادمان مساجد و تذکرهای گاه و بیگاه‌شان به کودکان و نوجوانان شلوغ حاضر در مسجد، خبری نبود.

 دلتنگی‌ها برای تراویح

یکی از مهمترین آیین عبادی اهل سنت در ماه مبارک رمضان، برگزاری نماز تراویح در شب‌های این ماه است. تراویح پس از نماز عشاء خوانده می‌شود. در بین اهل سنت رسم است که هر شب یک جزء قرآن را در این نمازها تلاوت کنند تا در پایان ماه رمضان، قرآن ختم شود.

نماز تراویح ۲۰ رکعت است اما پس از هر دو رکعت سلام داده و پس از هر چهار رکعت استراحت (ترویحه) انجام می‌شود و به همین خاطر آن را تراویح می‌نامند. ترویحه، وقفه کوتاهی است که از آن برای خواندن دعا یا اذکار استفاده می‌شود.

هر ساله در شب‌های ماه رمضان جمعیت زیادی هم در مساجد کردستان برای اقامه نماز تراویح حاضر می‌شوند، به گونه‌ای که گاهی اوقات تعداد حاضران برای اقامه این نماز از نمازگزاران شرکت کننده در نمازهای واجب و پنجگانه نیز بیشتر ‌می‌شود.

در حالیکه امسال به واسطه بیماری کرونا و تعطیلی مساجد این آیین برگزار نشد. شاید برای خیلی‌ها اولین بار باشد که ماه مهمانی خدا را تجربه می‌کنند اما نمی‌توانند در تراویح شرکت کنند، پس دلتنگی‌شان می‌ماند برای رمضانی دیگر.

جای جزءخوانی‌ها خالی

در کردستان هم مانند بسیاری از دیگر مناطق کشور، در روزهای ماه مبارک رمضان، مجالس جزءخوانی قرآن کریم برگزار می‌شود. امسال اما برگزار نشد و چشم بسیاری از مشتاقان این مجلس معنوی را در انتظار رمضان سال آینده گذاشت.

چند سالی بود که این مراسم بعد از اقامه نماز عصر، در صحن جدید مسجد جامع سنندج برگزار و به صورت مستقیم از شبکه کردستان پخش می‌شد اما امسال به ناچار انجام نشد و از آرشیو مجلس جزءخوانی رمضان سال گذشته استفاده کردند تا علاقمندان در منزل بتوانند از طریق تلویزیون از آن بهره‌مند شوند.

این مجالس هر ساله نه تنها در مسجد جامع سنندج بلکه در تعداد زیادی از مساجد استان برگزار می‌شود و روزه‌داران و علاقمندان قابل توجهی از آن استقبال می‌کنند که اغلب نیز از جوانان و نوجوانان هستند اما حالا دیگر خبری از قرائت، ترتیل و جزخوانی قرآن کریم در مساجد نیست.

قدری که قدرش را بیشتر می‌دانیم

مسلمانان اهل سنت معتقدند که شب قدر در دهه آخر ماه رمضان واقع شده‌ و گفته می‌شود براساس روایات به احتمال بسیار زیاد یکی از شب‌های فرد لیله‌القدر است، به همین خاطر و برای اینکه از فضایل این شب ارزشمند بی‌بهره نمانند، تمام شب‌های دهه آخر رمضان را به ذکر، دعا و مناجات با پروردگار می‌پردازند.

این مراسم معنوی همواره در اغلب مساجد کردستان به ویژه مصلاهای بزرگتر برگزار می‌شود و بسیاری از روزه‌داران حتی کسانی که روزه نمی‌گیرند در این مجالس پرفیض شرکت می‌کنند به این امید که مورد غفران و بخشش الهی قرار گیرند.

آیین لیالی قدر در مساجد این استان شور و حال متفاوتی دارد و قرائت قرآن، دعا و مناجات، دف‌زنی و مدح پیامبر(ص)، موعظه‌ها و گریه‌های از ته دل روزه‌داران، زینت‌بخش چنین آیینی است.

امسال با وجود شیوع کرونا، اجازه بازگشایی مساجد در این شب‌ها برای مدت ۲ ساعت داده شد اما بدلیل خطر احتمال عدم رعایت فاصله‌گذاری اجتماعی، کافی نبودن فضا و ترس از ابتلا به این ویروس، استقبال از مراسم شب قدر مثل سنوات قبل نیست و مردم بیشتر ترجیح می‌دهند در خانه بمانند و به عبادت و راز و نیاز فُرادا با خدا بپردازند. روزه‌داران حالا با شیوع کرونا قدر شب‌های ملکوتی و پرفیض قدر در مساجد را بیشتر می‌دانند و همه برای دفع این بیماری سر به سجده درگاه احدیت می‌برند.

بوی کولیره(نان محلی) بیستم و هفتم نمی‌آید

همانگونه که اشاره شد براساس اعتقاد اهل سنت، لیله القدر در روزهای فرد دهه آخر ماه مبارک رمضان قرار دارد، ضمن اینکه این باور که شب بیست و هفتم رمضان شب قدر است در میان مردم و روحانیون این منطقه بیشتر رایج است و بنابراعتقاد غالب علمای اهل سنت طبق روایات متعدد، شب ۲۷ رمضان همان شبی است که قرآن کریم بطور کامل بر پیامبر اکرم (ص) نازل شد.

با این توصیف، اهل سنت برای این شب احترام خاصی قائل است و آن را از دیگر شب‌های ماه رمضان متمایز می‌داند، همچنانکه روزه‌داران و حتی آنهایی که به هر دلیلی روزه نمی‌گیرند این شب در مساجد حضور یافته و تا سحر و نزدیک اذان صبح، به راز و نیاز و مناجات با خالق یکتا می‌پردازند.

رسم است زنان کُرد روز ۲۷ رمضان نان محلی (کولیره و برساق) می‌پزند و در بین همسایه و افراد فقیر و مستمند توزیع می‌کنند که این رسم به کولیره بیست و هفتم مشهور است اما امسال دیگر به خاطر شیوع ویروس کرونا و ضرورت رعایت نکات بهداشتی، شاید خانواده‌ها برای خود اقدام به پخت این نان کنند ولی برنامه‌ای برای توزیع در میان همسایه و افراد مستمند ندارند. البته سالهاست که این رسم نیز کمرنگ شده است.

دیگر بوی کولیره تازه داخل سینی‌ برای توزیع میان همسایه‌ها و خانواده‌های نیازمند در کوچه‌ها نمی‌آید. باید منتظر ماند شاید رمضان سال آینده باز هم چنین صحنه‌هایی دیده شد.

کرونا مشکلات زیادی را برای مردم دنیا و کشور ما ایجاد کرد، شیوع این ویروس باعث شد حالا همه قدر عافیت را بیشتر بدانیم، خیلی‌ها دلمان برای آیین‌های معنوی و دینی و جمع شدن در مساجد تنگ شده است، پس اگر می‌خواهیم به دوران عادی گذشته برگردیم، باید با رعایت هشدارهای بهداشتی و همکاری یکدیگر برای نابودی این بیماری مهلک گام برداریم، به این امید که رمضان سال بعد، باز هم شاهد غوغای نمازگزاران و عاشقان آیین‌های دینی در مصلی‌ها باشیم.

ویروس کرونا موسوم به «کووید ۱۹»  اواسط ماه دسامبر (۲۴ اذر) در شهر ووهان واقع در مرکز چین گزارش شد ابتدا از این بیماری به عنوان ذات الریه نام برده می شد اما کمیسیون ملی بهداشت چین در ۳۰ دسامبر سال ۲۰۱۹ (۹ دی ماه ۹۸) به صورت رسمی شیوع این ویروس را در چین اعلام کرد. نخستین مورد شناسایی شده در ایران هم روز ۳۰ بهمن ۹۸ از شهر قم اعلام شد.  

براساس اعلام رییس مرکز روابط عمومی و اطلاع‌رسانی وزارت بهداشت، تاکنون ۱۲۴ هزار و ۶۰۳ نفر در کشور به طور قطعی به ویروس کرونا مبتلا شده و با فوت ۶۲ نفر در ۲۴ ساعت گذشته، تعداد جان باختگان کرونا در کشور به ۷ هزار و ۱۱۹ رسید.