به گزارش خبرگزاری پردیسان آنلاین، مسابقات جام ملت‌های ۲۰۲۳ آسیا از امروز _ جمعه بیست‌ودوم دی_ تا بیست‌ویکم بهمن با حضور ۲۴ کشور و به میزبانی قطر برگزار خواهد شد تا قاره آسیا شاهد هجدهمین دوره این رقابت‌ها باشد. تیم ملی فوتبال ایران در این رقابت‌ها با تیم‌های امارات، فلسطین و هنگ کنگ هم‌گروه است.

چگونگی خلق مسابقات جام ملت‌های آسیا

نام جام ملت‌های آسیا که از نخستین دوره، تغییری نکرده، فقط دو سال پس از تأسیس رسمی کنفدراسیون فوتبال آسیا شکل گرفت. آسیایی‌ها پیش از تأسیس این کنفدراسیون، با پایان جنگ جهانی دوم، پیشنهاد برگزاری چنین مسابقاتی را از طریق فدراسیون‌های داخلی خود به هم ارائه کرده بودند. باید اولین دوره این بازی‌ها سال ۱۹۵۰ برگزار می‌شد اما مشکلاتی مانند هماهنگی برای انتخاب میزبان و کافی نبودن تیم‌های حاضر و شرکت‌کننده در این بازی‌ها، مسابقات را لغو کرد.

یک سال پس از تأسیس کنفدراسیون فوتبال آسیا که با مشارکت ۱۴ کشور از جمله ایران، افغانستان، اسرائیل، میانمار، چین، هنگ‌کنگ، هند، اندونزی، ژاپن، کره جنوبی، پاکستان، فیلیپین، سنگاپور و ویتنام جنوبی شکل گرفت، هفت کشور به برگزاری این مسابقات رأی مثبت دادند. جام ملت‌های آسیا نخستین‌بار سال ۱۹۵۶ با حضور چهار تیم به میزبانی هنگ‌کنگ برگزار شد. کنفدراسیون فوتبال آسیا تصمیم گرفته بود فقط یک مرحله از این بازی‌ها را به صورت متمرکز، به میزبانی یک کشور برگزار کند.

تیم‌های ملی مدعی در قاره‌کهن از دیرباز

در سال‌هایی که فوتبال جایگاهی در میان کشورهای حاشیه خلیج فارس نداشت، ایران، اسرائیل، هند، پاکستان و افغانستان مدعیان غرب آسیا بودند. اتحاد جماهیر شوروی سابق، همچنان پابرجا بود و هنوز بخش‌هایی از خود را تبدیل شده به کشورهای کوچک‌تری در شرق اروپا و شمال و مرکز آسیا نمی‌دید. در شرق قاره، بیش از همه کره‌جنوبی و پس از آن ویتنام جنوبی و تا حدودی چین از تیم‌های صاحب نام بودند و در مرکز آسیا نیز تایوان یا همان چین‌تایپه تنها تیم مدعی محسوب می‌شد.

سه دوره اولیه این مسابقات با وجود مخالفت برخی از کشورها از جمله ایران و کره‌جنوبی، تنها با حضور چهار تیم برگزار شد. کره جنوبی به دو قهرمانی پیاپی دست یافت و سال ۱۹۶۴ رژیم صهیونیستی که میزبان این رویداد شده بود، به قهرمانی رسید. مسابقات چهار تیمی، به صورت گروهی برگزار می‌شد. هر تیم یک‌بار مقابل حریف قرار می‌گرفت و در صورت پیروزی به دو امتیاز می‌رسید و تساوی هم یک امتیاز داشت.

نحوه برگزاری بازی‌ها در سال‌های ابتدایی

سال ۱۹۶۸ که ایران میزبان این دوره از رقابت‌ها شد، آخرین دوره برگزاری رقابت‌ها به‌صورت گروهی و بدون مرحله حذفی بود. پنج تیم ایران، هنگ‌کنگ، میانمار، رژیم صهیونیستی و چین در تهران روبه‌روی هم قرار گرفتند که در نهایت تیم ملی ایران قهرمان شد. جام ملت‌های آسیا حد فاصل سال‌های ۱۹۷۲ تا ۱۹۹۶ با یک فرمت مشخص و با حضور ۶ تا ۱۰ تیم در دو گروه برگزار می‌شد. تیم‌های اول و دوم هر گروه به مرحله حذفی صعود می‌کردند و به‌صورت ضربدری، در دیدارهای مرحله نیمه‌نهایی به مصاف هم می‌رفتند. همچنین بازنده‌ها به بازی رده‌بندی و برنده‌ها به دیدار فینال مسابقات می‌رسیدند.

از جام ملت‌های ۱۹۹۶ شکل برگزاری مسابقات تغییر کرد؛ ۱۲ تیم در سه گروه چهار تیمی قرار گرفتند. تیم‌های اول و دوم به‌صورت مستقیم راهی مرحله جدید «یک‌چهارم نهایی» می‌شدند و دو تیم برتر سوم گروه‌ها نیز مجوز صعود را به دست می‌آوردند. این مدل در جام ملت‌های ۲۰۰۰ لبنان نیز تکرار شد. از جام ملت‌های ۲۰۰۴ چین کنفدراسیون فوتبال آسیا تصمیم به برگزاری استاندارد این مسابقات با حضور ۱۶ تیم در چهار گروه چهار تیمی گرفت. تیم‌های اول و دوم گروه‌ها به یک‌چهارم نهایی صعود می‌کردند و دیگر شانسی برای تیم‌های سوم وجود نداشت.

جام ملت‌های آسیا با ۲۴ تیم برای درآمدزایی بیشتر

این مدل که شکل اجرایی محبوبی برای «تیم‌های مدعی» در آسیا به‌نظر می‌رسید تا سال ۲۰۰۹ ادامه پیدا کرد، اما تیم‌های بیشتر، تعداد بازی‌های بالاتر و بالا رفتن تعداد مسابقات به معنی افزایش درآمدهای حاصل از بلیت فروشی، جذب اسپانسر و البته فروش حق پخش تلویزیونی است. کنفدراسیون فوتبال آسیا با تکیه بر همین دلایل اقتصادی و البته با توجیه افزایش شانس حضور تیم‌های متوسط و ضعیف‌تر در آسیا، از سال ۲۰۰۹ تعداد تیم‌های حاضر در رقابت‌ها را به ۲۴ تیم افزایش داد. شش گروه چهار تیمی که رقابت‌هایی تلفیق‌شده از جام ملت‌های ۱۹۹۶ و ۲۰۰۴ را به نمایش می‌گذاشت.

در مدل جدید رقابت‌های جام ملت‌های آسیا، تنها میزبان مسابقات است که به صورت خودکار وارد رقابت‌ها خواهد شد. تیم قهرمان دوره گذشته نیز باید مانند سایر تیم‌ها، در رقابت‌های انتخابی شرکت کند. با توجه به سطح مسابقات، احتمال راه پیدا نکردن تیم قهرمان به این مسابقات نزدیک به صفر است.

قوانین جام ملت‌های آسیا در ورژن جدید

از میان ۲۴ تیمی که در شش گروه چهار تیمی تقسیم شده‌اند در پایان مرحله گروهی، تیم‌های صدرنشین و دوم به‌صورت مستقیم راهی مرحله یک‌هشتم نهایی می‌شوند. این مرحله، از زمان ۲۴ تیمی شدن رقابت‌ها، به جام ملت‌های آسیا افزوده شد. همچنین چهار تیم برتر از میان شش تیم سوم مرحله گروهی، راهی این مرحله خواهند شد و ۱۶ تیم به مرحله حذفی صعود کرده و تنها هشت تیم از مسابقات حذف می‌شوند و امکان خلق شگفتی نیز از مسابقات گرفته شده است.

تیم‌های صدرنشین الزاماً با یکی از تیم‌های سوم گروه‌های دیگر روبه‌رو نخواهند شد و به صورت نمونه تیم اول گروه A با تیم دوم گروه C دیدار می‌کند، اما تیم اول گروه C با یکی از تیم‌های سوم گروه‌های B، F یا A دیدار خواهد کرد و احتمال رویارویی تیم‌های دوم گروه‌ها نیز وجود دارد؛ به صورت مثال تیم‌های دوم گروه‌های B و F باید در مرحله یک‌هشتم نهایی مقابل هم قرار بگیرند.

در صورتی که تیم ملی فوتبال ایران به عنوان صدرنشین این مسابقات صعود کند، در جدول دوم، ابتدا با یکی از تیم‌های سوم گروه‌های B، F یا A دیدار می‌کند و احتمالاً یکی از سه تیم لبنان، سوریه یا تایلند را پیش‌رو خواهد داشت و پس از آن با برنده دیدار تیم‌های اول گروه E و تیم دوم گروه D که احتمالاً یکی از دو تیم عراق یا بحرین هستند دیدار خواهد داشت.

آمارهای برتر تاریخ جام ملت‌های آسیا

علی دایی با ۱۰۹ گل که ۱۴ گل از آن‌ها در جام ملت‌های آسیا ثبت شده بهترین گلزن این مسابقات است. علی جباری هم در مسابقات سال ۱۹۷۲ در هشت دقیقه هت‌تریک کرد تا سریع‌ترین هت‌تریک مسابقات تا امروز در اختیار وی باشد.

تیم ملی ایران با پیروزی هشت بر صفر مقابل یمن، یک‌طرفه‌ترین برد مسابقات را به نام خود ثبت کرد. این بازی که در مسابقات ۱۹۷۶ برگزار شد و هنوز هم پرگل‌ترین بازی جام ملت‌های آسیاست و پرتکرارترین بازی این مسابقات، رقابت ایران و کره‌جنوبی است که ۱۳ بار تکرار شده است.

ایران با دو قهرمانی در دو میزبانی خود (۱۹۶۸ و ۱۹۷۶) موفق‌ترین میزبان جام ملت‌ها بوده‌است. کره‌جنوبی (۱۹۶۰)، رژیم صهیونیستی (۱۹۶۴)، کویت (۱۹۸۰)، ژاپن (۱۹۹۲) و استرالیا (۲۰۱۵) نیز هر کدام با یک قهرمانی در تنها میزبانی‌های خود در جایگاه بعدی قرار دارند. ضمن اینکه در تاریخ جام ملت‌های آسیا، ژاپن با چهار قهرمانی، ایران و عربستان با دو قهرمانی و کره‌جنوبی با یک قهرمانی پرافتخارترین تیم‌های قاره‌کهن محسوب می‌شوند.