امروز ۱۶ خرداد، روز جهانی محیط زیست است هر چند برخی استان‌های زاگرس نشین با یکی از بزرگترین بحران‌های محیط زیستی دست و پنجه نرم می‌کنند و وقوع آتش سوزی در عرصه‌های طبیعی استان‌های جنوبی و حاشیه زاگرسی یک هفته‌ای است تا حدودی اخبار کرونا را به حاشیه رانده است.

گونه‌های جانوری و گیاهی زیادی طی این مدت در آتش اختلاف و غفلت انسان‌ها سوختند و نابود شدند هر چند به گفته کارشناسان علاوه بر عامل انسانی، بارش‌های مطلوب سال زراعی جاری، پوشش گیاهی انبوه در جنگل‌ها و مراتع و مناطق حفاظت شده و خشک شدن آنها با افزایش دمای هوا از دیگر عوامل وقوع آتش سوزی به شمار می‌رود که جرقه همین مورد هم از سوی انسان‌ها زده می‌شود.  

سال گذشته ۲۷۱ فقره آتش‌سوزی در سطح مراتع و جنگل‌های استان کردستان رخ داد که ۲ هزار و ۶۵۵ هکتار از مراتع و جنگل‌ها بر اثر این حوادث سوخت و از ابتدای سال جاری هم تاکنون سه فقره آتش‌سوزی در سنندج اتفاق افتاده که در نتیجه آن ۳۳ هکتار از عرصه طبیعی و جنگلی طعمه حریق شده‌ است.

ساعت طلایی مهار آتش

ساعات اولیه وقوع آتش سوزی زمان طلایی برای مهار حریق و جلوگیری از گسترش آن است که این مهم نیز مستلزم وجود تجهیزات و نیروی انسانی آموزش دیده است.  

آتش سوزی در عرصه‌های طبیعی استان‌های خوزستان و کهکیلویه و بویراحمد موجب شد زخم کمبود امکانات و تجهیزات اطفای حریق بویژه در مناطق صعب العبور بار دیگر سرباز کند.

تاکنون در چندین جلسه مدیرکل حفاظت محیط زیست کردستان نسبت به کمبود تجهیزات اطفای حریق این اداره ‌کل در صورت وقوع آتش سوزی در مناطق تحت مدیریت این سازمان هشدار داده و خواهان تخصیص اعتبار برای تهیه امکانات لازم در این خصوص شده است.

۲۷۹ هزار و ۳۸۰ هکتار منطقه حفاظت شده در کردستان وجود دارد که این میزان معادل ۹.۹ درصد از مساحت کل استان است و یک هزار و ۷۳۵ گونه گیاهی و ۳۶ گونه پستاندار شناخته شده در استان زیست می‌کنند که این بخشی از سرمایه زیست محیطی این منطقه محسوب می‌شود.

آتش سوزی یکی از مهمترین مشکلات حوزه محیط زیست نه تنها در کردستان بلکه در کل کشور است و هر زمان به وقوع می‌پیوندد مردم منطقه چاره ای جز استفاده از شاخ و برگ درختان برای خاموش کردن آتش ندارند؛ یعنی اینجا هم خود جنگل به کمک می‌آید و ابزاری را در اختیار انسان‌ها قرار می‌دهد تا با آن آتش انداخته شده به جانش را کم شعله‌تر و در نهایت خاموش کنند.

ناگفته نماند با شاخه‌های درختان، خاموش کردن آتش در مناطق صعب العبور رشته کوه‌های زاگرس کار بسیار سخت و گاهی غیرممکن است و این  عمل فقط آرامشی را به مردمی که برای کمک آمده‌اند، می‌دهد. بی‌شک برای خاموش کردن این گونه آتش سوزی‌ها نیاز به بالگرد اطفای حریق است.

جنگل‌ها و مراتع کردستان که بخشی از آن هم جزو مناطق حفاظت شده است با گرم شدن هوا و وجود پوشش گیاهی زیاد، مستعد آتش سوزی است و از آنجا که بیشتر این مناطق هم در نقاط صعب‌العبور واقع شده و برای اطفای آن نیاز ضروری به بالگرد آبپاش هست که از این نعمت محروم است.

هر زمان بخشی از مراتع، جنگل ها و مناطق حفاظت شده کردستان دچار حریق شود باید از استان‌های همجوار بالگرد آبپاش به استان اعزام شود که علاوه بر زمان‌بر بودن این کار، بدلیل انجام پروسه اداری، درصورتی‌که خود استان دارای بالگرد درگیر آتش سوزی باشد اعزام آن به استان دیگری طولانی‌تر شده و اینگونه، زمان طلایی برای اطفای حریق پیش آمده، از دست می‌رود.

بنابراین همه استان‌های زاگرس نشین که احتمال وقوع آتش سوزی در آنها بالاست باید مجهز به بالگرد اطفای حریق باشند و امید می‌رود با توجه به اهمیت این زیستگاه‌ها و نقش آنها در حیات انسان‌ها این تجهیزات برایشان تامین شود.

مشکلات حوزه محیط زیست کردستان در آتش سوزی خلاصه نمی‌شود، تخریب اراضی به منظور تغییر کاربری آن و در نتیجه از بین بردن تنوع زیستی در این زیستگاه‌ها، واژگونی تانکرهای سوخت که همواره موجب آلودگی هوا، منابع آبی و خاکی استان شده، فرونشست زمین در دشت‌های استان که بدلیل استفاده بی‌رویه از آب‌های زیرزمینی ایجاد شده، آلودگی آب به آرسنیک در شرق استان و توزیع آب به ۷۲ روستا با تانکر از دیگر مشکلات پیش روی محیط زیست این منطقه است.  

برداشت بی رویه شن و ماسه از بستر رودخانه‌ها، قطع درختان بلوط و زغالگیری، انتقال آب چشمه‌ها برای مصرف کشاورزی، سوء مدیریت در جایگاه‌های دفن پسماند شهری که منجر به افزایش بیماری هاری در حیات وحش شده بخش دیگری از مشکلات حوزه محیط زیست کردستان است.

برخورد و رفتار نامناسب انسان‌ها با محیط زیست دلیل وقوع تمام مشکلات ذکر شده است و حتی بیماری کرونا که فعالیت در همه کشورها را مختل و مردم را خانه نشین کرده است نتیجه عملکرد نادرست با زیست بوم‌های وحشی است و اگر این رفتار را تغییر ندهیم در معرض خطر بیماری‌های بیشتری قرار خواهیم گرفت.

۵ ژوئن مصادف با ۱۶ خرداد روز جهانی محیط زیست،  روزی است که از سوی سازمان ملل برای افزایش آگاهی مردم برای نگهداری محیط زیست و تحریک سیاستمداران به گرفتن تصمیماتی برای رویارویی با تخریب محیط زیست و گونه‌های زیستی‌جانوری انتخاب شده‌است.

امسال روز جهانی محیط زیست با عنوان «تنوع زیستی؛ فراخوان اقدام به مقابله با انقراض فزاینده گونه ها و تخریب طبیعت» نامگذاری شده است.