پردیسان آنلاین، گروه بین الملل- آذر مهدوان: مباحثات سیاسی چند ماه اخیر در ترکیه به قدری تند و پر حرارت است که گویا انتخابات نه در سال آینده میلادی (۲۰۲۳) که همین فردا برگزار می‌شود. سفرهای بین شهری ازسوی نمایندگان احزاب برای دیدار با مردم جریان دارد. از سویی افزایش ائتلاف‌ها میان احزاب مختلف هم شکل گرفته که این موضوع نشان می‌دهد ماراتن انتخاباتی در ترکیه قبل از زمان موعد انتخابات ریاست جمهوری آغاز شده است. به همین دلیل سال آینده از جهت برگزاری انتخابات سراسری برای حزب حاکم ترکیه، اردوغان و مخالفان و رقبای او، سال حساسی به نظر می‌رسد.

اما سوال مهمی هم در اینباره مطرح است، اینکه تفاوت انتخابات ۲۰۲۳ با انتخابات قبلی چیست؟ در پاسخ این سوال ابتدا باید نقش برخی عوامل در کاهش محبوبیت حزب عدالت و توسعه، طی سه سال اخیر را بررسی کرد؛ در ریشه یابی این وضعیت سه علت اصلی در کاهش محبوبیت اردوغان و حزبش وجود دارد.

اولین دلیل ناتوانی دولت در مدیریت بحران است که نمونه آن را در تابستان سال گذشته در آتش سوزی برخی از جنگل‌های ترکیه دیدیم که روزهای متوالی طول کشید تا شعله‌های آتش خاموش شوند. این درحالی بود که دولت آنکارا برای مهار آتش ناچار شد از ایران، روسیه و چند کشور اروپایی درخواست کمک کند که این موضوع انتقاد زیادی علیه دولت آنکارا به همراه داشت. اما دومین و مهم‌ترین دلیل در افزایش مخالفان حزب حاکم ترکیه شرایط اقتصادی این کشور است، افزایش قیمت دلار و به تبع آن کاهش قدرت خرید مردم و بروز تورم ۷۳ درصدی، حزب عدالت و توسعه را در عمل به لبه پرتگاه رسانده است. شاید بهترین توصیف برای این موضوع اصطلاع آتش در آشپزخانه شهروندان ترکیه باشد که به معنای کوچک‌تر شدن سفره مردم است که حزب عدالت و توسعه هنوز راهکاری برای حل این موضوع نیافته است.

این مساله موجب شده مخالفان او صدای خود را رساتر کنند و خواهان برگزاری انتخابات زود هنگام باشند. برای همین هیجان انتخاباتی طی روزهای اخیر در ترکیه بیشتر شده است. اگرچه بخشی از تحلیلگران، سیاستمداران و مردم عادی بر این باورند که رجب طیب اردوغان سال آینده از مسند سیاست پایین می‌آید اما عده‌ای نیز معتقدند کاهش قدرت اردوغان امکان ناپذیر است و این شخصیت سیاستی همانند ۲۰ سال گذشته به زمامداری کشور ادامه خواهد داد.

چند قطبی در میان طرفداران اردوغان

در موضوع انتخابات ۲۰۲۳ صرفاً با مساله دو قطبی روبه رو نیستیم؛ حالا متغییرهای زیادی در این خصوص وجود دارد که برای تعریف آن می‌توانیم از واژه چند قطبی استفاده کنیم. برای نمونه همین قشر محافظه کار اسلام گرا از طرفداران پروپاقرص اردوغان محسوب می‌شدند که این گروه در این ۲۰ سال توانست با تمسک به آرای خود اردوغان را همچنان در کرسی قدرت نگه دارد. زمانی که اردوغان به عنوان رهبر آکپارتی روی کار آمد این گروه اردوغان را ناجی خود برای رهایی از قانون لائیکی می‌دیدند. اما حالا در این یک سال اخیر محافظه کاران اسلام گرا نیز چند پاره شده‌اند؛ برای نمونه بخشی از این گروه بدون در نظر داشتن ضعف سیاسی و اقتصادی دولت اردوغان، همچنان طرفدار حزب عدالت و توسعه هستند و حتی اردوغان را رئیس خطاب می‌کنند و او را ولی نعمت خود می‌بینند.

اما بخشی دیگر علی رغم اینکه دو دوره به این حزب و رهبرش رأی داده‌اند، حالا منتقد سیاست اردوغان هستند، اما این افراد معتقدند در شرایط کنونی رهبری مطلوب‌تر از اردوغان وجود ندارد و ناچارند در انتخابات سال آینده دوباره به اردوغان رأی بدهند که این همان انتخاب میان بد و بدتر است. ولی بخشی دیگر کلاً از حزب عدالت و توسعه ناامید شده‌اند و معتقدند این حزب دیگر توانایی مدیریت کشور را ندارد و حتی از اینکه در دوره‌های قبل به اردوغان و حزب متبوعش رأی داده‌اند پشیمانند. اما در این میان عده‌ای نیز در دل محافظه کاران وجود دارند که از حزب عدالت و توسعه دل کنده اند اما هنوز نمی‌دانند چه حزبی و یا چه شخصیتی را به عنوان رهبر خود انتخاب کنند که به این دسته از افراد رأی دهندگان بلا تکلیف (Kararsız seçmen) می‌گویند.

در این میان جامعه لائیکی با گذشت زمان بیشتر به سمت «حزب جمهوری خواه خلق» گراییده است. این افراد معتقدند باید هر چه سریع‌تر با برگزاری انتخابات زودهنگام حزب محبوبشان بر سر کار بیاید.

بی اعتمادی در بطن سیاسی ترکیه

اما به غیر از موضوع چند قطبی، یک بی اعتمادی جمعی نسبت به ساختارهای سیاسی ترکیه وجود دارد. برای همین برخی از برگزاری انتخابات و نتیجه نهایی آن نا امید هستند که مهم‌ترین دلیلش سلب اعتماد جمعی نسبت به ائتلاف‌های صورت گرفته میان احزاب عنوان می‌شود. هم اکنون دو ائتلاف مهم در ترکیه وجود دارد؛ حزب عدالت و توسعه و حزب ملی گرا ائتلاف جمهور را تشکیل داده‌اند و در مقابل ائتلاف ملت متشکل از احزاب اپوزیسیون است که این روزها شاهد نشست مشترک شش حزب مخالف در قالب ائتلاف ملت هستیم که این نشان می‌دهد جبهه مخالف برای برکنار کردن حزب حاکم و بازگردان نظام پارلمانی عزم خود را جزم کرده است. اما همین ائتلاف‌ها بخشی از جامعه ترکیه را نگران‌تر کرده است. برخی معتقدند احزاب مختلف ترکیه در طول تاریخ ائتلاف‌هایی کرده‌اند اما هیچکدام نتیجه بخش نبوده و با بهانه‌های مختلف این ائتلاف‌ها از هم پاشیده شده است، در نتیجه ترجیح می‌دهند به ائتلاف‌ها دل نبندند.

همچنین یک بی اعتمادی نسبت به خود احزاب وجود دارد. برای مثال حزب آینده که رهبر آن «احمد داود اوغلو» نخست وزیر پیشین ترکیه است خود روزگاری از مؤسسان اصلی حزب عدالت و توسعه و دست راست اردوغان بوده است اما حالا با تشکیل حزبی جدید و همراهی اش با حزب جمهوری خلق این سوال را برای برخی ایجاد کرده است که ذهنیت یک سیاستمدار تا چه حد می‌تواند رویکرد خود را تغییر دهد و به یک باره به سمت بزرگترین مخالف حزب عدالت و توسعه یعنی «حزب جمهوری خواه خلق» متمایل شود. همین بی اعتمادی نسبت به «دولت باغچلی» رهبر حزب ملی گرا درائتلاف جمهور نیز وجود دارد، باغچلی قبلتر تاکید می‌کرد اردوغان لیاقت ریاست جمهوری را ندارد اما وی از سال ۲۰۱۸ به بعد به بزرگترین حامی اردوغان تبدیل شده است. همه این مسائل باعث شده عده‌ای از مردم به برخی از احزاب ترکیه بی اعتماد باشد و آنها را به چشم سیاستمدارانی ببینند که صرفاً به فکر اقتدار خود هستند.

در انتخابات چه اتفاقی خواهد افتاد؟

پیشتر طی مطلبی که در پردیسان آنلاین منتشر شد به این موضوع پرداخته شد که اردوغان شخصیتی کاریزماتیک دارد و هنوز حریف قدری برای از میدان به در کردن او پیدا نشده است. اگر چه زمزمه‌هایی در رسانه‌های ترکیه مبنی بر اینکه «کمال قلیچدار اوغلو» رهبر حزب جمهوری خواه خلق کاندید ریاست جمهوری می‌شود اما باید گفت کاندیداتوری قلیچداراوغلو برابر است با باخت او!

قلیچداراوغلو به عنوان رهبر حزب جمهوری خلق دائماً از ضعف‌های مدیریتی اردوغان سخنانی را مطرح می‌کند، هر چند تمام ضعف‌هایی را که عنوان می‌کند درست و به جا است اما مشکل اساسی این است خود او هنوز طرحی برای حل این چالش‌ها ارائه نداده است و همین موضوع موجب شده مردم اعتمادی به او نداشته باشند. اردوغان به خوبی می‌داند اگر قلیچداروغلو کاندید ریاست جمهوری شود پیروزی خودش در سال ۲۰۲۳ قطعی است، برای همین مکرراً در اثنای سخنانش خطاب به قلیچداراوغلو می‌گوید ای قلیچداراوغلو اگر راست می‌گویی کاندیداتوری خود را برای انتخابات سال آینده اعلام کن. به همین دلیل از نظر برخی تحلیلگران ترک، قلچیداراوغلو رقیب اردوغان نیست و فعلاً رقیب اردوغان وضعیت اقتصادی کشور است. زیرا با تداوم رکود اقتصادی روند پیروزی اردوغان سخت‌تر می‌شود. البته باید ممتظر ماند و دید قلیچدار اوغلو برای جذب رای مردم چه اقداماتی انجام خواهد داد.

منصور یواش چهره سیاسی محبوب این روزهای ترکیه

اما در میان این کشمش‌های سیاسی به نظر می‌رسد «منصور یواش» شهردار آنکارا که از اعضای حزب جمهوری خواه خلق است شرایط نسبتاً بهتری برای رقابت با رئیس جمهور کنونی ترکیه را دارد. اگر چه تا به امروز بیشتر اسم «اکرم امام اوغلو» شهردار استانبول بر سر زبان‌ها بود اما مصاحبه‌های خیابانی اخیر و نظرات کاربران ترکیه‌ای در شبکه‌های اجتماعی و نظر سنجی های صورت گرفته نشان می‌دهد تا حدودی اقبال عمومی خوبی نسبت به منصور یواش وجود دارد. حتی برخی از مخالفان حزب جمهوری خلق نیز بدون توجه به حزب متبوع یواش، معتقدند این شهردار نه تنها توانایی مدیریت پایتخت ترکیه بلکه توانایی مدیریت کل کشور را دارد. اما مساله این است که رفتار منصور یواش به گونه‌ای است که گویا هیچ رغبتی به سمت ریاست جمهوری ندارد و بیشتر دوست دارد به عنوان شهردار به کار خود ادامه دهد. البته پیش بینی می‌شود جبهه مخالف عامدا از اعلام کاندید مورد نظرشان خودداری می‌کنند زیرا احتمال می‌دهند حزب عدالت و توسعه برای مخدوش کردن چهره کاندید مورد نظرشان دست به اقداماتی بزند.

در پایان باید گفت، از آنجایی که اردوغان کاندیداتوری خود را اعلام کرده است باید منتظر ماند و دید در جبهه اپوزیسیون چه کسی به عنوان رقیب اردوغان معرفی خواهد شد و یا شش حزب مخالف که علیه حزب عدالت و توسعه دست به یک شده‌اند آیا در موضوع انتخابات هم تا این اندازه همراه و همگام خواهند بود یا خیر!