پردیسان آنلاین، گروه استان‌ها: خلیج گرگان یکی از بزرگترین مخازن آب نسبتاً شیرین متصل به دریای خزر بوده که ادامه زندگی بسیاری از جانداران در بزرگ‌ترین دریاچه زمین به اتصال آن با دریا وابسته است. این اکوسیستم بی‌همتا طی سال‌های اخیر به سبب خشکسالی و تغییرات اقلیمی شرایط بسیار بدی را تجربه می‌کند.

خلیج گرگان در سال‌های اخیر به شکل‌های مختلف حال ناخوش خود را فریاد زده است؛ خشکی بیش از ۳۰ درصد از پهنه آبی، مرگ جلبک‌ها و شکل‌گیری کانون‌های انتشار بوی بد، بیرون زدن یک جزیره ۹۰۰ هکتاری از دل آب، شیوع بوتولیسم و مرگ بیش از ۸۰ هزار قطعه انواع پرندگان زمستان گذران در سال‌های ۱۳۹۸ و ۱۳۹۹ و کاهش تراز و عمق آب از جمله مسائلی بود که این پهنه آبی با آن دست به گریبان بوده است.

این دغدغه‌ها سبب شد تا رئیس دولت سیزدهم در بدو ورود به گلستان در اسفندماه ۱۴۰۰ عازم خلیج گرگان شود. وی دستور فوری آغاز لایروبی و رسوب برداری از کانال‌های سه‌گانه منطقه را صادر کرد.

آبراهه شمال شرقی خشک شد

با وجود شکل‌گیری یک اجماع عمومی برای لایروبی خلیج گرگان و آغاز عملیات اجرایی آن، اما طبیعت دست روی دست نگذاشت و چند هفته اخیر و با افزایش محسوس دما و تبخیر بخش اصلی خلیج گرگان در آبراهه شمال شرقی آن خشک شد. براساس نظر برخی کارشناسان مساحتی که طی روزهای اخیر به سرزمینی باتلاقی و خشک تبدیل شده است بیش از ۵۰۰ هکتار است.

سرعت بالای خشک شدن آب در دماغه شمال شرقی خلیج گرگان نشان داد که حال خلیج گرگان بسیار بدتر از تصور مدیران و کارشناسان دستگاه‌های اجرایی است و تعلل و وقفه جایز نیست.

خشک شدن مهم‌ترین مسیر هدایت آب از کانال‌های چپاقلی و آشور به خلیج گرگان نشان داد که اگر به هر دلیلی مانند کمبود اعتبارات، فشار حامیان به اصطلاح حامی محیط زیست (مخالفان لایروبی) و یا بازنگری و تجدید در مطالعات اجرای عملیات لایروبی و رسوب برداری از کانال به تأخیر بیفتد خطرات زیست محیطی بسیاری مناطق پیرامونی خلیج گرگان را به صورت جدی تهدید خواهد کرد.

لایروبی کیفیت آب را بهبود می‌بخشد

یکی از محیط‌بانان بازنشسته و آگاه به منطقه خلیج گرگان در این خصوص به خبرنگار پردیسان آنلاین گفت: در اواخر سال ۹۶ مشاور شرکت آب منطقه‌ای گلستان، مطالعاتی را درباره راهکارهای نجات خلیج گرگان انجام و نتیجه آن تحت عنوان «ضرورت لایروبی کانال‌های ارتباطی ضلع شرقی خلیج گرگان» به تصویب رسید.

محمدرضا شکوری افزود: برخی ابهامات سبب شد تا بار دیگر مطالعاتی از سوی پژوهشگاه ملی اقیانوس شناسی انجام شود که پس از مدل‌سازی و اندازه‌گیری جریان‌های آبی روی کانال‌های مختلف نهایتاً دو کانال قابل لایروبی تشخیص داده شد تا تبادل آب صورت بگیرد و کیفیت آب پابرجا باشد.

وی ادامه داد: براساس مطالعات قرار نیست لایروبی این کانال، به آب تالاب اضافه کند بلکه قرار است جریان‌های آبی را که به دلیل پسروی آب دریا به حداقل رسیده بیشتر کند؛ یعنی حجم آب بیشتری در گردش باشد که کیفیت تالاب کنترل شود و مشکلاتی که برای کیفیت آب بویژه پس از سیلاب ایجاد شده را تا حد زیادی کاهش دهد.

فعالیت ۵ بیل مکانیکی برای احداث دایک

مدیر بنادر و دریانوردی گلستان هم با اشاره به تمهید مقدمات عملیات لایروبی، به خبرنگار پردیسان آنلاین گفت: هم اکنون پنج دستگاه بیل مکانیکی برای احداث دایک (محل ریختن مواد حاصل از لایروبی) در محدوده کانال آشور به طول ۹ کیلومتر، عرض ۱۰۰ متر و عمق ۱۶۰ سانتی متر مستقر هستند.

الهیار اسعدی با بیان اینکه ناظران محیط زیست همه موضوعات فنی را بررسی می‌کنند، افزود: یک دستگاه بیل مکانیکی سنگین مختص لایروبی وارد منطقه شده و یک دستگاه دیگر هم در روزهای آتی وارد خواهد شد.

وی ادامه داد: در جلسه احیای تالاب‌های کشور چند راهکار پیش بینی شده بود که لایروبی روش کوتاه مدت است و یکی از مصوبات جلسه بحث پمپاژ آب از دریا بود که به عهده محیط زیست قرار گرفته است.

لایروبی مطابق ضوابط انجام می‌شود

اواخر هفته گذشته معاون پیشگیری و کاهش خطرپذیری سازمان مدیریت بحران کشور هم از عملیات لایروبی خلیج گرگان بازدید کرد، رسول حسام در حاشیه این بازدید در جمع خبرنگاران گفت: همه اقدامات لایروبی براساس مجوزهای اخذ شده طراحی و اجرا می‌شود و هیچ تخلفی از چارچوب‌ها انجام نمی‌شود.

وی بیان کرد: فاز اول لایروبی کانال آشور با ایجاد دایک در حال اجرا است و با فراخوان سازمان بنادر و دریانوردی به زودی لایروب‌های تخصصی برای برداشتن رسوبات و گل ولای در منطقه مستقر خواهند شد. نجات خلیج گرگان و احیای این اکوسیستم آبی از خشکسالی به همت و تلاش بیشتر احتیاج دارد و اگر در این مسیر تعلل شود خطرات آن همه استان‌های پیرامونی را مشمول می‌شود

حسام ادامه داد: وضعیت کاهش تراز و عمق آب در خلیج گرگان ناگوار است به نحوی که در برخی مناطق عمق به ۱۰ تا ۱۵ سانتی متر رسیده و تعلل در لایروبی مخاطره‌های بسیار بزرگ را منجر خواهد شد.

لزوم تسریع در روند لایروبی

معاون سیاسی، امنیتی و اجتماعی استاندار گلستان هم در نشست خبری با اصحاب رسانه گلستان در مورد خلیج گرگان گفت: نجات خلیج گرگان و احیای این اکوسیستم آبی از خشکسالی به همت و تلاش بیشتر احتیاج دارد و اگر در این مسیر تعلل شود خطرات آن همه استان‌های پیرامونی را شامل می‌شود.

سید علی مهاجر افزود: باید به موضوع لایروبی و نجات خلیج گرگان سرعت بیشتری داده شود که در این مسیر به همراهی رسانه‌های استان نیاز است.

استاندار گلستان هم در گفتگویی در خصوص خلیج گرگان بیان کرد: مطالبه گری مردم، فعالان اجتماعی و ذینفعان زمینه شتاب در لایروبی خلیج گرگان را فراهم می‌کند.

علی محمد زنگانه افزود: نمایندگان استان باید واکنش و حمایت جدی خود را نسبت به لایروبی خلیج گرگان و طرح گردشگری آشوراده نشان دهند.

وی افزود: لایروبی کانال‌های خلیج گرگان موضوعی حیاتی برای استان است که عدم اجرای آن آینده گلستان را به خطر می‌اندازد.

گردآوری پیشنهادات کارشناسان، بومیان و متولیان مدیریت خلیج گرگان بیانگر آن است که در وضعیت رو به مرگ خلیج گرگان، هیچ راهکاری بهتری از لایروبی و رسوب برداری کانال‌های سه گانه آبرسان وجود ندارد؛ البته باید به طور همزمان مباحثی همچون پمپاژ آب و تأمین حق آبه این پهنه آبی به طور ویژه در دستور کار قرار گیرد.