به گزارش پردیسان آنلاین به نقل از شرکت پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران، با روی کار آمدن دولت سیزدهم و واکاوی چالش‌ها و کمبودهای موجود در صنعت نفت به‌ویژه در بخش پالایش، سکاندار اصلی در زنجیره تولید، انتقال و توزیع فرآورده‌های نفتی یعنی شرکت ملی پالایش و پخش را بر آن داشته است تا از سوخت‌محوری صرف به سمت سودمحوری حرکت کند.

اما در کنار این رویکرد و فارغ از محقق ساختن برنامه‌های در حال اجرا، دو رسالت و مأموریت خطیر به‌عهده این شرکت نهاده شده تا در همان ابتدای کار با بررسی مواضع اقتصادی کشور شیوه راهبردی مناسبی را با توجه به شرایط موجود در تأمین نیاز بازار سوخت، اتخاذ کند. شرکت ملی پالایش و پخش در دولت سیزدهم در حالی سررشته امور را در دست گرفت که از یک سو باید برای چالش‌های ازپیش‌مانده راهکار ارائه می‌داد و از سوی دیگر با برقراری توازن در بازارهای مصرف، طرح‌های جدیدی را تعریف می‌کرد.

مأموریت نخست؛ جلوگیری از کیش‌ومات شدن صنعت پالایش در رویارویی با چالش‌ها

پس از بررسی سوابق اقدام‌ها و فعالیت‌ها در صنعت پالایش و پخش، تعهدهای صادراتی ایجادشده معوقه به خریداران ازجمله چالش‌های دردسرسازی بود که در وهله نخست ارزیابی چالش‌ها قد علم کرد. بر اساس آمار موجود، باقی‌مانده تعهدهای شرکت در سال ۹۹ و ۱۴۰۰، شامل ۶۹۴ هزار تن فرآورده بود که ۱۸۵ هزار تن از طریق زمینی (تسویه‌ شده) و ۵۰۹ هزار تن از طریق دریایی فروش رفته است. در این باره در مذاکره با خریداران و استفاده از ظرفیت قرارداد برای تعویق تعهدها و اصلاح قیمت‌های قرارداد و دوره زمانی تحویل توافق شد با خرید فرصت بتوان ضمن اجرای تعهدات تحمیل‌شده از تأمین نیاز بازار داخلی نیز جا نماند.

هماهنگ نبودن سیاست‌های صادراتی و توزیع داخلی و بهره نبردن از ظرفیت تجاری حوزه انرژی از کشورهای منطقه از دیگر مشکلات پیش‌رو بود. در این باره با تقویت و تنظیم روابط با کشورهای هم‌جوار و منطقه با همکاری متولیان حوزه بین‌الملل با تأکید بر دیپلماسی انرژی و در گام بعدی استفاده از ظرفیت تأسیسات انتقال و توزیع برای برقرار کردن همکاری‌های سوآپ تصمیم گرفته شد.

افزایش ذخیره‌سازی‌های راهبردی سوخت

با توجه به شیوع ویروس کرونا که از دو سال گذشته تاکنون دنیا را درگیر خود کرده است، شیوع آن منجر به تغییر رفتار در بازار مصرف شد و با نوسانات ایجادشده بازار سوخت را نیز متحول کرد. بر این اساس در ایران، فرصت صادرات فرآورده‌هایی مانند بنزین با توجه به سرریز شدن مخازن و انبارهای اقسام فرآورده‌ها و نفت خام از نگهداری این فرآورده، به سمت بازارهای صادراتی ایجاد و شرایط برای ارزآوری در این بخش مهیا شد.

اما رفته رفته و با ایمنی ایجادشده در کشور، مجدد عقربه مصرف نه‌تنها به زمان پیش از کرونا بازگشت، بلکه با تحقق یک پیش‌بینی قریب‌الوقوع، دامنه سوزاندن بنزین در باک خودروها تا یک ماه دیگر به ۱۲۰ میلیون لیتر نیز خواهد رسید؛ موضوعی که می‌تواند گمانه‌زنی برای واردات بنزین را شدیدتر کند. با این اوصاف نخستین گام مدیران و عوامل دست‌اندرکار در دولت سیزدهم برنامه‌ریزی برمبنای افزایش ذخیره‌سازی‌های راهبردی سوخت قرار گرفت که تا پیش از این در حاشیه قرار گرفته بود.

ممانعت از خاموشی‌های گسترده در کشور با سوخت‌رسانی مستمر

موضوعی که تأثیری بسزا در تأمین سوخت زمستانه نیروگاه‌ها داشت؛ کمبود گاز نیروگاه‌ها را با بحران جدی مواجه کرده بود که در این بین با ارسال روزانه حدود ۳۷ میلیون لیتر سوخت مایع به نیروگاه‌های کشور، در ۶ ماهه سال ۱۴۰۰ منجر به جلوگیری از خاموشی گسترده در کشور شد. این موضوع با توجه به کاهش شدید دما و افزایش مصرف گاز و پاسخگو نبودن تحویل گاز به نیروگاه‌ها که می‌توانست به بحران خاموشی دامن بزند با تأمین و توزیع بی‌وقفه سوخت مایع از توقف تولید برق در کشور ممانعت به عمل آمد.

توسعه سی‌ان‌جی در سبد سوخت خودروها

در ادامه با تغییر کنش بازار مصرف، همچنین نوسازی و بازسازی نشدن تأسیسات پالایشگاهی در سال‌های گذشته، این موضوع محرز شد که ظرفیت کنونی پالایش نفت خام و میعانات گازی معادل ۲.۲ میلیون بشکه از عهده شیب تند مصرف برنخواهد آمد. شاهد این مدعا برآوردی از الگوی مصرف بنزین است که جهشی قابل‌توجه را در مصرف بنزین نشان می‌دهد و در سال ۱۴۰۵ به ۱۱۷ میلیون لیتر در روز، در سال ۱۴۱۰ به ۱۳۴ میلیون لیتر در روز و در افق سال ۱۴۲۰ به بیش از ۱۵۳ میلیون لیتر در روز خواهد رسید.

از این رو مدیریت بهینه مصرف سوخت برای جلوگیری از بحران احتمالی به جد در صدر برنامه‌های اجرایی قرار گرفت؛ توسعه فرصت مغفول‌مانده در سبد سوخت خودروها از کانال سی‌ان‌جی از جمله راهبردهایی است که تمرکز بالایی به آن معطوف شده است تا از یک سو با دسترس قرار دادن یک سوخت پاک و ارزان، توان اقتصادی خانوارها را در نظر بگیرد و از سوی دیگر با کاهش مصرف بنزین بتواند شرایط تثبیت‌شده صادرات را نیز نگه دارد.

در این راستا از ابتدای امسال ۸۴ هزار خودرو بنزینی به دوگانه‌سوز تبدیل شده است، همچنین فارغ از فعالیت‌های انجام شده در بخش تبدیل کارگاهی، یک قرارداد با گروه صنعتی ایران خودرو به‌منظور تولید ۴۵ هزار خودرو دوگانه‌سوز اعم از تاکسی و وانت نیز در آذرماه امسال امضا شد تا ضمن مدیریت مصرف بنزین صرفه‌جویی ارزی قابل‌توجهی را رقم بزند.

مأموریت دوم؛ ایجاد ارزش‌افزوده بیشتر با حرکت به سمت سودمحوری

تنها حدود هشت ماه از آغاز به‌کار مدیران این صنعت در دولت سیزدهم می‌گذرد،‌ اما رویکرد اصلی در بخش پالایش، تعدد و کثرت بخشیدن به واحدهای پالایشی و پتروپالایشی با توجه به چالش‌هایی چون افزایش نیافتن ظرفیت پالایشی و پتروپالایشی متناسب با تکالیف قانونی و ارتقا نیافتن الگوهای پالایشی در سال‌های گذشته، هم‌اکنون برای کاهش و پرهیز از خام‌فروشی نفت خام بر اساس سیاست‌های ابلاغی مقام معظم رهبری (مدظله‌العالی) قرار گرفته است.

خط‌مشی صنعت پالایش کشور در حال تغییر مسیر از سوخت‌محوری به سمت سودمحوری است. این عبارت بیانگر ضرورت ایجاد تحول در ساختار پالایشگاه‌های کشور است تا متناسب با تغییر بازار انرژی جهانی تغییر مسیر دهد و به سمت تنوع بیشتر در سبد محصولات تولیدی حرکت کند. این امر مستلزم ایجاد هماهنگی و وحدت‌رویه بین دو قطب صنعتی کشور یعنی واحدهای پالایشی و مجتمع‌های پتروشیمی است. گنجاندن نسل جدیدی از محصولات در سبد پالایشگاه‌ها که تاکنون فقط بر تولید انواع سوخت متمرکز بوده، اقدامی است که می‌تواند مسیر درآمدزایی کشور را بیش از پیش تسهیل کند.

باید اذعان کرد رویه ساخت و توسعه پالایشگاه‌های نفتی در کشور که هم‌اکنون تعدادشان به ۹ واحد صنعتی می‌رسد بر اساس تولید سوخت و افزایش سهم فرآورده‌ها در سبد سوختی ناوگان حمل‌ونقل، نیروگاه‌ها و سایر صنایع مرتبط بوده است. تولید حداکثری سوخت به‌ویژه دو کالای کلیدی مانند بنزین و گازوئیل که سرآمد بازار فرآورده‌های نفتی تلقی می‌شوند از گذشته تاکنون در اولویت برنامه‌های واحدهای پالایشی قرار داشته است؛ رویه‌ای که برای تولید و تأمین سوخت مورد نیاز بازار مصرف استمرار داشته و پالایشگاه‌های کشور را موظف به پالایش روزانه ۲ میلیون و ۲۰۰ هزار بشکه کنونی کرده است.

طرح پتروپالایشی ۳۰۰ هزار بشکه‌ای در سراشیبی اجرا

از میان ۴۲ طرح پالایشی نیمه‌کاره باقی‌مانده در صنعت پالایش، ۲۵ طرح پتروپالایشگاهی، پنج طرح میعانات گازی و ۱۲ طرح نیز طرح‌های بهینه‌سازی پالایشگاه‌های است که پس از بررسی این طرح‌ها، ضرورت احداث یک واحد جدید پتروپالایشی به‌ موازات اجرای دیگر طرح‌ها احساس و مطالعات آن انجام شد.

طرح احداث پتروپالایشگاه شهید سلیمانی از جمله طرح‌هایی است که در دومینوی حرکت به سمت سودمحوری در اولویت اجرا و بهره‌برداری قرار گرفته است. این طرح ۳۰۰ هزار بشکه‌ای با هدف افزایش ظرفیت پالایشی و تأمین فرآورده‌های مورد نیاز با تأکید بر زنجیره ارزش در استان هرمزگان و در مجاورت پالایشگاه‌های بندرعباس و ستاره خلیج فارس احداث می‌شود. این طرح حدود ۱۰ میلیارد دلار سرمایه نیاز دارد که مقرر شده است از محل منابع داخلی با مشارکت بخش غیردولتی، تأمین مالی خارجی (فاینانس) یا تحویل نفت خام به پیمانکاران (بر اساس بند مندرج در لایحه بودجه سال ۱۴۰۱) تأمین مالی شود.

این در حالی است که سیاست مجموعه پالایش و پخش به‌منظور حمایت از بخش خصوصی و تسهیل شرایط برای ورود این بخش به سرمایه‌گذاری است. طرح احداث پتروپالایشگاه لاوان به ظرفیت ۱۵۰ هزار بشکه و احداث یک پالایشگاه ۳۰۰ هزار بشکه‌ای در خوزستان نیز از جمله طرح‌های پیش‌بینی‌شده با خوراک نفت خام است.

امضای یک تفاهم‌نامه راهبردی

با توجه به اینکه روزانه رقمی معادل ۸.۸ میلیون لیتر سوخت و فرآورده به‌صورت روزانه قاچاق می‌شود، ضمن ضرورت نظارت مستمر دستگاه‌های متولی بر این جریان و با توجه به اینکه یکی از راه‌های انتقال امن فرآورده از طریق خطوط لوله است، گسترش شبکه ریلی و خطوط لوله از دیگر برنامه‌هایی است که در محوریت اجرا قرار گرفته است.

از این رو اواخر دی‌ماه امسال تفاهم‌نامه‌ای به ارزش ۳۷۲ میلیون یورو بین شرکت ملی پالایش و پخش و بانک ملت برای احداث خط لوله تابش (تأمین بازار انرژی شرق) امضا شد تا با کاهش ضریب قاچاق سوخت، صرفه‌جویی روزانه ۱۱ میلیارد تومانی و در ادامه انتقال ایمن و پایدار سوخت را به مردم و صنایع همچنین بازاری جذاب برای صادرات به افغانستان رقم بزند. این طرح در انتظار مجوز شورای اقتصاد است تا در چهار سال آینده در مدار بهره‌برداری قرار بگیرد.

امضای تفاهم‌نامه کلیدی ۱۰۰ میلیون یورویی؛ به‌زودی

این در حالی است که امضای تفاهم‌نامه دیگری در صدر برنامه‌های شرکت ملی پالایش و پخش قرار گرفته است تا شرایط توزیع و انتقال فرآورده‌ها را تسهیل کند. طرح احداث خط لوله پارس به ارزش ۱۰۰ میلیون یورو ظرفیت انتقال روزانه ۷۲ هزار بشکه فرآورده را از هرمزگان به استان فارس مهیا خواهد کرد. تفاهم‌نامه این طرح با هدف تأمین کسری و توزیع بهینه سوخت مورد نیاز استان فارس، کاهش تردد نفتکش‌های جاده‌ای، ‌افزایش حجم ذخیره‌سازی فرآورده‌های نفتی این استان و… تا پایان امسال امضا خواهد شد.

دیگر برنامه‌ها

اما از دیگر برنامه‌های شرکت ملی پالایش و پخش می‌توان به ارتقای کیفی بنزین تولیدی و کاهش و کیفی‌سازی نفت کوره، ارتقای کیفی نفت‌گاز در پالایشگاه شیراز اشاره کرد، همچنین پروژه‌های تصفیه گازوئیل، ارتقای کیفی نفت‌گاز و سولفورزدایی نفت کوره از ته‌مانده برج‌های تقطیر در پالایشگاه اصفهان در حال اجراست.

تولید کک سوزنی در پالایشگاه امام خمینی شازند، ارتقای کیفی محصولات سنگین واحد کک‌سازی در بندرعباس، ارتقای کمّی و کیفی فرآورده‌های تولیدی در پالایشگاه نفت تبریز، طرح ساخت واحد بهبود کیفی و کمی بنزین در تهران، طرح احداث واحد سولفورزدایی نفت کوره در کرمانشاه، واحد تقطیر در خلأ جدید لاوان از دیگر طرح‌های در حال اجراست.