«کوشکی» و «دلبر» دو یوزپلنگ نر و ماده‌ که سالها در پارک پردیسان با هدف تکثیر نگهداری می‌شدند، با ناکامی در زادآوری، دوباره در فرودین ۹۹ از سوی سازمان حفاظت محیط‌ زیست  به پارک ملی توران در استان سمنان منتقل شدند.

کوشکی و دلبر دو یوزپلنگ نر و ماده ای هستند که به ترتیب ۱۰ آذر ١٣٩٣ از پناهگاه حیات وحش میاندشت و ۱۱ آذر ١٣٩٣ از ذخیره گاه زیست کره توران به پارک پردیسان تهران منتقل شدند، این دو گونه ارزشمند با هدف تکثیر در اسارت و انجام تحقیقات بر روی رفتار گربه‌سانان به این مکان منتقل شدند.
کوشکی یوزپلنگ نر بهمن ماه ۱۳۸۶ در ۴ ماهگی و دلبر یوزپلنگ ماده فروردین ۱۳۹۰ در سه ماهگی به اسارت در آمدند. 

اکنون دلبر بیش از ۱۰ سال و کوشکی ۱۳ سال سن دارد و از شرایط زادآوری خارج شدند.

ایران توله یوزپلنگ سه ساله‌ای است که در سال ۹۶ به طور غیررسمی از زادگاهش در پارک ملی توران خارج شد و در پارک پردیسان نگهداری می‌شد و فروردین امسال دوباره به زادگاهش بازگشت.

جمعی از خبرنگاران و فعالان عرصه محیط‌زیست در نامه‌ای به مدیر روابط عمومی سازمان محیط زیست با انتقال دو یوزپلنگ نر و ماده کوشکی و دلبر از پارک پردیسان به استان سمنان مخالفت کردند ، اما طبق بررسی‌های انجام شده و گفت وگو با کارشناسان حیات وحش، بهترین راهکار تکثیر یوزپلنگ آسیایی انتقال این گونه ارزشمند به زادگاهش در حیات وحش و مراقبت و بررسی رفتارش در زادگاهش است.

یوزپلنگ از دسته گربه‌سانان و دارای روحیات حساس است که استرس می‌تواند بر زادآوری این گونه ارزشمند تاثیر بگذارد و کارشناسان حفاظت محیط زیست با فراهم کردن شرایط و کاهش استرس به دنبال تکثیر این گونه ارزشمند در پارک ملی توران هستند.

 یوزپلنگ ایرانی در فهرست اتحادیه بین‌ المللی حفاظت از محیط زیست قرار دارد، این حضور یعنی اینکه گونه ای در خطر انقراض است، حدود ٢ هزار سال پیش یوزها در بیشتر نقاط آسیا حضور داشتند اما اکنون منحصر به نواحی بیابانی ایران شده ‌اند.
در واقع ایران از دهه ۱۹۷۰ به عنوان تنها زیستگاه یوزپلنگ‌ آسیایی شناخته شده است از این رو به آن یوزپلنگ ایرانی نیز می گویند بنابراین باید با تمام توان از این میراث ارزشمند حفاظت کنیم.

شرایط مهیا برای زادآوری یوزپلنگ آسیایی در پارک ملی توران

دامپزشک و کارشناس بیماری‌های حیات وحش اداره کل حفاظت محیط زیست استان سمنان گفت: یوزپلنگ جزو گربه‌سانان محسوب می‌شود و گربه‌سانان امکان زادآوری ۲ بار در سال را دارند.

یاسمین حسنی در گفت و گو با پردیسان نوین، ابراز داشت: یوزپلنگ دوره بارداری سه ماه دارد و معمولا  فصل‌هایی که رطوبت هوا بیشتر است برای جفت‌گیری این گونه ارزشمند مناسب است.

وی ادامه داد: براساس تحقیقات انجام شده دی و بهمن بهترین‌ ماه‌های سال برای جفت‌گیری یوزپلنگ آسیایی است که پس از ۹۰ روز معمولا در اردیبهشت ماه توله به دنیا می‌آید.

وی با بیان اینکه یوزپلنگ جزو پستانداران چندهمسری است، بیان کرد: یوزپلنگ آسیایی از ۲ تا سه سالگی بالغ شده و تا هشت سالگی قدرت زادآوری دارد و نوع زایش یوزپلنگ آسیایی چندقلوزایی است.

کارشناس بیماری‌های حیات وحش اداره کل حفاظت محیط زیست استان سمنان تصریح کرد: یوزپلنگ دلبر ۱۰ سال به بالا و کوشکی ۱۳ سال دارد که دیگرزادآوری خود را از دست داده‌اند و تنها کمک به یوزپلنگ سه ساله به نام ایران در جذب یوزپلنگ نر در فصل جفت‌گیری است.

وی یادآور شد: پارک توران تنها زادگاه زادآور یوزپلنگ آسیایی در دنیا است و امید است با نتیجه رسیدن تلاش‌ها و زادآوری موفق ایران تعداد یوزپلنگ‌های آسیایی افزایش یابد.

حسنی اضافه کرد: ایران تنها یوزپلنگ ماده در اسارت به شمار می‌رود، اما مشاهدات از توله‌های سال گذشته در پارک ملی توران نشان می‌دهد یوزپلنگ ماده خارج از اسارت در پارک ملی توران وجود ندارد ولی تعدادشان کم است.

وی اظهار داشت: یوزپلنگ‌ها مستعد نارسایی کلیوی هستند و دلبر نیز ناراحتی کلیوی دارد و داروهایش را طبق تجویز پزشکان پارک پردیسان مصرف می‌کند و برای ایران نیز داروهای پیشگیری از بیماری تجویز شده و مصرف می‌کند.

تیمارگر یوزها هم از پردیسان به توران انتقال یافت

وی خاطرنشان کرد: تیمارگر یوزپلنگ‌ها در پارک پردیسان به منظور کاهش استرس و غریبی نکردن  این گونه ارزشمند و تحقق راهبرد دستی کردن این گونه در خطر انقراض همراه ایران ، کوشکی و دلبر به استان سمنان آمده در نزدیکی سایت نگهداری ایران مستقر شده است.

دامپزشک و کارشناس بیماری‌های حیات وحش اداره کل حفاظت محیط زیست استان سمنان افزود: دستی کردن راهکاری موثر در کاهش استرس و کمک به زادآوری یوزپلنگ است که این روش جهانی بوده و در ایران نیز براساس پروتکل‌های روز در حال انجام است.

وی بیان کرد: دستی کردن یوز برای کاهش استرس و کمک به زادآوری یک روش متداول بوده و در واشنگتن نیز یک یوز پنج ساله دستی شده و آموزش می‌بیند و از کنار انسان بودن استرس نمی‌گیرد.

وی ادامه داد: دستی شدن یوز موجب می‌شود برای انجام تزریقات و سونوگرافی دیگر نیاز به بیهوشی نباشد و این گونه ارزشمند خود برای انجام سونوگرافی می‌ایستد و مشکلی ایجاد نمی‌شود.

ثبات تغذیه یوزها به امید زادآوری آنها

حسنی تصریح کرد: ایران، دلبر و کوشکی در زمان اسارت در پارک پردیسان از خرگوش و مرغ تغذیه می‌کردند و اکنون در پارک ملی توران نیز از همین نوع غذا تغذیه می‌کنند.

دامپزشک و کارشناس بیماری‌های حیات وحش اداره کل حفاظت محیط زیست استان سمنان گفت: در بیارجمند شاهرود  مرکز تکثیر خرگوش وجود دارد و خرگوش‌ها در محل نگهداری‌یوزها رها می‌شود و یوزپلنگ خود برای یافتن طمعه تقلا می‌کند.

وی خاطرنشان کرد: یوزپلنگ‌های ۱۰ سال در اسارت خوراکشان مرغ و خرگوش بوده و اگر تغذیه شان تغییر کند این تغییر خود موجب استرس می‌شود.

وی بیان کرد: خرگوش و گوشت مرغ تامین کننده نیازهای بدنشان است و نگرانی در این زمینه وجود ندارد.

دامپزشک و کارشناس بیماری‌های حیات وحش اداره کل حفاظت محیط زیست استان سمنان گفت:  تمام شرایط برای جفت‌گیری مهیا شده و امید است تلاش به نتیجه برسد.

وی با بیان اینکه یوزپلنگ علاقه به ایستادن در ارتفاع برای مشاهده محیط اطراف دارد،افزود: خانه سنگی خیلی خوبی برای ایران ساخته شده که می‌تواند هم به داخل خانه برای استراحت برود و هم در بالا بایستد.

حسنی یادآور شد: یوزپلنگ ماده در فصل جفت‌گیری از خود بویی ترشح می‌کند که موجب جذب یوزپلنگ نر می‌شود و امید است با وجود دلبر تعداد یوزپلنگ‌های نر در محل اسارت افزایش یابد چرا که وجود رقابت برای جفت‌گیری احتمال زادآوری را افزاش می‌دهد.

دامپزشک و کارشناس بیماری‌های حیات وحش اداره کل حفاظت محیط زیست استان سمنان گفت: تمام هزینه‌های اجرای طرح تکثیر یوزپلنگ آسیایی از بودجه ملی است.

انتقال ایران به توران در استان سمنان زمینه زادآوری‌اش را مهیا می‌کند

دبیر شبکه سازمان‌های مردم نهاد محیط زیستی استان سمنان گفت: انتقال یوزپلنگ ماده با نام ایران به زادگاهش در پارک ملی توران در این استان شرایط اولیه برای زادآوری این گونه ارزشمند در خطر انقراض را مهیا کرد  و می‌تواند موجب افزایش نسل یوزپلنگ‌ها شود.

فاطمه جندقی در گفت و گو  با پردیسان نوین، ابراز داشت: نبود استرس شرط اولیه برای فراهم‌سازی شرایط زادآوری یوزپلنگ آسیایی است و انتقال این گونه ارزشمند  از پارک پردیسان تهران به زادگاهش در پارک ملی توران موجب ایجاد شرایط طبیعی زادآوری و دوری از استرس برای این گونه نادر می‌شود.

وی ادامه داد: صدای سگ از جمله مواردی است که موجب ایجاد استرس در یوزپلنگ می‌شود و اکنون با انتقال این گونه ارزشمند به پارک ملی توران و درنظرگرفتن تمهیدات ویژه می‌توان زمینه زادآوری این یوزپلنگ ماده سه ساله را فراهم کرد.

وی بیان کرد: اطراف محل نگهداری یوزپلنگ آسیایی به نام ایران حصارکشی شده و حصارکشی این گونه ارزشمند را از خطرهایی مانند خطر سگ‌های گله حفظ می‌کند.

جندقی تصریح کرد: بر اساس گفته‌های پژوهشگران، تعداد یوزپلنگ‌های ماده در پارک ملی توران نسبت به یوزپلنگ نر کم است و انتقال ایران به زادگاهش و ایجاد دسترسی مناسب برای ورود یوزپلنگ‌ها در فصل جفت‌گیری، بدون شک می‌تواند زمینه افزایش جمعیت این گونه ارزشمند را مهیا کند.

وی یادآور شد: ورودی و خروجی حصارکشی اطراف نگهداری یوزپلنگ آسیایی در پارک توران به منظور جلوگیری از ورود سگ‌های گله  باید با تمهیدات ویژه مراقبت شود.

دبیر شبکه سازمان‌های مردم نهاد محیط زیستی استان سمنان خاطرنشان کرد: به طور معمول اسفند و بهمن هرسال فصل جفت‌گیری یوزپلنگ آسیایی است.

جندقی بیان کرد: بحث انتقال ایران از پارک پردیسان تهران به پارک ملی توران از پاییز سال گذشته بین سازمان‌های مردم نهاد فعال در زمینه حفظ حیات وحش مطرح شده بود و تمام کارشناسان و دلسوزان عضو سازمان‌های مردم نهاد محیط زیستی موافق انتقال ایران به زادگاهش در پارک ملی توران بودند.

توران استان سمنان مناسب‌ترین زادگاه زادآوری یوزآسیایی در جهان

مدیرکل حفاظت محیط‌ زیست استان سمنان  در گفت و گو با پردیسان نوین، ابراز داشت: پارک ملی توران در استان سمنان مناسب‌ترین زیستگاه زادآور یوزپلنگ محسوب می‌شود و انتقال کوشکی و دلبر به زادگاهشان در تکثیر این گونه ارزشمند موثر است.

امیر عبدوس ادامه داد: زادگاه یوزپلنگ‌ها با نام کوشکی و دلبر پارک ملی توران در استان سمنان است که در گذشته به پارک پردیسان برای تکثیر گونه منتقل شدند و اکنون برنامه‌ریزی شده تا این گونه ارزشمند به زادگاه خویش برگردانده شدند.

وی با اشاره به برخی مباحث درباره بازگشت یوزها به زادگاه اصلی‌شان، بیان کرد: فعالان و دوستداران محیط زیست باید زمانی که کوشکی و دلبر از زادگاهشان منتقل می‌شدند دست به اعتراض می‌زدند و اکنون که این گونه‌های ارزشمند به زادگاهشان باز می‌گردند اتفاقا باید خوشحال و خرسند باشند.

عبدوس تصریح کرد: تمام امکانات برای انتقال کوشکی و دلبر به پارک ملی توران در استان سمنان آماده است و هیچ نگرانی وجود ندارد.

وی یادآور شد: سه پایگاه همراه با پاسگاه محیط‌بانی در پارک ملی توران برای انتقال یوز پلنگ‌ها آماده سازی شده است.

مدیرکل حفاظت محیط زیست استان سمنان گفت: یکی از سه پایگاه آماده‌شده برای نگهداری از این ٢ یوزپلنگ آسیایی منطقه ۷۵۰ هکتاری است که برای جلوگیری از بروز مشکل تامین طعمه، در این منطقه طرح تکثیر و پرورش آهو اجرا شده است.

وی یادآور شد : اجرای طرح تکثیر و پرورش آهو در پارک ملی توران سال ٩٨ با ۶ آهو شروع شد و در دی سال گذشته تعداد آهوها به ۱۴ راس رسید، هدف از ایجاد پایگاه تکثیر آهو، تامین شرایط مناسب از لحاظ آب و غذا و افزایش جمعیت این گونه به منظور افزایش تعداد طعمه یوزپلنگ آسیایی است.

عبدوس خاطرنشان کرد: ۲ پایگاه دیگرهر کدام  دارای وسعت کمتر از یک هکتار بوده و مجهز به پاسگاه محیط‌بانی است و از لحاظ حفاظتی تمام زیرساخت‌ها فراهم شده است.

یوزپلنگ گونه‌ای درخطر انقراض است و اکنون فقط شماری از آنها در ایران و آفریقا زیست می‌کنند.
منطقه توران یا خارتوران یکی از سه منطقه حفاظت شده ایران با مساحت یک میلیون و ۴۷۰ هزار هکتار، خاستگاه زیست یوزپلنگ ایرانی به شمار می‌رود که در شرق استان سمنان قرار دارد.