به گزارش پردیسان آنلاین، سامانه یکپارچه تخصیص خودرو که با هدف شفاف‌سازی و عادلانه‌تر کردن فرایند عرضه خودروها توسط وزارت صنعت، معدن و تجارت در اواخر سال ۱۴۰۱ راه‌اندازی شد، در ابتدا با استقبال گسترده‌ای مواجه بود؛ این سامانه با ارائه یک پلتفرم متمرکز برای ثبت‌نام و قرعه‌کشی خودروها، توانست تا حد زیادی از مشکلات و نارضایتی‌های موجود در بازار خودرو بکاهد؛ با این حال، در ماه‌های اخیر، این سامانه با چالش‌ها و انتقادات متعددی روبه‌رو شده است که منجر به کاهش کارایی و کم‌رنگ شدن نقش آن در بازار خودرو شده است، حال به بررسی معایب و مزایای سامانه یکپارچه تخصیص خودرو و دلایل کاهش نقش آن در ماه‌های اخیر خواهیم پرداخت.

سامانه فروش خودرو از ابتدا اشتباه بوده است

در همین راستا مسیح فرزانه، کارشناس و فعال بازار صنعت و خودرو در گفت‌وگو با خبرنگار پردیسان آنلاین درباره سامانه یکپارچه تخصیص خودرو اظهار می‌کند: شکل‌گیری و اجرای شدن این سامانه از سوی نخستین وزیر صمت دولت سیزدهم بدون در نظر گرفتن تبعات منفی آن بر بازار با توجه به تمامی هشدارهای کارشناسان و همچنین مخالفت شدید خودروسازان، ابلاغ و اجرا شد، در حقیقت از سه سال پیش تاکنون فروش خودرو در بورس و سامانه از روش‌های اشتباهی بوده‌اند، چراکه انتخابی بین دو گزینه بد و بدتر است.

وی ادامه می‌دهد: فروش خودرو در بورس کالا نیز روشی مردود و اشتباه است، چراکه بورس در هر کجای دنیا فضایی برای عرضه یک کالای خرد در مقیاس کلان است، در صورتی که فروش خودرو در بورس برعکس دیگر کشورها بوده که منجر به شکست این طرح نیز شد.

کارشناس بازار خودرو می‌گوید: یک تعریف استاندارد در اصل اقتصاد کلان وجود دارد بر این مبنا که شخص یک کالای سرمایه‌ای را در تعداد محدود در یک فضای کنترل‌شده تجمیع نموده و در بازه‌های زمانی نامنظم به فروش می‌رساند، با هر بار باز و بسته شدن سامانه به بازار نوسان داده و عملاً مشتری را به فضای نوسان‌گیری راهنمای می‌کند که موجب ایجاد فضای رانت است و به‌طور معمول رانت‌ها در فضاهای غیرشفاف شکل می‌گیرند.

فرزانه درباره سامانه خودرو اضافه می‌کند: ایجاد چنین مشکلاتی در طی این سه سال برای مصرف‌کنندگان و تشدید فضای دلال‌پروری که سبب شده است، نوبت و کد ملی متقاضیان نیز خرید و فروش شود، حاصل پیاده‌سازی چنین طرح‌های بی‌مطالعه و تصمیمات خلق‌الساعه در حوزه صنعت خودرو است؛ در واقع، برخی تصمیم‌سازان و سیاست‌گذاران به سمت روش‌هایی در این صنعت می‌روند که دنیا سال‌هاست آن را مردود کرده و پیاده‌سازی آن‌ها چیزی جز ایجاد هزینه برای مصرف‌کنندگان نخواهد داشت.

فروش پله‌ای و خارج از سامانه راهکاری برای جبران خسارات سامانه یکپارچه

وی می‌گوید: با روی کار آمدن دومین وزیر صمت دولت سیزدهم، متوجه شدند که قیمت‌گذاری دستوری و فروش خودرو در سامانه دو معضل بزرگ و بلای جان صنعت و بازار خودرو هستند، به همین خاطر، پیش‌فروش‌های اخیر برخی خودروسازان خارج از فضای سامانه انجام شده است.

کارشناس بازار خودرو ادامه می‌دهد: سیاست‌گذار متوجه صدمات و خسارات زیان‌بار فروش خودرو در سامانه شده است، به همین علت تصمیم دارد به‌صورت پله‌ای فروش خودرو را همچون سنوات گذشته به خود خودروسازان واگذار کند که به‌طور طبیعی از روش کنونی غیرکارشناسی سامانه بسیار بهتر و منطقی‌تر است، چرا که در همه جای دنیا فروش خودرو از همین طریق و به‌صورت مستقیم بین خودروساز و مردم به فروش می‌رسد.

سامانه یکپارچه تومور بدخیم بازار خودرو

فرزانه اضافه می‌کند: به‌صورت کلان باید موضوع خودرو را در نظر گرفت؛ تا زمانی که دولت‌ها تصدی‌گری کمال بر صنعت و بازار خودرو داشته باشند و نقش آن‌ها به‌جای ناظر و هدایت‌کننده مجری و متصدی باشد، همچنین تا زمانی که خودرو کالای سرمایه‌ای در کشور محسوب می‌شود، بازار خودرو به‌صورت انحصاری اداره خواهد شد و فضای نوسان‌گیری و دلال‌گونه در بازار خودرو ادامه‌دار خواهد بود.

وی می‌گوید: با توقف فروش خودرو در سامانه می‌توان امیدوار بود که از نوسان‌گیری کاسته و بازار خودرو به یک آرامش نسبی دست پیدا کند، امیدواریم دولت چهاردهم نسبت به توقف قیمت‌گذاری دستوری خودرو نیز قاطعانه تصمیم گرفته و این روش غیرعلمی را که خودروسازان را در مسیر کمال مصنوعی قرار داده، متوقف کند.

علت تشکیل سامانه شفافیت و نظارت راحت‌تر بوده است

حسین رحیمی نژاد، کارشناس خودرو نیز در گفت‌وگو با خبرنگار پردیسان آنلاین اظهار می‌کند: در حال حاضر، خودروسازان تحویل محصولات خود را از طریق ثبت‌نام در سامانه یکپارچه انجام می‌دهند و خارج از این سامانه اتفاقی رخ نداده است؛ خودروسازان، از تولید مازاد خود، یعنی علاوه‌بر تعدادی که در سامانه بوده است، تعدادی نیز در سایت‌های خود ثبت‌نام انجام داده‌اند و می‌توان گفت که همان روال قبل پیش گرفته شده است.

وی ادامه می‌دهد: سامانه یکپارچه بیش از آنکه برای دو خودروساز داخلی موضوعیت داشته باشد، لزوم استفاده آن برای دیگر شرکت‌ها لازم است، چرا که ایران‌خودرو و سایپا همچون گذشته و قبل از سامانه، ثبت‌نام‌ها را از طریق سایت‌های خود انجام می‌دهند و به‌طور معمول ضوابط و چهارچوب‌ها رعایت می‌شود؛ این موضوع بیشتر درباره واردکنندگان و مونتاژکاران موضوعیت دارد و باید نظارت بر آن‌ها بیشتر شود، چراکه با خروج دو خودروساز داخلی از سامانه اتفاق خاصی رخ نخواهد داد.

لازمه وجود سامانه به‌دلیل اختلاف قیمت کارخانه و بازار

کارشناس خودرو می‌گوید: مزیت این سامانه نظارت بیشتر است، چراکه فروش و عرضه یکپارچه خواهد شد؛ در واقع، فروشنده هر خودرو، چه خودروساز، واردکننده و مونتاژکار به صورت جداگانه انجام می‌دهند و به‌طور طبیعی نظارت بر آن سخت خواهد شد، لزوم نظارت هم اختلاف قیمت کارخانه و بازار است و تا زمانی که این اختلاف قیمت وجود دارد و شخص خریدار می‌تواند از طریق ثبت‌نام خودرو را با قیمت کارخانه‌ای تحویل بگیرد، باید نظارت اتفاق بیفتد تا افراد از این فرصت برای تخصیص دادن سهمیه یا روابط استفاده نکنند، چراکه اصل تشکیل این سامانه شفافیت و نظارت راحت‌تر بوده است و اگر قرار باشد هر شرکت فروش خود را به صورت مجزا انجام دهد، نظارت توسط نهادهای ناظر سخت‌تر خواهد شد.

رحیمی نژاد اضافه می‌کند: در مجموع، مسیر سامانه یکپارچه مسیر خوبی بوده است، حال اگر خودروسازان بتوانند از سامانه‌های فروش خود با توجه به بروکراسی‌های اداری در مواقعی که می‌خواهند تعداد کمی همچون چند ده هزار خودرو را به فروش بگذارند استفاده کنند، موجب تسریع کار خواهد شد. درباره تخصیص و فروش‌های زیاد، بهتر است از سامانه یکپارچه استفاده شود و درباره تعداد کم و مازاد تولید و پیش‌بینی از سیستم خود خودروسازان باشد، اشکالی ندارد. در مجموع، اتفاق خوبی بوده است و موجب شده که فروش شفاف‌تر و واسطه‌گری کمتر شود.

به گزارش پردیسان آنلاین، درباره سامانه یکپارچه خودرو نظرات متفاوتی وجود دارد؛ از نظر برخی منتقدان مزایای استفاده از این سامانه شامل شفافیت بیشتر در فرایند تخصیص خودرو، کاهش فساد و دسترسی آسان است، از سوی دیگر، منتقدان به مشکلات فنی، کار نکردن در بعضی موارد، ظرفیت محدود، احتمال تأخیر، پیچیدگی فرایند اشاره می‌کنند. به‌طور کلی، این سامانه تلاش می‌کند تا فرایند تخصیص خودرو را منظم‌تر و عادلانه‌تر کند، اما هنوز نیاز به بهبود و رفع مشکلات دارد.