تازه ترین آمارهای وزارت صنعت، معدن و تجارت گویای آن است که بیش از پنج هزار و ۶۰۰ معدن فعال  در سطح کشور وجود دارد که تعداد ۱۱۵ معدن مربوط به زغال‌سنگ است و سهم اشتغال بیش از ۱۷ هزار نفری را به خود اختصاص داده اند.

ظرفیت زغال‌سنگ کشور در سال گذشته سه میلیون و ۴۰۰ هزار تن اعلام شد، میزان تولید هم یک میلیون و ۸۰۰ هزار تن کنسانتره برآورده شده و در سال ۹۷ هم به میزان یک میلیون و ۵۰۰ هزار تن کنسانتره تولید شد.

تولید فولاد در جهان با رویکرد بهره گیری از روش کوره بلند (مانند ذوب آهن) که وابسته به زغال‌سنگ است، سهمی بالغ بر ۷۵ درصد دارد و در ایران با نوسازی و تجهیز معادن دورنمای تولید هفت میلیون تنی مورد انتظار است.

براساس آمارهای منتشر شده، میزان ذخیره فعلی زغال‌سنگ کشور یک میلیارد و ۲۰۰ میلیون تن زغال کک شو و ۱.۵ میلیارد تن زغالسنگ حرارتی است و برآورد شده که دو تا سه برابر این ارقام هم ذخیره احتمالی باشد.
ذوب آهن اکنون سالیانه حدود ۱.۷ میلیون تن زغال‌سنگ نیاز دارد و وارد مدارشدن کارخانه زرند کرمان مجموع نیاز به این ماده معدنی را به رقم ۳.۵ میلیون تن کنسانتره می‌رساند.

معادن زغال‌سنگ و تلفات انسانی

بررسی ها نشان می دهد، بیشترین آمار تلفات انسانی معدنی در ایران و دیگر کشورهای جهان مربوط به معادن زغال‌سنگ است و مناطق طبس (خراسان جنوبی)، زرند (کرمان)، زیرآب و سوادکوه (مازندران) شاهرود (سمنان) و استان گیلان در ایران از جمله مناطق زغالخیز کشور محسوب می‌شود.
شمار حوادث معدنی ایران از ۸۷۶ مورد در سال ۲۰۰۹ میلادی (۱۳۸۸ خورشیدی) به یک هزار و ۱۷۷ مورد در سال ۲۰۱۲ (۱۳۹۱) افزایش یافت. در ایران بخش زیادی از حوادث ناشی از کار از سوی کارفرمایان گزارش نمی‌شود.

آمارها از حوادث کار 

سال ۹۶ وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی آمار تلفات ناشی از کار در ایران در سال های ۸۹، ۹۰ و ۹۱ به ترتیب یک هزار و ۱۶۷ نفر، یک هزار و ۲۷۳ نفر و یک هزار و ۱۹۹ نفر اعلام کرد، اما در سال های ۹۵- ۱۳۹۲ روند معکوس تلفات انسانی شتاب گرفت، بگونه ای که سال ۹۲ شمار تلفات یک هزار و ۹۲ نفر، سپس در ۹۳ به یکهزار و ۸۴ نفر، سال های ۹۴ و ۹۵ نیز به ترتیب ۹۰۳ و ۸۱۴ نفر جانباختگان حوادث کار بودند.

براین اساس روزانه بطور متوسط ۲.۲ نفر در اثر حوادث ناشی از کار جان خود را از دست می‌دهند که حداقل ۶ برابر این رقم براثر بیماری‌های ناشی از کار فوت می‌کنند.

مرگ و میر ناشی از معادن زغالسنگ در جهان بالا ارزیابی شده و در ایران از ۱۳۷۲ به بعد تعداد ۱۰۵ نفر بر اثر حوادث در معادن زغالسنگ جان باختند و در اردیبهشت ۱۳۹۶ براثر انفجار معدن زمستان یورت استان گلستان تعداد ۴۳ نفر جان خود را از دست دادند و بیش از ۷۰ نفر مجروح شدند.

بررسی پیشینه تاریخی مشکل قیمت زغال‌سنگ تحویلی از سوی تولید کنندگان به ذوب آهن گویای آن است که رضایت نداشتن نسبت به نرخ زغال‌سنگ تحویلی، به عنوان یکی از عواملی بود که در این معادن به استاندارد سازی ایمنی به منظور حفظ جان نیروی فعال در معادن و حفظ سرمایه‌های ملی کم توجهی یا بی توجهی می‌شد، اما اکنون که تکلیف قیمت این ماده معدنی روشن شده، انتظار می‌رود بهره برداران به ارتقای ضریب ایمنی در معادن زغالسنگ توجه جدی داشته باشند.

ایمنی در معادن زغالسنگ یک مطالبه جدی

سازمان نظام مهندسی معدن ایران به عنوان یک مرجع رسمی باید ضمن تلاش در ارتقای سطح استاندارد فعالیت معادن زغال‌سنگ، نسبت به اجرای دقیق مقررات ایمنی در این بخش همت گمارد.

رییس پیشین سازمان مزبور در مهر ماه ۹۶ اعلام کرد: اعمال مقررات سخت گیرانه ایمنی در معادن زغال‌سنگ باید پیاده شود و پس از وقوع حادثه در معدن زمستان یورت گلستان، (اردیبهشت ۹۶) از همه ۱۱۵ معدن زغال‌سنگ بازدید و دستور تعطیلی چند معدن هم صادر شد.

بحث ایمنی یکی از محورهای اساسی فعالیت انجمن زغال‌سنگ ایران محسوب می‌شود و مطالعات جامعی در این زمینه انجام شده و انتظار می‌رود که نتایج این مطالعات در قالب دستورالعمل‌های ایمنی با برخورد جدی نسبت به خاطیان از سوی وزارت صنعت، معدن وتجارت به عنوان متولی اصلی به مورد اجرا گذاشته شود.

 نماینده ولی فقیه در گلستان؛  ضرورت رفع مشکلات خانواده معدنچیان

 آیت‌الله «سید کاظم نورمفیدی» نماینده ولی فقیه در گلستان و امام جمعه گرگان در دیدار مدیر عامل بنیاد برکت با وی، خواستار برطرف شدن مشکلات خانواده معدنچیان حادثه زمستان یورت آزادشهر شد.

وی دیماه پارسال افزود: خانواده جانباختگان این حادثه در نامه ای اعلام کردند که همچنان با مشکل دست و پنجه نرم کرده و وعده های فراوان داده شده به آنها هنوز محقق نشده است.

نماینده مردم گلستان در مجلس خبرگان رهبری افزود: آن گونه که اطلاع دارم، خانواده بسیاری از جانباختگان معدن زمستان یورت آزادشهر در شرایط سخت معیشتی به سر می‌برند که لازم است در زمانی کوتاه به مشکلات آنان رسیدگی شود.

دستور جهانگیری برای رعایت ایمنی در معادن 

اسحاق جهانگیری معاون اول رییس جمهوری هم مهرماه پارسال در دیدار اعضای شورای مرکزی سازمان نظام مهندسی معدن ایران و روسای سازمان نظام مهندسی معدن استان‌های مختلف کشور ضمن تاکید بر اینکه موضوع ایمنی در بخش معدن به هیچ عنوان قابل چشم پوشی نیست، از سازمان نظام مهندسی معدن ایران خواست ایمنی در معادن را در بالاترین سطح ممکن و به شکل سخت گیرانه دنبال کنند و در این سختگیری تحت هیچ شرایطی مماشات نکنند.

معاون اول رییس جمهوری با یادآوری حادثه تلخ انفجار معدن ذغال سنگ “زمستان یورت” در استان گلستان تصریح کرد: رعایت نکردن نکات ایمنی در معادن، می‌تواند منجر به بروز حوادثی شود که شیرینی استخراج و توسعه معدن را به تلخی مبدل کند.
جهانگیری ضمن تاکید بر سخت و طاقت‌فرسا بودن کار در معادن بیان داشت: سختی و دشواری فعالیت معدن‌کاران و کسانی که در تونل‌های معادن کار می‌کنند با هیچ یک از مشاغل سخت و زیان آور قابل مقایسه نیست.

فرجام سخن

اکنون در آستانه سومین سالگرد حادثه تلخ معدن زغالسنگ زمستان یورت، دستگاه های متولی اعم از وزارت صنعت، سازمان نظام مهندسی معدن و …لازم است کارنامه روشن و شفاف خود را در پیش روی مردم بگشایند که چه گام‌هایی در زمینه ایمنی معادن زغالسنگ برداشته اند، برای رفع مشکلات خانواده جانباختگان معدن چه گام‌های عملی برداشته‌اند.

برای جلوگیری از تکرار حادثه معدن زمستان یورت چه اقدام های عملی صورت گرفته است و برای استانداردسازی فعالیت در معادن  در چارچوب نظام ایمنی چه برنامه ای دارند.

دستگاه های نظارتی برای ارتقای ایمنی در معادن زغالسنگ تاکنون چه اقدام هایی انجام داده اندو در چارچوب قانون معادن با مقصران چگونه برخورد می کنند.

انتظار می رود قوای مقننه و قضاییه به سهم خود در ارتباط با ایمنی در معادن به وظایف قانونی خود عمل کنند و نسبت به حمایت از خانواده قربانیان برخورد های جدی برای حفظ حقوق آنان به عمل آورند.